WOKÓŁ ZAGADNIENIA FILOZOFICZNYCH PODSTAW PRAW CZŁOWIEKA

• Authors: Ćwiertniak Tomasz

Title variants

EN

On the Philosophical Foundations of Human Rights

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule przedstawiono najważniejsze problemy związane z zagadnieniem filozoficznego uzasadnienia praw człowieka. W pierwszej części zasygnalizowano deficyt filozofii zarówno we współczesnych rozważaniach na temat praw człowieka, jak też na polu działań prawodawczych. Wspomniany deficyt prowadzi do szeregu negatywnych zjawisk, takich jak 1) nadmierny rozrost ilościowy uprawnień uznawanych za niezbywalne i przyrodzone, co skutkuje obniżeniem się ich znaczenia (zagadnienie „inflacji” praw); 2) uwikłanie ideologiczne praw człowieka; czy wreszcie 3) rozerwanie związku między prawami a obowiązkami. Jednocześnie obserwujemy dziś liczne kontrowersje związane z kategorią osoby i jej godności. Zagadnienie to – posiadające poważne implikacje praktyczne – wskazuje na konieczność pogłębionej filozoficznej refleksji nad ontologicznymi i antropologicznymi podstawami praw człowieka rozumianych jako minimum możliwe do zaakceptowania przez ludzi różnych kultur i światopoglądów

EN

This article presents the basic problems surrounding the question of philosophical justification of human rights. In the first part of this paper, the Author points out the deficit of philosophical reflection both in modern discourse on human rights, and within the legal sphere. This deficit leads to a series of negative consequences, such as 1) an excessive number of rights considered to be inalienable and inherent, which results in a depreciation of their importance (the problem of the „inflation” of rights); 2) the ideological entanglement of human rights; and 3) aseverance of the relationship between rights and duties. At the same time, there is much controversy currently surrounding the cathegory of human person and his/her dignity. This issue – which carries with it serious practical implications – demonstrates the necessity of in-depth philosophical reflection on the ontological and antrophological foundations of human rights, understood as an ethical minimum that can be accepted by people of different cultures and worldviews.

Keywords

PL

prawa człowieka; prawo naturalne; człowiek; osoba; godność; filozofia

EN

human rights; natural law; man; person; dignity; philosophy

• Publisher: Wyższa Szkoła Humanitas
• Journal: Roczniki Administracji i Prawa
• Year: 2019
• Volume: specjalny
• Issue: XIX
• Pages: 85-105

Contributors

author

Ćwiertniak Tomasz

• Uniwersytet Śląski, Wydział Humanistyczny

References

• Bała P., Wielomski A., Prawa człowieka i ich krytyka. Przyczynek do studiów o ideologii czasów ponowożytnych, Warszawa 2008.
• Bartczak J., Aksjologia równowagi praw i obowiązków człowieka, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), Prawa człowieka i świat wartości, Warszawa 2011.
• Bartnik C.S., Personalizm, Lublin 1995.
• Baszkiewicz J., O niektórych filozoficznych i praktycznych dylematach praw człowieka, Bydgoszcz 2003.
• Biesaga T., Osoba a normy etyczne, [w:] P.S. Mazur (red.), Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka. Studia i rozprawy, Kraków 2012.
• Biesaga T., Zagrożenie sumienia w demokracji, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), Prawa człowieka i świat wartości, Warszawa 2011.
• Bogdańska B., Czy rozważania św. Tomasza mogą mieć coś wspólnego z prawami człowieka?, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), Etyczne wymiary prawa człowieka, Warszawa 2009.
• Bogdańska B., Kategoria godności jako filozoficzne uzasadnienie współczesnej koncepcji prawa człowieka, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), O prawach człowieka nieco inaczej, Warszawa 2011.
• Bołoz W., Bioetyka i prawa człowieka, Warszawa 2007.
• Borkowski P., Etyczna podstawa praw człowieka, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), O prawach człowieka nieco inaczej, Warszawa 2011.
• Charzyński R., Neotomistyczne ujęcie prawa naturalnego jako podstawa praw człowieka, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), O prawach człowieka nieco inaczej, Warszawa 2011.
• Dardziński P., Longchamps de Bérier F., Szczucki K. (red.), Prawo naturalne – natura prawa, Warszawa 2011.
• Drabarek A., Kłopoty z tolerancją, wolnością i prawami człowieka, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), Prawa człowieka i świat wartości, Warszawa 2011.
• Fel S., Prawa człowieka – rozwój idei, podstawa, treść i ochrona, [w:] S. Fel, J. Kupny (red.), Katolicka Nauka Społeczna. Podstawowe zagadnienia z życia społecznego i politycznego, Katowice 2007.
• Fel S., Kupny J. (red.), Katolicka nauka społeczna. Podstawowe zagadnienia z życia społecznego i politycznego, Katowice 2007.
• Filiks A., Dlaczego coraz mniej filozofii w rozważaniach o prawach człowieka?, [w:] R. Moń,A. Kobyliński (red.), Etyczne wymiary praw człowieka, Warszawa 2009.
• Freeman M., Prawa człowieka, przeł. M. Fronia, Warszawa 2007.
• Gałkowski T., Prawo – Obowiązek. Pierwszeństwo i współzależność w porządkach prawnych: kanonicznym i społeczności świeckiej, Warszawa 2007.
• Gocko J., O prawach człowieka i niektórych kontrowersjach z nimi związanych. Spojrzenie z perspektywy nauki społecznej Kościoła, [w:] K. Jeżyna, T. Zadykowicz (red.), Prawa człowieka. W 60. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Lublin 2010.
• Jan Paweł II, Encyklika Fides et Ratio. Tekst i komentarze, T. Styczeń, W. Chudy (red.), Lublin 2003.
• Jasudowicz T., Mik C. (red.), O prawach człowieka w podwójną rocznicę Paktów. Księga Pamiątkowa w hołdzie Profesor Annie Michalskiej, Toruń 1996.
• Jeżyna K., Zadykowicz T. (red.), Prawa człowieka. W 60. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Lublin 2010.
• Kalisz A. (red.), Prawa człowieka. Współczesne zjawiska, wyzwania, zagrożenia, tom I, Sosnowiec 2015.
• Kalisz A., Prawa kolektywne na tle klasycznego ujęcia praw człowieka, [w:] A. Kalisz (red.), Prawa człowieka. Współczesne zjawiska, wyzwania, zagrożenia, tom I, Sosnowiec 2015, s. 23-31.
• Kant I., Uzasadnienie metafizyki moralności, przeł. M. Wartenberg, Kęty 2009.
• Kobyliński A., „Nowe prawa człowieka” a czysta teoria prawa Hansa Kelsena, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), O prawach człowieka nieco inaczej, Warszawa 2011.
• Kołakowski L., Po co nam prawa człowieka?, [w:] J. Zajadło (red.), Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, Warszawa 2008.
• Krąpiec M.A., Suwerenność – czyja?, Lublin 1996.
• Kunzmann P., „Nic jak tylko ssaki”?, [w:] M. Piechowiak, T. Turowski (red.), Szkice o godności człowieka, Zielona Góra 2012.
• Kuźniar R., Prawa człowieka. Prawo, instytucje, stosunki międzynarodowe, Warszawa 2004.
• Lekka-Kowalik A., Problem obowiązywalności prawa naturalnego. Wprowadzenie do dyskusji, [w:] A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek (red.), Substancja. Natura. Prawo naturalne, Lublin 2006.
• MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, tłum. A. Chmielewski, Warszawa 1996.
• Maritain J., Człowiek i państwo, przeł. A. Grobler, Kraków 1993.
• Maryniarczyk A., Stępień K., Gondek P. (red.), Substancja. Natura. Prawo naturalne, Lublin 2006.
• Mazur P.S. (red.), Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka. Studia i rozprawy, Kraków 2012.
• Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
• Mazurek F.J., Prawa człowieka w nauczaniu społecznym Kościoła (od papieża Leona XIII do papieża Jana Pawła II), Lublin 1991.
• Merecki J., Robert Spaemann i współczesny spór o osobę, [w:] R. Spaemann, Osoby. O różnicy między czymś a kimś, przeł. J. Merecki, Warszawa 2001.
• Moń R., Potrzeby czy prawo naturalne fundamentem praw człowieka?, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), Etyczne wymiary praw człowieka, Warszawa 2009.
• Moń R., Kobyliński A. (red.), Etyczne wymiary prawa człowieka, Warszawa 2009.
• Moń R., Kobyliński A. (red.), O prawach człowieka nieco inaczej, Warszawa 2011.
• Moń R., Kobyliński A. (red.), Prawa człowieka i świat wartości, Warszawa 2011.
• Motyka K., Prawa człowieka. Wprowadzenie. Wybór źródeł, Lublin 2004.
• Müller G.L., Dogmatyka katolicka, przeł. W. Szymona, Kraków 2015.
• Osiatyński W., Prawa człowieka i ich granice, przeł. S. Kowalski, Kraków 2011.
• Piechowiak M., Filozofia praw człowieka. Prawa człowieka w świetle ich międzynarodowej ochrony, Lublin 1999.
• Piechowiak M., Klasyczna koncepcja osoby jako podstawa pojmowania praw człowieka. Wokół św. Tomasza z Akwinu i Immanuela Kanta propozycji ugruntowania godności człowieka, [w:] P. Dardziński, F. Longchamps de Bérier, K. Szczucki (red.), Prawo naturalne – natura prawa, Warszawa 2011.
• Piechowiak M., Pojęcie praw człowieka, [w:] L. Wiśniewski (red.), Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, Warszawa 1997.
• Piechowiak M., Powszechność praw człowieka. Zagadnienia filozoficznoprawne, [w:] T. Jasudowicz, C. Mik (red.), O prawach człowieka w podwójną rocznicę Paktów. Księga Pamiątkowa w hołdzie Profesor Annie Michalskiej, Toruń 1996.
• Piechowiak M., Prawo naturalne a prawa człowieka, [w:] A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek (red.), Substancja. Natura. Prawo naturalne, Lublin 2006.
• Piechowiak M., Tomasza z Akwinu egzystencjalna koncepcja osoby i jej godności. Komentarz do Summy teologii, część I, kwestia 29, artykuł 1, [w:] M. Piechowiak, T. Turowski (red.), Szkice o godności człowieka, Zielona Góra 2012.
• Piechowiak M., Tomasza z Akwinu koncepcja godności osoby ludzkiej jako podstawy prawa. Komentarz do rozdziałów 111-113 księgi III Tomasza z Akwinu Summa contra gentiles, „Poznańskie Studia Teologiczne” 2003, t. 14.
• Piechowiak M., Turowski T. (red.), Szkice o godności człowieka, Zielona Góra 2012.
• Pokrywka M., Prawa reprodukcyjne, [w:] K. Jeżyna, T. Zadykowicz (red.), Prawa człowieka. W 60. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Lublin 2010.
• Possenti V., Inflacja praw i kryzys obowiązków, „Społeczeństwo” 2010, nr 1 (95).
• Possenti V., Prawa człowieka w tradycji europejskiej, [w:] J. Zajadło (red.), Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, Warszawa 2008.
• Seifert J., Antropologia praw człowieka, „Ethos” 1999, nr 1-2 (45-46).
• Spaemann R., Osoby. O różnicy między czymś a kimś, przeł. J. Merecki, Warszawa 2001.
• Spaemann R., Podstawowe pojęcia moralne, przeł. P. Mikulska, J. Merecki, Lublin 2000.
• Stępień K., Antropologiczno-metafizyczne podstawy praw człowieka, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), O prawach człowieka nieco inaczej, Warszawa 2011.
• Sutor B., Etyka polityczna. Ujęcie całościowe na gruncie chrześcijańskiej nauki społecznej, przeł. A. Marcol, Warszawa 1994.
• Szostek A., Prawo naturalne jako podstawa działania człowieka (normatywność natury ludzkiej), [w:] A. Maryniarczyk, K. Stępień, P. Gondek (red.), Substancja. Natura. Prawo naturalne, Lublin 2006.
• Św. Tomasz z Akwinu, Summa contra gentiles. Prawda wiary chrześcijańskiej w dyskusji z poganami, innowiercami i błądzącymi, tom I, przeł. Z. Włodek, W. Zega, Poznań 2003.
• Wald B., Bycie człowiekiem jest byciem osobą. Kontekst chrześcijański i podstawy filozoficzne, [w:] P.S. Mazur (red.), Spór o osobę w świetle klasycznej koncepcji człowieka. Studia i rozprawy, Kraków 2012.
• Wroczyński K., Obrona praw człowieka u początku czy w horyzoncie życia społecznego?, [w:] R. Moń, A. Kobyliński (red.), Etyczne wymiary praw człowieka, Warszawa 2009.
• Zajadło J. (red.), Antologia tekstów dotyczących praw człowieka, Warszawa 2008.

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0014.1011