Szadkowskie ogłoszenie reklamowe z 1837 roku – asumpt do kilku uwag na temat osadnictwa niemieckiego i rozwoju rzemiosła tekstylnego w Szadku na początku XIX w.

• Authors: Marszał Tadeusz

Title variants

EN

Szadek authorities’ advertisement of 1837 – motive for some reflections on german settlementand development of textile manufacturingin Szadek in early 19th century

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

W 1837 r. zostało opublikowane przez władze Szadku ogłoszenie w języku niemieckim reklamujące miasto jako miejsce dogodne dla osadnictwa przemysłowego. Treść ogłoszenia wpisuje się w zakrojone na szeroką skalę działania rządu Królestwa Polskiego na rzecz rozwoju produkcji tekstylnej w Królestwie Polskim. Podstawę tego rozwoju miała stanowić napływająca z zagranicy wykwalifikowana siła robocza. Proimigracyjna polityka rządu zaowocowała pojawieniem się na ziemiach polskich wielu nowych osad przemysłowych. Niestety Szadek, w XVI w. wiodący ośrodek produkcji tekstylnej, nie znalazł się wśród tych miast które wykorzystały dobrą koniunkturę i weszły na ścieżkę szybkiego rozwoju ekonomicznego i demograficznego. Ogłoszenie z 1837 r. daje opis ówczesnego Szadku. Jednak jego efekt był niewielki i to miasto o bogatych tradycjach znalazło się wśród tych jednostek osadniczych, które na długi czas pogrążyły się w stagnacji

EN

In 1837, the authorities of Szadek published an announcement in German, advertising the city as a place favourable to industrial settlement. This advertisement was part of a wideranging action of the government of the Kingdom of Poland aimed at development of textile manufacturing in the Kingdom. Immigration of qualified workforce was seen as an important element of the planned development of the textile industry. The pro-immigration policy of the government resulted in the appearance on Polish territories of many new industrial settlements. Regrettably, Szadek – in 16th century a leading centre of textile production – did not find itself among the towns which took advantage of the favourable situation entering the path of quick economic and demographic growth. The 1837 advertisement provides a description of Szadek at that time. But the result was disappointing and this town with impressive traditions became one of those settlements which experienced a long-lasting stagnation.

Keywords

PL

Szadek; XIX w.; osadnictwo niemieckie; industrializacja; włókiennictwo

EN

Szadek; 19th century; German settlement; Industrialization; textile manufacturing

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Biuletyn Szadkowski
• Year: 2019
• Issue: 19
• Pages: 51-75

Contributors

author

Marszał Tadeusz

• Instytut Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej, Wydział Nauk Geograficznych, Uniwersytet Łódzki

References

• Badziak K., Woźniak K. (oprac.), Materiały do dziejów uprzemysłowienia Królestwa Polskiego. Raporty prezesów Komisji Województwa Kaliskiego z lat 1823–1832, Łódź 1998.
• Bajer K., Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX wieku do 1939 roku. Zarys historyczno-ekonomiczny, Łódź 1958.
• Boss E., Sprawa robotnicza w Królestwie Polskim w okresie paskiewiczowskim 1831–1855, „Rozprawy Historyczne Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1931, t. X, z. 1, s. 130–134.
• Brandes D., Von den Zaren adoptiert. Die duetschen Kolonisten und die Balkansiedler in Neuruβland und Besarabien 1751–1914, München 1993.
• Flatt O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.
• Friedman F., Początki przemysłu w Łodzi 1823–1830, „Rocznik Łódzki” 1933, t. 3, s. 97–186.
• Gąsiorowska N., Osadnictwo fabryczne, „Ekonomista” 1922, R. XXII, t. I, s. 1–40, t. II, s. 111–151, [w:] N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 70–135.
• Gąsiorowska N., Polska na przełomie życia gospodarczego 1764–1830, Warszawa 1947.
• Gąsiorowska N., Sekcje fabryczne (1824–1835), „Ekonomista” 1916, R. XVI, t. I–II, s. 185–200, [w:] N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 13–69.
• Głąb Z., Szadek w świetle dziewiętnastowiecznych źródeł kartograficznych, Wydział Filozoficzno-Historyczny, Uniwersytet Łódzki, Łódź 2005, praca magisterska, mpis.
• Goldberg J., Studium historyczno-urbanistyczne Szadku, Łódź 1961, mpis.
• Heike O., Aufbau und Entwicklung der Lodzer Textilindustrie. Eine Arbeit deutscher Einwarderer in Polen für Europa, Mönchengladbach 1971.
• Hryniak E., Studium historyczno-konserwatorskie miasta Szadek, Kielce 1989, mpis.
• Janowicz L., Zarys rozwoju przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1907.
• Jelonek A., Ludność miast i osiedli typu miejskiego na ziemiach Polski od 1820 do 1960, „Dokumentacja Geograficzna” 1967, z. 3/4.
• Kessler W., Rola Niemców w Łodzi, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 r., Łódź 2001, s. 11–30.
• Kieniewicz S., Przemiany społeczne i gospodarcze w Królestwie Polskim (1815–30), Warszawa 1951.
• Kossman O., Deutsche in Polen: Siedlungsurkunden 16.–19. Jh., Heimatkreisgemeinschaft der Dt. aus dem Lodzer Industriegebiet, 1996.
• Koszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu 1870–1900, Warszawa 1905, s. 44.
• Kulesza M., Rozwój przestrzenny i współczesna struktura morfogenetyczna Szadku, „Biuletyn Szadkowski” 2003, t. 3, s. 55–71.
• Lorentz Z., Raport prezesa Komisji Wojewódzkiej Mazowieckiej o stanie przemysłu włókienniczego w roku 1828, Odb. z rocznika Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego z 1929–1930, Łódź 1930.
• Lorentz Z. (oprac.), Trzy raporty Rajmunda Rembielińskiego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego z objazdu obwodu łęczyckiego w 1820 r., „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego” 1928, t. 1.
• Lück K., Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens, Plauen 1934.
• Marszał T., Szadek. Monografia miasta, Szadek 1995.
• Marszał T., Szadek jako ośrodek sukienniczy w XV–XVII w., „Biuletyn Szadkowski” 2014, t. 14, s. 39–58.
• Meyer H. A., Alfred Laterman (1894–1945), „Zeitschrift für Ostforschung” 1951, nr 1, s. 423–425.
• Missalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), t. 1 Przemysł, Łódź 1964.
• Missalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), t. 2 Klasa robotnicza, Łódź 1967.
• Missalowa G. (oprac.), Źródła do historii klasy robotniczej okręgu łódzkiego. Materiały do historii miast, przemysłu i klasy robotniczej w okręgu łódzkim, t. I, Warszawa 1957.
• Ostrowski W., Świetna karta z dziejów planowania w Polsce 1815–1830, Warszawa 1949.
• Parczewski A.J., Monografia Szadku, Warszawa 1870.
• Piejko R., Biblioteka Uniwersytecka w Poznaniu w latach 1939–1945. Przyczynek do historii, „Biblioteka” 2007, nr 11(20) , s. 175–182.
• Różański A., Próba określenia liczby imigrantów niemieckich przybyłych na teren Królestwa, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, Poznań 1948, t. 10, s. 185–201.
• Rynkowska A., Działalność gospodarcza władz Królestwa Polskiego na terenie Łodzi przemysłowej w latach 1821–1831, ŁTN, Wydz. 2, nr 5, Łódź 1951.
• Stulczewski J., Ewangelicy w okolicy Szadku i Zduńskiej Woli w XIX–XX w., „Biuletyn Szadkowski” 2009, t. 9, s. 87–106.
• Stulczewski J, Żydzi w Szadku – rys historyczny, „Biuletyn Szadkowski” 2010, t. 10, s. 141–160.
• Śmiałowski J., Przemiany gospodarcze w rolnictwie, rozwój miast i przemysłu w latach zaborów, [w:] J. Śmiałowski (red.), Szkice z dziejów sieradzkiego, Łódź 1977, s. 199–230.
• Śmiałowski J., Zduńska Wola. Monografia miasta do 1914 r., Łódź 1974.
• Warężak J., Raporty prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego Rajmunda Rembielińskiego z lat 1823–1830, Warszawa 1939.
• Wiech S., Ustawa o „Urządzeniu rzemiosł, kunsztu i profesji” z 31 grudnia 1816 r. (próba oceny), „Kieleckie Studia Historyczne” 1994, t. 13, s. 29–41.
• Wierciński H., Niemcy w Królestwie Polskim, „Biblioteka Warszawska” 1908, t. III, z. 2.
• Wolski L., Materiały do statystyki Królestwa Polskiego, „Kalendarz Astronomiczny Warszawski” 1860, s. 226–227.
• Woźniak K., Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII w. do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź 2013.
• Wróbel E., Wróbel J., Aleksandrów Łódzki 1816–1831, „Mówią Wieki” 1988, nr 10, s. 15–19.
• Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział spraw wewnętrznych i duchownych, cz. II Przemysł i zakłady przemysł posiłkujące, t. II, Warszawa 1866.