O sędziach zawodowych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej

• Authors: Mariusz Mohyluk

Title variants

EN

Professional judges in the work of the Codification Commission of the Republic of Poland

Abstracts

EN

The article is dedicated to the preparatory works on the court system in Poland in the interwar period. The author discusses in detail subsequent projects and deliberations within the Polish Codification Commission on the status of judges and proposed methods of their appointment. The Codification Commission of the Republic of Poland was a state organ established in 1919 for the unification of the law in Poland, including the judiciary, because at the time of regaining independence several legal systems were applicable on the territory of Poland, including five basic ones in the field of court regulations. In the first period, the commission consisted of 44 eminent lawyers from all post-partition regions. The effects of the work of the Codification Commission of the Republic of Poland influenced the model of the judiciary introduced in 1928, but many solutions postulated by the Codification Commission of the Republic of Poland were never turned into binding law. During the discussion on the model of the judiciary, including the appointment of the judges, the achievements of the Polish Codification Commission of the Republic of Poland may turn out to be an interesting reference point, even though it dates back almost a hundred years, given that many problems noticed by the members of the Codification Commission of the Republic of Poland remain valid also in contemporary Europe and Poland.

PL

W opracowaniu przedstawiono prace nad unifikacją sądownictwa polskiego w latach 1918-1928. Prowadzone były one trzytorowo. Inicjatorem pierwszych posunięć polegających na ujednolicaniu przepisów dzielnicowych, reorganizowaniu i przejmowaniu sądownictwa był rząd i Ministerstwo Sprawiedliwości. Od lutego 1919 r. działania te wspierał i zatwierdzał Sejm Ustawodawczy (później Sejm). Od listopada 1919 r. ciężar prac przejęła Komisja Kodyfikacyjna RP. W 1922 r. do rąk Wiceprezydenta Komisji Kodyfikacyjnej RP Stanisława Bukowieckiego trafił rządowy projekt wspólnej pragmatyki dla sędziów i prokura- torów. Obejmował on niektóre kwestie ujęte również opracowywanym przez Komisję Kodyfikacyjną RP projekcie ustawy o ustroju sądów. Wspomniane dokumenty odmiennie rozwiązywały niektóre zagadnienia, w szczególności dotyczyło to przepisów o sposobie powoływania sędziów oraz o organizacji i zakresie działania ogólnych zebrań sądów. W związku z tym doszło do konfrontacji z Ministerstwem Sprawiedliwości na tle opracowywanych jednocześnie w rządzie i Komisji Kodyfikacyjnej RP przepisów pragmatycznych dla sędziów i pro- kuratorów. Ujednolicony, oparty na projektach Komisji Kodyfikacyjnej RP oraz rządowym projekt został wydany jako Prawo o ustroju sądów powszechnych w formie rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy, które weszło w życie 1 stycznia 1929 r.

Keywords

PL

sędziowie zawodowi; Komisja Kodyfikacyjna RP; prawo o ustroju sądów powszechnych; wymiar sprawiedliwości w II RP; powoływanie sędziów

EN

Judiciary in the Second Polish Republic; Codification Commission of the Second Polish Republic; appointment of judges

• Publisher: Fundacja im. Aliny i Leszka Allerhandów
• Journal: Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda
• Year: 2020
• Volume: 3
• Issue: 2(6)
• Pages: 270-313

Dates

published

2020

Contributors

author

Mariusz Mohyluk

• Uniwersytet w Białymstoku

• https://orcid.org/0000000288511379

References

• O sędziach zawodowych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej
• Archiwum Akt Nowych, Biuro Sejmu RP, Akta Komisji Prawniczej. Ustawodawstwo społeczne i sądowe w Polsce. Opinie i uwagi, sygn. 67.
• Bekerman Józef, Z powodu artykułu „Walka o sądownictwo”, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 4.
• Car Stanisław, Sposób powoływania sędziów na urzędy sędziowskie, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1926, nr 30 i 31.
• Dynowski Konrad, Vestiga terrent... (w kwestii sędziowskiej nieusuwalności), „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 6.
• Ettinger Henryk, Projekt ustawy o sędziach i prokuratorach, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 28.
• Glass Jakub, W imię prawa i prawdy, „Kurier Warszawski” nr 25 i 28.
• Gołąb Stanisław, W sprawie projektu rządowego ustawy o sędziach i prokuratorach, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1925, nr 4.
• Gołąb Stanisław, Organizacja sądów powszechnych, oprac. systematyczne z uwzględnieniem rozwoju historycznego, sądownictwa szczególnie oraz ustroju adwokatury, prokuratorii generalnej i notariatu, Kraków 1938.
• Jamontt Janusz, W obronie władzy sądowej, Warszawa 1924.
• Jamontt Janusz, Historia i krytyka rozporządzenia o ustroju sądów powszechnych, Warszawa 1928.
• Jamontt Janusz, Zmiany w ustroju sądów, „Głos Sądownictwa” 1930, nr 3.
• Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej. Dział Ogólny, Warszawa 1920- 1929.
• Komisja Kodyfikacyjna. Podkomisja ustroju sądownictwa, t. 1 i 2, Lwów 1925.
• Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej: protokół uroczystej akademii, poświęconej dziesięcioletniej działalności Komisji Kodyfikacyjnej: (wyciąg) od- czyt profesora Fryderyka Zolla. Zoll, Fryderyk (1865-1948), „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2019, z. 4.
• Lubodziecki Stanisław, Z powodu projektu ustawy o sądach zwyczajnych, „Ga- zeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 12 i 13.
• Makowski Wacław, Zagadnienie ustroju sądownictwa, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej” 1924, nr 43-47.
• Prace departamentów i Biur Tymczasowej Rady Stanu Królestwa Polskiego wy- konane lub przygotowane przez czas jej istnienia tj. od dnia 15 stycznia do 1 września 1917 r., Warszawa 1918.
• Projekty konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, cz. I, Warszawa 1920.
• Rappaport Emil Stanisław, Zagadnienie kodyfikacji prawa karnego w Polsce,
• „Kwartalnik Prawa Cywilnego i Karnego” 1920, t. III.
• Waśkowski Eugeniusz, Niezawisłość sądu i jej gwarancje, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 30.
• Waśkowski Eugeniusz, Nieusuwalność sędziów i jej granice, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 39.
• Waśkowski Eugeniusz, O sposobie powoływania na urzędy sędziowskie, „Gazeta Sądowa Warszawska” 1924, nr 42 i 43.
• Waśkowski Eugeniusz, Zasady ustroju sądów, „Rocznik Prawniczy Wileński” 1929, r. III.
• Wisznicki Bronisław, Uwagi nad ustawą o ustroju sądownictwa, „Gazeta Administracji i Policji Państwowej”, 1924, nr 5-7.
• Wniosek nagły posła d-ra Zygmunta Marka i tow., „Gazeta Sądowa Warszaw- ska” 1919, nr 16, 1919.
• Ciągwa Józef, Stan prawny na Spiszu i Orawie w latach międzywojennych, [w:] „Studia Iuridica Silesiana”, red. Adam Lityński, nr 11, Katowice 1986.
• Ciągwa Józef, Autonomia Śląska w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Konstytucje Polski, red. Marian Kallas, t. 2, Warszawa 1990.
• Cybulski Bogdan, Stosunek Komisji Kodyfikacyjnej RP do laików w składach orzekających sądów powszechnych, „Studia Historyczno-Prawne”,Prawo CCXIII, Acta Universitatis Wratislaviensis, No 1384, 1992.
• Górnicki Leonard, Komisja Kodyfikacyjna II RP: pozycja ustrojowa, struktura organizacyjna, podejmowanie decyzji, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Pra- wo”, z. 328 (2019).
• Górnicki Leonard, Rola parlamentu w powstaniu i działalności Komisji Kodyfikacyjnej II RP w zakresie kodyfikacji prawa prywatnego [w:] Zgromadzenia stanowe i organy przedstawicielskie w dziejach: księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Marianowi Józefowi Ptakowi, Wrocław 2020.
• Grodziski Stanisław, Komisja Kodyfikacyjna Rzeczypospolitej Polskiej, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 1981, z. 1.
• Gulczyński Andrzej, Ministerstwo byłej Dzielnicy Pruskiej, Poznań 1995.
• Guzik-Makaruk Ewa Monika, Fiedorczyk Piotr, The achievements of the Codification Commission of the Second Republic of Poland: a century after regaining the independence, “Internal Security” [Vol. 10], spec. iss. (2018).
• Jastrzębski Robert, Wpływ polskiej tradycji prawnej na kodyfikację prawa prywatnego (1918-1939), [w:] Między tradycją a nowoczesnością: prawo polskie w 100-lecie odzyskania niepodległości, Warszawa 2019.
• Krukowski Stanisław, Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 1921 r., [w:] Konstytucje Polski, red. Marian Kallas, Warszawa 1990.
• Lityński Adam, Wydział Karny Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, Katowice 1991;
• Malec Dorota, Pierwsza nowelizacja rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 6 lute- go 1928 r. – prawo o ustroju sądów powszechnych w debacie sejmowej w 1928 r., „Studia Iuridica Lublinensia” vol. XXV, 3, 2016, s. 599-616.
• Materniak-Pawłowska Małgorzata, Ustrój sądownictwa powszechnego w II Rzeczypospolitej, Poznań 2003.
• Mazurek Irmina, Specyfika prac Komisji Kodyfikacyjnej w procesie unifikacji prawa w II Rzeczpospolitej, „Studia Iuridica Lublinensia” vol. XXIII, 2014.
• Milewski Stanisław, Redzik Adam, Themis i Pheme. Czasopiśmiennictwo prawnicze w Polsce do 1939 roku, Warszawa 2011.
• Mohyluk Mariusz, Porządkowanie prawa w II Rzeczypospolitej: Komisja Kodyfikacyjna i Rada prawnicza, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1999, z. 1-2;
• Mohyluk Mariusz, Prawo o ustroju sądów powszechnych w pracach Sejmu II Rzeczypospolitej (lata 1919-1928), „Miscellanea Historico-Iuridica” Białystok 2003, t. 1.
• Mohyluk Mariusz, Prawo o ustroju sądów powszechnych w pracach Komisji Kodyfikacyjnej II Rzeczypospolitej, Białystok 2004.
• Mohyluk Mariusz, Rabota kodifikacionnoj komissii II Reči Popspolitoj nad reformoj prokuratury, „Białostockie Studia Prawnicze” 2012, z. 11.
• Mohyluk Mariusz, Z prac Komisji Kodyfikacyjnej RP nad prawem o ustroju sądów powszechnych, [w:] Wybrane zagadnienia Polski nowożytnej. In memoriam Antoni Bobrus, red. Andrzej Nowakowski, Wadowice 2000.
• Najdus Walentyna, Zygmunt Marek prawnik i polityk 1872-1931, Warszawa 1992.
• Norkowska Sławomira, Znaczenie prac Komisji Kodyfikacyjnej w procesie unifikacji prawa II Rzeczypospolitej, „Zeszyty Naukowe Gdańskiej Szkoły Wyższej” 2018, nr 2.
• Przejmowanie wymiaru sprawiedliwości przez organa polskie po I wojnie światowej, [w:] „Dzieje wymiaru sprawiedliwości”, red. Tadeusz Maciejewski, Koszalin 1999;
• Radwański Zbigniew, Kształtowanie się polskiego systemu prawnego w pierw- szych latach II Rzeczypospolitej, „Czasopismo Prawno-Historyczne”, 1969, z. 1.
• Redzik Adam, Roman Longchamps de Berier 1883–1941, „Kwartalnik Prawa Prywatnego” 2006, z. 1.
• Redzik Adam, Prawo prywatne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, Warszawa 2009.
• Sójka-Zielińska Katarzyna, Organizacja prac nad kodyfikacją prawa cywilnego w Polsce międzywojenne, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1975, z. 2.
• Suleja Włodzimierz, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998.
• Szwarc Wojciech, Działania TRS i RR na rzecz przejęcia cywilnego zarządu w Królestwie Polskim (1917-1918), [w:] „Studia z historii państwa, prawa i idei”, red. Artur Korobowicz, Henryk Olszewski.
• Włodyka Stanisław, Historia państwa i prawa Polski, t. V, cz. 2, red. Franciszek Ryszka, Warszawa 1968.

Identifiers

Biblioteka Nauki

1032152