Morfogeneza światów społecznych i paradygmatyczne możliwości antropologii wojtyliańskiej. Ujęcie Krzysztofa Wieleckiego

• Authors: Andrzej Wójtowicz

Title variants

EN

Morphogenesis of social worlds and paradigmatic possibilities of Wojtyla’s anthropology. The approach of Krzysztof Wielecki

Abstracts

EN

How is an advanced critique of the foundations of the social sciences, in particular the foundations of sociology possible with the use of Karol Wojtyła’s philosophical anthropology and critical realism at the same time? Krzysztof Wielecki undertakes such a task in his research into the conditions of any systematically incomplete sociological theory of social action. If the initial thesis about the incompleteness of the theory truly determines the fate of the status of the logical values of the theory – truth, falsehood, or nonsense – its proof from the field of philosophical anthropology is worth seeing in the light of some metatheory, because only some metatheoretical position can validate it. Indeed, critical realism is such a position in Krzysztof Wielecki’s research. The confrontation of critical realism as a paradigm with Karol Wojtyła’s philosophical anthropology reveals the possibility of an enriched critique of the foundations of contemporary sociology in general.

PL

Jak możliwa jest zaawansowana krytyka podstaw nauk społecznych, w szczególności podstaw socjologii z wykorzystaniem realizmu krytycznego i antropologii Karola Wojtyły równocześnie? Zadanie takie podejmuje Krzysztof Wielecki w badaniach warunków niekompletnej systematycznie jakiejkolwiek teorii socjologicznej działania społecznego. Jeśli teza wyjściowa o niekompletności teorii orzeka prawdziwie o losach statusu wartości logicznych teorii – prawdzie, fałszu, ewentualnie nonsensie – jej dowód z kręgu antropologii filozoficznej warto zobaczyć w świetle jakiejś metateorii, bo tylko jakieś stanowisko metateoretyczne może je uprawomocnić. Owszem, takim stanowiskiem jest w badaniach Krzysztofa Wieleckiego realizm krytyczny. Konfrontacja realizmu krytycznego jako paradygmatu, bo taki status mu nadaje Krzysztof Wielecki, z antropologią filozoficzną Karola Wojtyły odkrywa możliwości wzbogaconej krytyki podstaw współczesnej socjologii w ogólności.

Keywords

PL

realizm krytyczny; antropologia filozoficzna; paradygmat; metateoria; podmiotowość

EN

critical realism; philosophical anthropology; paradigm; metatheory; subjectivity

• Publisher: Towarzystwo Wiedzy Powszechnej w Szczecinie
• Journal: Polish Journal of Critical Realism
• Year: 2023
• Volume: 1
• Issue: 1
• Pages: 125-139

Dates

published

2023

Contributors

author

Andrzej Wójtowicz

• Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

References

• Alexander C.J., The dark Side of Modernity. Malden, MA. Polity Press 2013.
• Archer M.S., Człowieczeństwo. Problem sprawstwa. Przełożyla Agata Dziuban. Kraków, Zakład Wydawniczy Nomos 2013.
• Archer M.S.,The Refleksive Imperative in Late Modernity. Cambridge, Cambridge University Press 2012.
• Archer M.S., Realism and Morphogenesis [w:] Archer M., Collier A., Bhaskar R., Lawson T., Norris A. Critical realism: Essential Readings. London, Routledge 1998.
• Archer M.S., Making Our World through the World. Cambridge, Cambridge University Press 2007.
• Archer M.S., Realist Social Theory: The Morphogenetic Approach. Cambridge, Cambridge University Press 1995.
• Archer M.S., The Relational Subject and the person: self,agent, and actor [w:] Donati P., Archer M. The Relational Subject. Cambridge. Cambridge University Press 2015.
• Bhaskar R., ,Diaalectic: The Pulse of Freedom. London, Routledge 2008.
• Bhaskar R., The Order of Natural Necessity. Edited by Gary Hawke. Middletown, DE. USA 2017.
• Blumenberg H., Prawowitość epoki nowożytnej, przeł. Tadeusz Zatorski. Warszawa, PWN 2019.
• Collins R., Four Sociological Traditions. New York, Oxford. Oxford University Press 1994.
• Foucault M., Hermeneutyka podmiotu, przeł. Michał Herer. Warszawa, PWN 2016.
• Kołakowski L., Filozofia pozytywistyczna. (Od Hume’a do Koła Wiedeńskiego). Warszawa, PWN 1966.
• Landmann M,. Fundamental Antropologie. Bonn, Bouvier Verlag, Herber Grundmann 1979.
• Luhmann N., Soziologische Aufklarung 5: Konstruktivistische Perspectiven, 3 edn. Wiebaden. VS Verlag 2005.
• Marion J.-L., Będąc danym. Esej z fenomenologii donacji, przeł. i wstępem opatrzył Wojciech Starzyński. Warszawa, Wydawnictwo IFiS PAN 2007.
• Marks K., Osiemnasty brumaire’a Ludwika Bonaparte [w:] Dzieła t. 8, s. 121–233, 1964.
• Mazur P.S., The Principle Operari Sequitur Essen Karol Wojtyła’s Study of Person and Act, The Thomist: A Speculative Quarterly Review, vol. 86, nr 1, s. 119–137, 2022.
• Norris A., Dialectic and Difference. Dialectical critical realizm and the grounds of justice. London-New York. Routledge 2010.
• Paczkowska E., Historyczność człowieka w antropologii fundamentalnej MIchaela Landmanna [w:] O historyczności człowieka. Gdańsk. słowo/obraz terytoria, s. 118–147, 2012.
• Rybicki P., Struktura społecznego świata. Studia z teorii społecznej. Warszawa, PWN 1979.
• Sokolowski R., Phenomenology of the Human Person. Cambridge, Cambridge University Press 2008.
• Swedberg R., The Art of Social Theory. Princeton and Oxford, Princeton University Press 2014.
• Vandenberghe F., Avatars of the Collective: A Realist Theory of Collective Subjectivities. Sociological Theory, vol. 88, nr 4, s. 295–324, 2007.
• Vandenberghe F., What’s Critical About Critical Realism? Essays in reconstruction social theory. London, New York. 2014. Routledge Marin J.L. Thinking through Theory. New York, London 2015.
• Wielecki K., Person, subjectivity and agency – from the perspective of critical realism (2021.1), Journal of Critical Realism. October 2021, s. 1–13.
• Wielecki K., Subjectivity vs. Agency: The Meaning of Karol Wojtyla’s The Acting Person (2021.2), Philosophy and Canon Law, vol. 7(1) s. 1–12.
• Wielecki K., The contemporary civilizational crisis from the perspective of critical realism. Journal of Critical Realism 2020.
• Wielecki K., Cywilizacja – problemy definicyjne. UCS. Warszawa, UKSW 2019.
• Wielecki K., Prawda socjologiczna i realizm krytyczny, Rocznik Filozoficzny Ignatianum, XXIV/1, s. 45–70, 2018.
• Wielecki K., Kryzys i socjologia. Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2012.
• Wielecki K., Podmiotowość w dobie kryzysy postidustrializmu. Między indywidualizmem a kolektywizmem. Warszawa, Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego 2003.
• Wojtyła K., kard., Osoba i czyn. Kraków. Polskie Towarzystwo Teologiczne 1969.
• Wojtyła K., Pope John Paul II, The Acting Person. Translated from the Polish by Andrzej Potocki. Dordrecht: Holland/Boston: USA/London: England. D. Reidel Publishing Company W. Norton & Company, INC 1979.

Identifiers

Biblioteka Nauki

28874334