Maxa Schelera pojęcie wolności osobowej

• Authors: Waldemar Prusik

Title variants

EN

Max Scheler’s Notion of Personal Freedom

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł stanowi krytyczną analizę M. Schelera rozumienia wolności. Scheler pokazuje wolność jako „możność” bądź „moc” (Können) woli, która jest podstawą wolności wyboru i działania. W ten sposób wolność stanowi osobowy habitus, zaś jej istota dana jest w wewnętrznym (intencjonalnym) przeżyciu, a nie w rozważaniu teoretycznym. Znaczy to, że świadomość wolności jest świadomością niezależności wyższej sfery („centrum”) osoby od sfery niższej (ducha od psychiki, psychiki od sfery witalnej, sfery witalnej od zmysłowej). Jeżeli wolność realizuje się w porządku aktów woli, to chcenie staje się „chceniem umotywowanym”. Wewnętrzne przeżycie wartości (jako motywu) przedstawia się jako subiektywna konieczność chcenia, sprawiająca, że chcenie nie jest już dowolne, lecz racjonalne (sensowne) i wolne. Sensowne chcenie to chcenie zdeterminowane przez motyw dany w wewnętrznym doświadczeniu. Wolna wola jest więc chceniem umotywowanym, podyktowanym świadomością konieczności. W tym kontekście wolność jest bezpośrednim uświadomieniem konieczności i uzyskuje konotację neoplatońską.

EN

This article constitutes a critical analysis of M. Scheler's understanding of freedom. Scheler demonstrates freedom as a "potency” or "power” (Können) of the will, which is the basis for the freedom of choice and action. Thus, freedom is a personal habitus (Gesamthabitus innerer Freisein); its essence is given in an internal (intentional) feeling, but not in a theoretical consideration. This signifies that the consciousness of freedom is a consciousness of independence of a higher (superior) sphere (centrum) of person from the lower one (spirit from psyche, psyche from vital sphere, vital sphere from the sensual). If freedom is realized in an order of acts of the will, then it is realized in acts of the will and it becomes a "motivated” will. An internal feeling of value (as the motive) is represented as subjective necessity of the will and it therefore makes the will not passive, but rational and free. The reasonable will is a will determined by the motive, given in an internal experience. Thus the freedom of the will is the will "motivated”, i. e., caused by the consciousness of necessity. In this context, freedom is a direct consciousness of indispensable reason; it gains a Neo-Platonian connotation.

Keywords

EN

Max Scheler; person, ethics; freedom; consciousness of freedom; will

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Kultura i Wartości
• Year: 2012
• Issue: 1
• Pages: 19-31

Contributors

author

Waldemar Prusik

• Uniwersytet Szczeciński