Wspólność majątku spadkowego od Kodeksu Napoleona do Kodeksu cywilnego

• Authors: Kłos Michał

Title variants

EN

Indivisum from the Napoleonic Code to the Civil Code

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Instytucja wspólności majątku spadkowego, obecnie uregulowana w art. 1035 i 1036 k.c. korzeniami sięga prawa rzymskiego, w którym traktowana była jako jedna z postaci współwłasności w częściach ułamkowych. Tradycja tak unormowanej wspólności, określana również jako romańska, znalazła wyraz w prawie francuskim, a także w innych ustawodawstwach romańskich (np. austriackim). Charakteryzuje się posiadaniem przez współspadkobierców udziałów w poszczególnych prawach majątkowych, należących do spadku, którymi mogą oni swobodnie rozporządzać. Dla ustawodawstw germańskich charakterystyczne jest z kolei ukształtowanie stosunków pomiędzy współspadkobiercami na zasadach wspólności do niepodzielnej ręki. Konstytutywną cechą tej instytucji jest brak udziałów w poszczególnych składnikach należących do spadku. Jest on majątkiem odrębnym od majątków spadkobierców do momentu działu spadku. Wspólność majątku spadkowego pod rządem dekretu Prawo spadkowe, a także pod rządem Kodeksu cywilnego w dużej mierze ma charakter mieszany. Z jednej strony stanowi bez wątpienia postać współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 k.c.). Z drugiej jednak strony, o ile współspadkobiercy mogą swobodnie rozporządzać udziałem w całym spadku (art. 1050 k.c.), o tyle rozporządzić udziałami w poszczególnych prawach do spadku mogą swobodnie jedynie za zgodą pozostałych współspadkobierców. Rozporządzenie udziałem w przedmiocie należącym do spadku dokonane bez zgody chociażby jednego ze spadkobierców jest ważne, może natomiast w pewnych sytuacjach zostać uznane za bezskuteczne w stosunku do niego (art. 1036 k.c.). Przepisy art. 1035 i 1036 k.c., pomimo swojej niejasności doczekały się bogatego orzecznictwa i wypowiedzi doktryny, które w dużej mierze ułatwiają ich stosowanie. Stanowią zatem dobry przykład tezy, że receptą braku doskonałości prawa nie musi być natychmiastowa jego zmiana.

EN

The roots of indivisum, currently regulated in Art. 1035 and Art. 1036 of the Civil Code reach Roman law, where it was treated as one of the forms of fractional joint ownership. The tradition of so defined commonality found its expression in the French law, and also in other similar legislations (e.g. Austrian). Its characteristic feature is the shares that the successors hold (jointly) in individual property rights that belong to the body of succession, which they can freely dispose of. In turn, a characteristic feature of Germanic legislations is the shaping of relations between the successors based on the principles of commonality of the indivisum. A constitutive feature of this version is lack of shares in individual constituents of the body of succession. It is a property that is separate from those of the successors until the moment of division of the succession. Governed by the Law on Inheritance and also Civil Code, the commonality of succession property is largely of mixed character. On the one hand, it certainly has the form of fractional joint ownership (Art. 1035 of the code), yet on the other, as far as the successors can freely dispose of their share in the entire body of succession (Art. 1050 of the code), the shares in individual rights to succession they can freely dispose of only with the consent of the remaining successors. Disposing a share of a part of succession performed without the consent of even one of the inheritors is valid, yet in certain circumstances it can be considered ineffective (Art. 1036 of the code). Despite lack of clarity, the regulations of the articles 1035 and 1036 of the Civil Code have earned a plethora of judgements and doctrinal statements, which greatly help their application. Thus, they provide a good argument in support of the claim that a remedy for an imperfect law does not need to be its immediate change.

Keywords

PL

współwłasność; wspólność do niepodzielnej ręki; spadek; współspadkobiercy

EN

joint ownership; commonality of the indivisum; succession; successors

• Publisher: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego / Oficyna Wydawnicza AFM KAAFM
• Journal: Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego
• Year: 2014
• Volume: 17
• Pages: 75-87

Contributors

author

Kłos Michał