O dramatach Różewicza i metafizyce bycia

• Authors: Ratajczakowa Dobrochna

Title variants

EN

On Różewicz’s Dramas and the Metaphysics of Existence

Abstracts

EN

The text brings an attempt to grasp a basic set of conditions determining the dramatic work by Tadeusz Różewicz, the greatest Polish playwright of the second half of the 20th century. I set aside postmodernism as being insignificant as far as Różewicz’s plays and the proposed interpretation are concerned; I also leave off the viewpoint of avant-gardes because Różewicz has never been anavant-garde poet, even though it is obvious that avant-gardes are partly responsible for the condition of contemporary art. There are three basic contexts that I bring up in my reading: the first is the act of overcoming and discarding the traditional metaphysics of substantive being, concurrent with the emergence of new metaphysics of existence which has made it possible to grasp the hitherto overlooked truth of ordinary being and to ask about its sense; secondly, there is the situation of an author and his or her work after the end of the arts and letters when the old frameworks of poetry and theatre are in ruins; and thirdly, there is the total deficit of meaning, aggravated additionally by the totalitarian regime. In his search for the meaning of life – a meaning of small proportions, ordinary and absolutely conditional – Różewicz must concentrate on an individual being that exists in this regime, with the influence it exerts on how the meaning is sensed, whether it is lacking or misapprehended. He does so using forms that are for various reasons crippled, negated, or amalgamated, because the only forms that he has at his disposal are burdened with tradition and he tries to scrape off their veneer. He does not care about their canonicity and aesthetic categories, but it is obvious that for Różewicz the question about the meaning of life includes the question about the sense of creating. Faced with the ruin of meanings and values, he has found his chance to restore meaning by turning to the human body, to what has been inscribed in it by both nature and culture, which is to say that it is a turn towards both physiology and writing. Generally speaking, Różewicz’s (not only dramatic) work is the furthest reaching consequence of the process overriding various traditions in life and art and the process of looking for substitutes for the things that have been lost beyond saving.

Keywords

EN

Polish theatre; Polish drama; Tadeusz Różewicz; theatre studies

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2013
• Volume: 62
• Issue: 3-4(247-248)
• Pages: 7-36

Contributors

author

Ratajczakowa Dobrochna

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

References

• P. Bourdieu, Zmysł praktyczny, przeł. M. Falski, Kraków 2008.
• Budować, myśleć, mieszkać. Eseje wybrane, wybór, oprac., wstęp K. Michalski, Warszawa 1977.
• A. C. Danto, Po końcu sztuki. Sztuka współczesna i zatarcie się granic tradycji, przeł. M. Salwa, Kraków 2013.
• M. Dębicz, Notatki z prób „Kartoteki rozrzuconej”, „Dialog” 1994 nr 10.
• T. Drewnowski, Walka o oddech. O pisarstwie Tadeusza Różewicza, Warszawa 1990.
• U. Eco, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, przeł. J. Gałuszka, L. Eustachiewicz, A. Kreisberg, M. Oleksiuk, Warszawa 1973.
• H. Filipowicz, Laboratorium form nieczystych. Dramaturgia Tadeusza Różewicza, przeł. T. Kunz, Kraków 2000.
• H. Foster, Powrót realnego. Awangarda u schyłku wieku, przeł. M. Borowski, M. Sugiera, Kraków 2010.
• J. Gribbin, W poszukiwaniu kota Schrödingera. Realizm w fizyce kwantowej, przeł. J. Biedroń, Poznań [1997].
• M. Heidegger, Bycie i czas, przeł. B. Baran, Warszawa 1994.
• J. Kelera, Kpiarze i moraliści. Szkice o nowej polskiej dramaturgii, Kraków 1966.
• J. Kłossowicz, Różewicz na tle epoki, „Dialog” 1994 nr 10.
• T. Kostkiewiczowa, A. Okopień-Sławińska, J. Sławiński, Czytamy utwory współczesne. Analizy, Warszawa 1967.
• Z. Majchrowski, Poezja jak otwarta rana (Czytając Różewicza), Warszawa 1993.
• O. Marquard, Apologia przypadkowości. Studia filozoficzne, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1994.
• O. Marquard, Rozstanie z filozofią pierwszych zasad. Studia filozoficzne, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 1994.
• O. Marquard, Szczęście w nieszczęściu, przeł. K. Krzemieniowa, Warszawa 2001.
• T. Nyczek, Ciało i słowo. Szkice o teatrze Tadeusza Różewicza, Kraków 2004.
• Postmodernizm. Antologia przekładów, wybrał, oprac. i wstępem opatrzył R. Nycz, Kraków 1997.
• Z. Raszewski, Spacerek w labiryncie. O teatrze polskim po roku 1958, wybór i oprac. J. Timoszewicz, Warszawa 2007.
• D. Ratajczakowa, „Kartoteka” i „Do piachu” – sukces dramatu, klęska tragedii, „Dialog” 2005 nr 3.
• Z problemów literatury polskiej XX wieku, t. 3: Literatura Polski Ludowej, red. A. Brodzka, Z. Żabicki, Warszawa 1965.