Obserwacje i zapisy stanu pogody w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego

• Authors: TREPIŃSKA Janina Bożena

Title variants

EN

The observations and records of weather conditions at the Astronomical Observatory of the Jagiellonian University

• Conference: SESJA NAUKOWA ZORGANIZOWANA PRZEZ KOMISJĘ HISTORII NAUKI PAU I OBSERWATORIUM ASTRONOMICZNE UJ. W 215. rocznicę założenia przez Jana Śniadeckiego Obserwatorium Astronomicznego (9 V 2007)
• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

The author presented the short history of the meteorological station at the Astronomical Observatory of the Jagiellonian University in Cracow City. It was founded in 1792 on 1 May. The first head of Observatory, mathematician and astronomer Professor Jan Śniadecki personally began records of mercury thermometers and barometers indications. The first instruction to making the observations was written in Polish by Śniadecki. Series of measurements of values air pressure and air temperature is continued to present day at the same place. From 1794 to 1825 observations were made at various times, with some interruptions for reasons of changes in the staff and directors of Observatory. Austrian astronomer Professor Maximilian Weisse was engaged by the University in 1825 (1825-1862). He resumed the meteorological observations in fixed times and published the papers, first of all barometric tables. Next director, of many years’ standing until 1902 – Professor Franciszek Karliński published a lot of papers about courses of different meteorological elements at climatic conditions of Galicia on the base of series of measurements at meteorological station in Observatory. Series were permanently completed by measurements of rainfall (from 1849), wind parameters, insolation, radiation, cloudiness. Dr Daniel Wierzbicki, research fellow in Observatory was very active observer, teacher and a publicist. Later directors of Astronomical Observatory, geophysicist Professor Maurycy Pius Rudzki (Head of Observatory 1906-1916) and famous Polish astronomer – Professor Tadeusz Banachiewicz (Head of Observatory 1919-1954), later directors – Professor Eugeniusz Rybka (from 1958 to 1968) and Professor Karol Kozieł (from 1968 to 1975) kept the station in good conditions. The station was taken over by Department of Climatology in the Institute of Geography at the Jagiellonian University, without a change place. Series of measurements and archival materials are of unusual value from the point of view of various branches of meteorology and climatology. It is to the astronomers, their initiative, activity, orderliness and conscientiousness in their performance of research the series of instrumental and visual observations and archival materials we have the rich materials to an attempt of solutions of many science problems. The long time series of meteorological observations may be the very valuable contribution to an examination of a great contemporary problem material, namely the global warming of climate.

• Publisher: Polska Akademia Umiejętności
• Journal: Prace Komisji Historii Nauki PAU
• Year: 2010
• Volume: 10
• Pages: 171-190

Dates

cover

2010

Contributors

author

TREPIŃSKA Janina Bożena

References

• Bzinkowska J. [1989]: Rękopisy stacji meteorologicznej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Wykaz inwentarzowy ksiąg obserwacji meteorologicznych za lata 1792–1940, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, Kraków.
• Dworak T. Z. [2000]: Maksymilian Weisse (1798–1863) [w:] Złota Księga UJ (reprint), Kraków, s. 119–124.
• Foryś J., Mietelski J., Pelczar A. [2000]: Jan Śniadecki (1756–1830), matematyk, astronom, reformator Akademii [w:] Złota Księga UJ (reprint), Kraków, s. 272–300.
• Gorczyński W. [1911]: Szkic historyczny rozwoju meteorologii w Polsce od wieku XIII do roku 1919, „Wiadomości Matematyczne” 37, s. 113–143.
• Hanik J. [1972]: Dzieje meteorologii i obserwacji meteorologicznych w Galicji od XVIII do XX wieku, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. Polskiej Akademii Nauk, s. 1–216.
• Karliński F., Mittlere Temperatur zu Krakau nach 40-jährigen Beobachtungen 1826– 1865, „Jahrbücher der k.k. Zentral-Anstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus“ 3, Wien 1868.
• Kowanetz L. [1997]: Stare i nowe przyrządy meteorologiczne na Stacji Naukowej Zakładu Klimatologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie [w:] J. Trepińska (red.), Wahania klimatu w Krakowie (1792–1995), Instytut Geografii UJ, Kraków, s. 67–77.
• Mietelski J. [1986]: Obserwatorium Astronomiczne UJ w okresie dyrekcji Franciszka Karlińskiego (1862–1902), Zeszyty Naukowe UJ, Prace Fiz., z. 25, Kraków.
• Mietelski J. [1997]: Stacje meteorologiczne w obserwatoriach astronomicznych [w:] J. Trepińska (red.), Wahania klimatu w Krakowie (1792–1995), Instytut Geografii UJ, Kraków, 15–34.
• Obrębska-Starklowa B. [1982]: Contribution of the research workers of the climatological station of the Jagiellonian University to the investigations in the field of meteorology and climatology performed in the XIXth and XXth centuries [in:] Results of studies of the Climatological Station of the Jagiellonian University in Cracow, Prace Geograficzne 55 Prac Instytutu Geogr. UJ 77, s. 31–68.
• Obrębska-Starklowa B., Trepińska J. [1999]: Meteorologia i klimatologia [w:] Geografia w Uniwersytecie Jagiellońskim Jagiellońskim 1849–1999, t. 3, Rozwój i dorobek nauk geograficznych w Uniwersytecie Jagiellońskim 1849–1999, B. Kortus, A. Jackowski, K. Krzemień (red.), IGUJ, Kraków, 3, s. 139–210.
• Rybka E. [1964]: Zarys historii astronomii w Uniwersytecie Jagiellońskim [w:] Studia z dziejów katedr Wydziału Matematyki, Fizyki, Chemii UJ, S. Gołąb (red.), Wyd. UJ, Kraków, s. 13–56.
• Rybka E. [1974]: Maurycy Pius Rudzki, życie i działalność, Komisja Główna ds. Muzeów i Wystaw Stowarzyszenia Geodetów Polskich, Warszawa, s. 3–16.
• Steczkowski J. [1823]. Resultate der an der Cracauer Sternwarte gemachten meteorologischen und astronomischen Beobachtungen, Kraków.
• Śniadecki J. [1837]: Meteorologia. Jak za pomocą barometru zgadywać odmiany powietrza [w:] Dzieła Jana Śniadeckiego, t. IV, wydanie nowe Michała Balińskiego, Nakładem A.E. Glücksberga, Warszawa, s. 139–155.
• Śnadecki J. [1838]: Jeografia czyli opisanie matematyczne i fizyczne Ziemi przez Jana Śniadeckiego. W: Dzieła Jana Śniadeckiego, t. VII.
• Trepińska J. [1982a]: Characterization of the measurement series at the Jagiellonian University Climatological Station. Results of studies of the Climatological Station of the Jagiellonian University in Cracow, Prace Geograficzne 55 Prac Instytutu Geogr. UJ 77, s. 9–29.
• Trepińska J. [1982b]: Fixed times of meteorological observations at the Jagiellonian University Climatological Station, Results of studies of the Climatological Station of the Jagiellonian University in Cracow, Prace Geograficzne 55 Prac Instytutu Geogr. UJ 77, s. 71.
• Trepińska J. (red.) 1997]: Wahania klimatu w Krakowie (1792–1995). Kraków: Instytut Geografii UJ.
• Trepińska J. [1997]: Szczegółowa instrukcja do wykonywania obserwacji meteorologicznych Jana Śniadeckiego [w:] J. Trepińska (red.), Wahania klimatu w Krakowie (1792–1995), Instytut Geografii UJ, Kraków, s. 45–50.
• Trepińska J. [2005]: Historia uniwersyteckiej stacji meteorologicznej w Krakowie jako przykład ciągłości badań naukowych [w:] Rola stacji terenowych w badaniach geograficznych, K. Krzemień, J. Trepińska, A. Bokwa (red.), IGiGP UJ, Kraków, s. 13–22.
• Trepińska J. [2007]: Instrumentalne i wizualne obserwacje pogody w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego [w:] Wahania klimatu w różnych skalach przestrzennych i czasowych, K. Piotrowicz, R. Twardosz (red.), IGiGP UJ, Kraków, s. 31–37.
• Trepińska J., Kowanetz L. [2000]: Meteorological Instruments in the Astronomical Observatory of Jagiellonian University in 18th and 19th Century, Prace Geograficzne IG UJ, 107, s. 229–234.
• Trepińska J., Ptak D. [2006]: Dziewiętnastowieczne obserwacje meteorologiczne w Krakowie i ich znaczenie w badaniach współczesnych zmian klimatu [w:] Klimatyczne aspekty środowiska geograficznego, J. Trepińska, Z. Olecki (red.), Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ, s. 101–115.
• Twardosz R. [1999]: Warunki pluwialne w Krakowie w latach 1792–1998, „Czasopismo Geograficzne” 70, 2, s. 221–234.
• Ustrnul Z. [1997]: Uzupełnianie i weryfikacja danych krakowskiej serii pomiarowej temperatury i ciśnienia powietrza z lat 1792–1825 [w:] J. Trepińska (red.), Wahania klimatu w Krakowie (1792–1995), Instytut Geografii UJ, Kraków, s. 79–88.
• Weisse M., Allgemaine Uebersicht der an der K.K. Krakauer Sternwarte vom Jahre 1826 bis 1852 gemachten Meteorologischen Beobachtungen Zusammengestellt von [...], Kraków 1853.
• Wierzbicki D. 1871: Untersuchungen über klimatographischen Verhältnisse zu Krakau nach 45-jährigen Beobachtungen 1826–1870, „Jahrbücher der k.k. Zentral-Anstalt für Meteorologie und Erdmagnetismus“ 7, Wien 1871.