„Katyń Pamiętamy”, czyli Zbrodnia Katyńska w działaniach opozycji w latach 70. i 80.

• Authors: Sebastian Ligarski , Grzegorz Majchrzak

Title variants

EN

„We Remember Katyn”, or the Katyn Massacre in the activities of the opposition in the 1970s and 1980s

Abstracts

EN

In his article, the author discusses the communist propaganda of the authorities against the Katyn Massacre and the opposition’s fight against the Katyn lie. The memory and truth about the countrymen murdered by the Soviets survived in People’s Poland – despite the great efforts of the communist authorities. Opposition activists published materials about the Katyn Massacre outside the official circulation, that is beyond the reach of censorship.

PL

Od drugiej połowy lat 70. działała w PRL opozycja demokratyczna. Walczyła ona nie tylko o prawa obywatelskie czy demokrację, ale też o przywrócenie prawdy o polskiej historii, w tym o Zbrodni Katyńskiej. Był to temat ważny dla Polaków, o czym świadczy chociażby popularność publikacji na temat Katynia. Był też kwestią istotną dla polskich opozycjonistów, którzy utworzyli dwie niezależne instytucje nawiązujące wprost do tego tragicznego wydarzenia: Instytut Katyński i Komitet Katyński. Działania z myślą o przywróceniu prawdy o Zbrodni Katyńskiej oraz upamiętnieniu jej ofiar prowadzono na różnych polach. Służyły temu publikacje wydawane poza zasięgiem cenzury – od książek poprzez prasę (w tym „Biuletyn Katyński”), znaczki, kalendarze etc. Opozycja organizowała również – szczególnie w związku z 40. rocznicą zbrodni – demonstracje, manifestacje, czy to uliczne, czy w miejscach pamięci takich jak Dolinka Katyńska na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Stopniowo wachlarz działań związanych z upamiętnianiem ofiar zbrodni się poszerzał – w latach 80. pojawiły się okolicznościowe medale, o Katyniu można było też usłyszeć w audycjach podziemnego Radia „Solidarność”. Przypominanie autentycznych okoliczności Zbrodni Katyńskiej nie było bezpieczne – jedną z ostatnich ofiar „nieznanych sprawców” na początku 1989 roku był ks. Stefan Niedzielak, który przez lata walczył o prawdę na ten temat.

Keywords

PL

Polska komunistyczna; kłamstwo katyńskie; zbrodnia katyńska; drugi obieg wydawniczy

EN

Communist Poland; Katyn lie; Katyn Massacre; second publishing circulation (samizdat)

• Publisher: Centralna Biblioteka Wojskowa im Marszałka Józefa Piłsudskiego
• Journal: Studia i Materiały Centralnej Biblioteki Wojskowej
• Year: 2020
• Issue: 1(13)
• Pages: 161-177

Dates

published

2020

Contributors

author

Sebastian Ligarski

• Instytut Pamięci Narodowej, Polska

author

Grzegorz Majchrzak

• Instytut Pamięci Narodowej, Polska

References

• AIPN BU 0296/229 t. 1, List otwarty Adama Wojciechowskiego do ambasadora ZSRR w PRL z dnia 1 stycznia 1980 r.
• AIPN BU, 0236/231 t. 1, Meldunek operacyjny Wydziału III Departamentu III MSW z dnia 11 marca 1980 r.;
• AIPN BU, 0296/209 t. 2, Kronika nr 1 negatywnych akcji politycznych związanych z rocznicą wydarzeń katyńskich, opracowana w Wydziale I Departamentu III MSW z dnia 24 marca 1980 r.;
• AIPN BU, 0296/209 t. 2, Kronika nr 3 negatywnych akcji politycznych związanych z rocznicą wydarzeń katyńskich, opracowana w Wydziale I Departamentu III MSW z dnia 6 kwietnia 1980 r.;
• AIPN BU, 0296/209 t. 2, Kronika nr 4 negatywnych akcji politycznych związanych z rocznicą wydarzeń katyńskich, opracowana w Wydziale I Departamentu III MSW z dnia 14 kwietnia 1980 r.;
• AIPN BU 0236/231 t. 1, Meldunek operacyjny Wydziału III Departamentu III MSW z dnia 11 marca 1980 r.;
• AIPN Ka, 240/856, 40 rocznica zbrodni katyńskiej. 1940-1980;
• AIPN Rz, 00141/2288/D.
• Stenogram audycji warszawskiego Radia „Solidarność” z dnia 15 lutego 1989 r. (w zbiorach autorów);Stenogram audycji warszawskiego Radia „Solidarność” z dnia 17 kwietnia 1989 r. (w zbiorach autorów).
• Gasztold-Seń P., Siła przeciw prawdzie. Represje aparatu bezpieczeństwa PRL wobec osób kwestionujących oficjalną wersję Zbrodni Katyńskiej, [w:] Zbrodnia Katyńska: w kręgu prawdy i kłamstwa, pod red. S. Kalbarczyka, Warszawa 2015;
• Jerzy Łojek – niepokorny historyk dylematów niepodległości. Życie, twórczość, nagroda, oprac. B. Mamontowicz-Łojek, Warszawa: Wydawnictwo Alfa, 2006;
• Kudlicki Ł., Melak A. (współpraca), Melak Stefan. Strażnik pamięci Katynia, Warszawa 2015;
• Lewandowski M., Gawlikowski M. (współpraca), Prześladowani, wyszydzani, zapomniani... niepokonani, t. 1: ROPCiO i KPN w Krakowie 1977-1981, Kraków 2009;
• Macedoński A., Historia Instytutu Katyńskiego w Polsce, [w:] Zbrodnia nie ukarana. Katyń – Twer – Charków, Warszawa 1996;
• Opozycja demokratyczna w Polsce 1976-1980. Wybór dokumentów, oprac. Z. Semmerling, M. Nadolski, Warszawa 1994;
• Opozycja małopolska w dokumentach 1976-1980, oprac A. Roliński, K. Bielawska (współpraca), M. Orski (współpraca), Kraków 2003;
• Pawłowicz J., NSZZ „Solidarność” Organizacja Regionu Płockiego, [w:] NSZZ „Solidarność” 1980-1989, t. 5:
• Polska środkowo-wschodnia, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010;
• Pleskot P., Miasto śmierci. Pytania o morderstwa polityczne popełnione w Warszawie (1956--1989), Warszawa 2015;
• Przewoźnik A., Adamska J., Katyń. Zbrodnia, walka, pamięć, Warszawa 2010.
• „Biuletyn Katyński” 1979, nr 1;
• „Biuletyn Katyński” 1979, nr 4;
• „Biuletyn Katyński” 1979, nr 7;
• „Tygodnik Mazowsze” 1983, nr 47;
• „Tygodnik Mazowsze” 1984, nr 84;
• „Z dnia na dzień” 1985, nr 15;
• Jankowski S. M., Śmierć przy studzience, „Biuletyn Katyński”, 1991 nr 1;
• Ligarski S., Profesura w zamrażalce, „Polityka”, 2020 nr 11;
• Rok katyński, „Uczeń Polski”, 1980 nr 9/10;
• Wasilewski W., Pamięć Katynia. Działania opozycji, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2009, nr 5-6.

Identifiers

Biblioteka Nauki

2032929