Kieleccy Katyńczycy – weterani wojny polsko-bolszewickiej

• Authors: Marek Jończyk

Title variants

EN

The Kielce veterans of the Polish-Soviet war – victims of the Katyn Massacre

Abstracts

EN

The Katyn Massacre, which was a war crime, crime of genocide and crime against humanity, took at least 21 857 victims. The murdered were Polish citizens captured or arrested after the Soviet Union’s invasion of Poland on 17 September 1939. They were held in the NKVD camps in Kozelsk, Ostashkov and Starobelsk and in prisons in Western Ukraine and Belarus. In the spring of 1940 they were murdered by the Soviets. Among the victims were 2354 people connected with the pre-war Kielce voivodeship. The paper presents the biographical notes of twenty victims connected with the Kielce region. Fifteen of them were imprisoned in the above mentioned camps. Another five are victims of crimes from the so-called Ukrainian Katyn List. Apart from officers in the regular service and policemen, the murdered included representatives of the social elite. Among them were civil servants, educators, physicians, pharmacists, engineers, members of the landed gentry, lawyers, foresters, merchants and clergymen.All of them, as reserve officers, defended Poland against the Soviets in 1939. They paid the highest price for it. The paper analyses the material which shows that veterans of the Polish-Bolshevik war constituted a high percentage among the victims of the Soviet crime.

PL

Zbrodnia Katyńska, będąca zbrodnią wojenną, zbrodnią ludobójstwa i zbrodnią przeciwko ludzkości, pochłonęła co najmniej 21 857 ofiar. Zamordowanymi byli obywatele polscy wzięci do niewoli lub aresztowani po agresji ZSRS na Polskę rozpoczętej 17 września 1939 roku. Osadzono ich w obozach NKWD w Kozielsku, Ostaszkowie i Starobielsku oraz w więzieniach na zachodniej Ukrainie i Białorusi. Zostali zamordowani przez Sowietów wiosną 1940 roku. Wśród ofiar znajdowały się 2354 osoby związane z przedwojennym województwem kieleckim. Wysoki odsetek wśród ofiar stanowili weterani wojny polsko-bolszewickiej. Wśród jeńców wymienionych obozów związanych z Kielecczyzną było co najmniej 383 żołnierzy walczących z Sowietami w 1920 roku. Z liczby tej 114 osadzonych w Kozielsku zabito i pogrzebano w Katyniu, 115 ze Starobielska zamordowano i pochowano w Charkowie, a 154 z Ostasz-kowa zabito w Kalininie i pogrzebano w Miednoje. W artykule zaprezentowano biogramy dwudziestu ofiar związanych z Kielecczyzną, w tym piętnastu jeńców wymienionych obozów. Kolejnych pięciu to ofiary zbrodni z Ukraińskiej Listy Katyńskiej. Wśród zamordowanych obok oficerów służby stałej i policjantów znaleźli się przedstawiciele szeroko pojętej polskiej inteligencji: urzędnicy, nauczyciele, lekarze, farmaceuci, inżynierowie, ziemianie, prawnicy, leśnicy, kupcy oraz duchowni. Wszyscy oni jako oficerowie rezerwy bronili Polski przed Sowietami w 1939 roku. Zapłacili za to cenę najwyższą. Jednym z powodów skazania ich na śmierć było prawdopodobnie zaangażowanie w walkę przeciwko bolszewikom w 1920 roku.

Keywords

PL

Katyń; zbrodnia katyńska; wojna polsko-bolszewicka; Armia Ochotnicza; Wojsko Polskie; żołnierze; oficerowie; policjanci; weterani; inteligencja

EN

Katyn; the Katyn massacre; Polish-Bolshevik war; Volunteer Army; Polish army; soldiers; officers; policemen; veterans; intelligence

• Publisher: Centralna Biblioteka Wojskowa im Marszałka Józefa Piłsudskiego
• Journal: Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej
• Year: 2020
• Issue: 1(13)
• Pages: 125-160

Dates

published

2020

Contributors

author

Marek Jończyk

References

• Centralne Archiwum Wojskowe (dalej: CAW), Akta Personalne Budzyński Eugeniusz Sylwester 7526;
• CAW, Akta Personalne Dachowski Władysław 625;
• CAW, Akta Personalne 3284;
• CAW, Akta Personalne 3338;
• CAW, Akta Personalne 3764;
• CAW, Akta Personalne 5987;
• CAW, Akta Personalne 8559;
• CAW, Akta Personalne 10248;
• CAW, Akta Personalne 10262;
• CAW, Akta Personalne 18998;
• CAW, Komenda Legionów (Dowództwo Polskiego Korpusu Posiłkowego);
• CAW, Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości Plutecki Leon 131-39212;
• CAW, Krzyż Niepodległości 24 10 1931;
• IPN Ki 53/1677, Zbrodnie NKWD na polskich jeńcach wojennych internowanych w 1939 r. Ostaszków 1939-1940. Protokół przesłuchania świadka Barbary Grzywalskiej dotyczący ojca Leona Lucjana Pluteckiego, 30 VII 1990 r. w Kielcach oraz Protokół przesłuchania świadka Teresy Bogumiły Kowalczyk dotyczący ojca Leona Lucjana Pluteckiego, 29 IX 1990 w Gliwicach.
• Notacja z Anną Chiberską, dotycząca jej ojca ppor. Władysława Chiberskiego, wykonana przez Marka Jończyka i Michała Zawiszę w Delegaturze IPN w Kielcach, dn. 26 VIII 2018 r.;
• Notacja ze Stanisławem Blichiewiczem, dotycząca jego ojca kpt. Jana Blichiewicza, wykonana przez Marka Jończyka i Huberta Krężołka, pracowników Delegatury IPN w Kielcach, Busko-Zdrój, 16 VI 2017 r.;
• Abramowicz A., Zarys historii wojennej 26-go pułku piechoty, Warszawa 1929;
• Bagiński H., Wojsko Polskie na Wschodzie 1914-1920, Warszawa 1921;
• Brygidyn A., Sanocka Lista Katyńska. Jeńcy Kozielska, Ostaszkowa, Starobielska oraz innych obozów i więzień Polski kresowej pomordowani w Rosji Sowieckiej, Sanok 2000;
• Buras D., Organizacja Policji Państwowej w województwie kieleckim w latach 1919-1939, [w:] Między Wisłą a Pilicą. Studia i materiały historyczne, Kielce 2000;
• Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, red. J. Tucholski, W. K. Roman, Warszawa 2003;
• Dowbor-Muśnicki J., Krótki szkic do historii I-go Polskiego Korpusu, cz. 1-2, Warszawa 1918-1919;Englert J. L., Szkoła Podchorążych Sanitarnych 1922-1939, Londyn 1997;
• Flemming M., Status prawnomiędzynarodowy jeńców polskich w niewoli niemieckiej i radzieckiej, [w:] Niemiecki i radziecki system jeniecki w latach II wojny światowej. Podobieństwa i różnice. Materiały konferencji naukowej 5 czerwca 1997 r., pod red. E. Nowaka, Opole 1997;
• Gliński J. B., Słownik biograficzny lekarzy i farmaceutów – ofiar drugiej wojny światowej, Warszawa 1997;
• Harz M., Bibliografia zbrodni katyńskiej. Materiały z lat 1943-1993 z przedmową J. K. Zawodnego, Warszawa 1993;
• Jaczyński S., Zagłada oficerów Wojska Polskiego. Wrzesień 1939-Maj 1940, Warszawa 2000;
• Jasionek S., Zarys historii wojennej 55-go Poznańskiego Pułku Piechoty, Warszawa 1928;
• Jażborowska I., Jabłokow A., Zoria J., Katyń. Zbrodnia chroniona tajemnicą państwową, Warszawa 1998;
• Jończyk M., Mój adres gorod Ostaszków... Korespondencja katyńska kieleckich policjantów, [w:] 100-lecie policji miasta Kielce, pod red. D. Palacza, K. Wątorka, P. Zalewskiego, Kielce 2019;
• Jończyk M., Zbrodnia Katyńska i represje sowieckie wobec Polaków z regionu świętokrzyskiego w 1940 r. Stan badań i postulaty, [w:] Z dziejów policji polskiej w latach 1919-1945, pod red. E. Majcher-Ociesy, Kielce 2010;
• Jończyk M., Zbrodnia Katyńska na mieszkańcach Kielecczyny. W 70 rocznicę ludobójstwa, Kielce 2010;
• Karcz J., Kryński W., Zarys historii wojennej 1-go Pułku Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1931;
• Katyń. Dokumenty zbrodni, t. 1-4, Warszawa 1995-2006;
• Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, red. J. Snitko-Rzeszut, Warszawa 2000;
• Kiciński A., Zarys historii wojennej 7-go pułku artylerii ciężkiej, Warszawa 1928;Kryska-Karski T., Materiały do historii Wojska Polskiego, z. 15, Londyn 1985;
• Kryska-Karski T., Straty korpusu oficerskiego 1939-1945, Londyn 1996;
• Lebiediewa N., Katyń. Zbrodnia przeciwko ludzkości, Warszawa 1997;
• Lewicki A., Zarys historii wojennej 4-go pułku piechoty Legionów, Warszawa 1929;
• Lista Katyńska. Jeńcy obozów Kozielsk – Ostaszków – Starobielsk zaginieni w Rosji sowieckiej, oprac. A. Moszyński, Warszawa 1989;
• Łapiński J., Zarys historii wojennej 58-go pułku piechoty wielkopolskiej, Warszawa 1928;
• Łojek J., Dzieje sprawy Katynia, Białystok 1989;
• Łukasiak J., Szkoła Podchorążych Artylerii w Toruniu 1923-1939, Pruszków 2000;
• Madajczyk Cz., Dramat katyński, Warszawa 1989;
• Majer P., Podstawy prawne i organizacja Policji Państwowej w Drugiej Rzeczpospolitej (od 24 lipca 1919 r. do sierpnia 1944 r.), [w:] Z dziejów policji polskiej w latach 1919-1945, pod. red. E. Majcher-Ociesy, Kielce 2010;
• Makowski T., Zarys historii wojennej 30-go Pułku Strzelców Kaniowskich, Warszawa 1928;
• Markowski M. B., Społeczeństwo województwa kieleckiego wobec wojny polsko-bolszewickiej 1919-1920, Kielce 1998;
• Mazur R., Harcerstwo męskie na Kielecczyźnie w latach 1912-1939, [w:] Z dziejów harcerstwa na Kielecczyźnie 1912-1982, pod red. A. Rembalskiego, Kielce-Sielpia 1982;
• Miąso J., Z dziejów szkół kolejowych w Królestwie Polskim, „Rozprawy z dziejów oświaty” 1964, t. 7;
• Miednoje. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego, t. 1-2, red. Z. Gajowniczek, B. Gronek, Warszawa 2006;
• Mijakowski K., Rozdżestwieński P., 1 Pułk Szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. Wielka księga kawalerii polskiej 1918–1938, t. 1, Warszawa 2012;
• Mucha F., Zarys historii wojennej 12-go Pułku Piechoty, Warszawa 1928;
• Nowicki T., Zarys historii wojennej 27-go Pułku Piechoty, Warszawa 1929;
• Obrona Państwa w 1910 roku. Księga sprawozdawczo-pamiątkowa Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej i Obywatelskich Komitetów Obrony Państwa, pod red. W. Ścibora-Rylskiego, Warszawa 1923;
• Odziemkowski J., Bitwa warszawska 1920, Warszawa 1990;
• Odziemkowski J., Wieś i armia w II Rzeczypospolitej, Wrocław-Łódź 1988;
• Osiecki J., Wyrzycki S., 4 Pułk Piechoty Legionów, Kielce 2007;
• Palacz D., Sylwetki policjantów w województwie kieleckim w latach 1919-1939, [w:] Z dziejów policji polskiej w latach 1919-1945, pod. red. E. Majcher-Ociesy, Kielce 2010;
• Peszkowski Z. J., Zdrojewski S. Z., Świętokrzyskie w grobach Katynia, Opole–Łódź–Kielce 1999;
• Polski Cmentarz Wojenny Kijów-Bykownia. Księga Cmentarna, t. 1, t. 5-6, red. A. K. Kunert, Warszawa 2015;
• Pomarański T., Zarys historii wojennej 1-go pułku piechoty Legionów, Warszawa 1931;
• Przewoźnik A., Adamska J., Katyń. Zbrodnia. Prawda. Pamięć, Warszawa 2010;
• Represje sowieckie wobec Polaków i obywateli polskich, pod red. S. Ciesielskiego, W. Majerskiego, A. Paczkowskiego, Warszawa 2002;
• Rubas M. J., Katyńska lista strat polskich formacji granicznych. Żołnierze Korpusu Ochrony Pogranicza i funkcjonariusze Straży Granicznej pomordowani i zaginieni na wschodzie na przełomie lat 1939/1940, Warszawa 2000;
• Spruch K., Jednostki garnizonu częstochowskiego w czasie walki o granice RP 1919-1920, [w:] Wielkie i małe problemy Częstochowy w Polsce Odrodzonej 1918-1939, pod red. R. Szweda i W. Palusa, Częstochowa 1996;
• Spychała B., Duszpasterstwo wojskowe w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1987;
• Synoś J., Zarys historii wojennej 6-go Pułku Strzelców Podhalańskich, Warszawa 1928;
• Szawłowski R., Wojna polsko-sowiecka 1939, t. 2, Warszawa 1997;
• Szcześniak A. L., Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, Warszawa 1989;
• Tatuś Wasz jest w Rosji... Listy kieleckich katyńczyków, oprac. M. Jończyk, Kielce – Warszawa 2020;
• Tucholski J., Mord w Katyniu. Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk. Lista ofiar, Warszawa 1991;
• Ubity w Kalininie zachoronieny w Miednom. Kniga pamiati polskich wojennopliennych – uznikow ostaszkowskowo łagieria NKWD CCCP, razstrielianych po raszeniju politbiuro CK WKP(b) od 5 marta 1940 goda, t. 1, Biagramy wojennopliennych, red. L. Jeremina, Moskwa 2019;
• Ubity w Kalininie zachoronieny w Miednom. Kniga pamiati polskich wojennopliennych – uznikow ostaszkowskowo łagieria NKWD CCCP, razstrielianych po raszeniju politbiuro CK WKP(b) od 5 marta 1940 goda, t. 2, Biagramy wojennopliennych, red. L. Jeremina, Moskwa 2019;
• Ukraiński ślad Katynia, red. Z. Gajowniczek, Warszawa 1995;

Identifiers

Biblioteka Nauki

2032932