Nulla poena sine culpa w kontekście orzekania kar kryminalnych wobec nieletnich

• Authors: Małgorzata Miazek

Abstracts

EN

This article contains an analysis of cases in which a minor perpetrator may be subject to a criminal penalty in terms of their compliance with the principle of guilt in force in Polish criminal law. The autor does the above on the basis of art. 10 § 2 of Criminal Code 1997 and art. 94 of the Juvenile Justice Act 1982. These considerations were preceded by the definition of fault and the meaning of art. 10 § 1 of the Criminal Code in the context of the issues undertaken in the work. Moreover, it is enriched with signaling problems and doctrinal disputes in the scope of the discussed subject. On the basis of the conclusion that the cited provisions of the Criminal Code and the Juvenile Justice Act the author presents de lege ferenda postulates in a divergent manner in order to eliminate the provision authorizing the court to impose criminal penalties on minors by assigning guilt to them beforehand. To present the title problem, the author mainly used the theoretical – legal and dogmatic – legal methods, also referring to studies on the evolution of provisions on the criminal liability of minors and to the jurisprudence of the Supreme Court and common courts.

PL

Niniejszy artykuł zawiera analizę przypadków, w których wobec nieletniego sprawcy może zostać orzeczona kara kryminalna, pod kątem ich zgodności z zasadą winy obowiązującą w polskim prawie karnym. Autorka dokonuje powyższego na gruncie art. 10 § 2 Kodeksu karnego z 1997 r. oraz art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r. Wskazane rozważania zostały poprzedzone ustaleniem definicji winy oraz znaczenia art. 10 § 1 k.k. w kontekście podjętej w pracy problematyki. Nadto wzbogacone o zasygnalizowanie problemów i sporów doktrynalnych w zakresie omawianej tematyki. Na kanwie konstatacji, iż przywołane przepisy k.k. oraz u.p.n. w sposób rozbieżny recypują regułę nulla poena sine culpa, autorka przedstawia postulaty de lege ferenda celem wyeliminowania przepisu uprawniającego sąd do orzekania kar kryminalnych wobec nieletnich bez uprzedniego przypisania im winy. Dla przedstawienia tytułowego problemu autorka w głównej mierze posłużyła się metodą teoretyczno-prawną i dogmatyczno-prawną, sięgając przy tym również do opracowań traktujących o ewolucji przepisów dotyczących odpowiedzialności karnej nieletnich oraz do orzecznictwa Sądu Najwyższego i sądów powszechnych.

• Publisher: Naczelna Rada Adwokacka
• Journal: Młoda Palestra – Czasopismo Aplikantów Adwokackich
• Year: 2022
• Issue: 1
• Pages: 30-46

Dates

published

2022

Contributors

author

Małgorzata Miazek

• Wielkopolska Izba Adwokacka w Poznaniu

References

• Ustawa z 6.06.1997 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 1997 r. nr 88 poz. 553).
• L. Lernell, Rozważania o przestępstwie i karze na tle zagadnień współczesności, Warszawa 1975.
• Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 3.11.2004 r. (K 18/03), OTKA-A 2004, nr 10, poz. 103.
• A. Zoll (w:) Kodeks karny. Część ogólna. Tom I. Część I. Komentarz do art. 1–52, red. W. Wróbel, Warszawa 2016, art. 1, https://sip.lex.pl/#/commentary/587276754/510465/wrobel-wlodzimierzred-zoll-andrzej-red-kodeks-karny-czesc-ogolna-tom-i-czesc-i-komentarz-doart...? cm=URELATIONS (dostęp: 10.12.2021 r.).
• M. Nawrocki, Znaczenie wieku sprawcy niejednochwilowego czynu zabronionego (uwagi w związku z orzecznictwem Sądu Najwyższego i sądów apelacyjnych), „Palestra” 2016, nr 4, https://palestra.pl/pl/czasopismo/wydanie/4-2016/artykul/znaczenie-wieku-sprawcy-niejednochwilowego-czynu-zabronionego-uwagi-w-zwiazku-z-orzecznictwemsadu-najwyzszego-i-sadow-apelacyjnych (dostęp: 13.12.2021 r.).
• P. Górecki, V. Konarska-Wrzosek, Komentarz do niektórych przepisów Kodeksu karnego, (w:) Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2019, art. 10, https://sip.lex.pl/#/commentary/587633705/589896/gorecki-piotr-konarska-wrzosek-violetta-komentarzdo-niektorych-przepisow-kodeksu-karnego-w...?cm=URELATIONS (dostęp: 13.12.2021 r.).
• L. Gardocki, Czy karać nieletnich?, „Palestra” 1994, nr 11. P. Kobes, Nieletni pod pręgierzem, PiŻ 2001, nr 4.
• A. Jankowski, Dyktatura małolatów, PiŻ 1994, nr 8.
• P. Górecki, Nieletni na szubienicę, PiŻ 1994, nr 14.
• H. Kołakowska-Przełomiec i in., Nieletni do więzienia?, „Rzeczpospolita” 1994.
• J. Szumski, O karaniu nieletnich – polemicznie, „Palestra” 1995/7–8.
• Konwencja o prawach dziecka, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20.11.1989 r. (Dz.U. z 1991 r. nr 120 poz. 526).
• Europejska konwencja o wykonywaniu praw dzieci, sporządzona w Strasburgu 25.01.1996 r. (Dz.U. z 2000 r. nr 107 poz. 1128).
• Wzorcowe reguły minimum NZ dotyczące wymiaru sprawiedliwości wobec nieletnich (United Nations Standard Minimum Rules for the Administration of Juvenile Justice), przyjęte rezolucją Zgromadzenia Ogólnego 40/33 z 29.11.1985 r.
• Ustawa z 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (t.j. Dz.U. z 1982 r. nr 35 poz. 228).
• Wyrok Sądu Najwyższego z 9.03.2009 r. (II KK 32/09).
• Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z 15.06.2000 r. (II Aka 149/00), LEX nr 1680963.
• Wyrok SN z 18.05.1972 r. (IV KR 60/72), OSNKW 1972, nr 11, poz. 172, LEX nr 18494.
• V. Konarska-Wrzosek, System środków prawnych przewidzianych do stosowania w sprawach nieletnich, (w:) Prawny system postępowania z nieletnimi w Polsce, Warszawa 2013, https://sip.lex.pl/#/ monograph/369278063/271034/konarska-wrzosek-violetta-prawny-system-postepowania-znieletnimiw-polsce?cm=URELATIONS (dostęp: 13.12.2021 r.).
• Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, Warszawa 2010.
• Wyrok SN z 22.09.1999 r. (III KKN 195/99), OSNKW 1999, nr 11–12, poz. 73, LEX nr 38323.
• Postanowienie SN z 4.05.2005 r. (II KK 454/04), LEX nr 149647.
• Wyrok SA we Wrocławiu z 23.02.2006 r. (II AKa 17/06), LEX nr 176531.
• K. Burdziak, Art. 10 § 2 k.k. i art. 94 u.p.n. z perspektywy art. 40 ust. 3 Konwencji o Prawach Dziecka, czyli kilka słów na temat odpowiedzialności karnej nieletnich, https://probacja.com/resources/html/article/details?id=195434 (dostęp: 14.12.2021 r.).
• V. Konarska-Wrzosek (w:) Prawny system postępowania z nieletnimi w Polsce, Warszawa 2013.
• A. Zoll (w:) Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, red. A. Zoll, t. 1.
• Ł. Pohl, O (nie)możliwości pociągnięcia osoby nieletniej do odpowiedzialności karnej za tzw. niewykonawcze formy współdziałania przestępnego na gruncie Kodeksu karnego z 1997 r., (w:) Węzłowe problemy prawa karnego, kryminologii i polityki kryminalnej. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Andrzejowi Markowi, red. V. Konarska-Wrzosek, J. Lachowski, J. Wójcikiewicz.
• A. Grześkowiak (w:) Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak.
• Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z 11.07.1932 r. – Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 1932 r. nr 60 poz. 571).
• A. Gaberle (w:) A. Gaberle, M. Korcyl-Wolska, Komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich.
• B. Stańdo-Kawecka, Spory wokół wymierzenia nieletniemu kary, (w:) Prawo karne nieletnich. Od opieki do odpowiedzialności, Warszawa 2007, https://sip.lex.pl/#/monograph/369157031/177567 (dostęp: 14.12.2021 r.).
• T. Bojarski (w:) E. Kruk, E. Skrętowicz, T. Bojarski, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich. Komentarz, Warszawa 2016, art. 94, https://sip.lex.pl/#/commentary/587514260/499967/bojarskitadeusz-kruk-ewa-skretowicz-edward-ustawa-o-postepowaniu-w-sprawach-nieletnich-komentarz...?cm=URELATIONS (dostęp: 14.12.2021 r.).
• M. Małecki, Przypisanie winy. Podstawy teorii ekskulpantów, Kraków 2021.
• Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 24.04.1985 r. (VI KZP 1/85), OSNKW 1985, nr 7–8, poz. 52.
• P. Zakrzewski, Ustalenie stopnia winy a szczegółowe przesłanki jej przypisania, (w:) Stopniowanie winy w prawie karnym, Warszawa 2016, https://sip.lex.pl/#/monograph/369395151/312331/zakrzewskipiotr-stopniowanie-winy-w-prawie-karnym?cm=URELATIONS (dostęp: 14.12.2021 r.).
• V. Konarska-Wrzosek, Popełnienie czynu karalnego w nieletniości a możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej i jej czasowe ograniczenia, (w:) Czas i jego znaczenie w prawie karnym, red. J. Warylewski, Gdańsk 2010.
• T. Bojarski (w:) T. Bojarski, E. Skrętowicz, Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z komentarzem, Lublin 2002.

Identifiers

Biblioteka Nauki

55992970