Kulturowe bariery w procesie artykulacji interesów grupowych

• Authors: Andrzej Zybała

Title variants

EN

The Cultural Barriers and the Process of Interest Articulation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Autor stawia tezę dotyczącą kulturowych źródeł strukturalnych cech obecnej postaci systemu reprezentacji interesów grupowych w Polsce. Wskazuje na znaczenie czynników długiego trwania. Szczególną rolę przypisuje myśli i ideologii romantycznej, która okazała się trwałym wpływem w Polsce. Wytworzyła trajektorię, na której kształtowały się pojęcia i instytucje, w tym pewne odruchowe reakcje w sferze relacji między grupami interesów. Zaowocowały one specyficznym podejściem do przetargów interesów. Kluczowe było to, że ta ideologia daleka była od rozumienia społeczeństwa jako kontraktu między grupami reprezentującymi odrębne interesy. Oznaczało to, że trudna do uformowania była płaszczyzna myślowa, która sprzyjałaby rozumieniu zróżnicowania ludzkich interesów i tym samym ich godzenia interesów w oparciu o uzgodnione zasady. Ponadto autor wskazuje na znaczenie czynników socjologicznych, czyli na cechy struktury społecznej i relacji społecznych w Polsce kształtujących się przez długie odcinki czasu. Wskazuje na znaczenie zjawisk, które uznawane są za pochodną tak zwanej próżni socjologicznej. Porusza zagadnienie tradycyjnie wysokiego poziomu konfliktowości w polskim społeczeństwie, przewagi konfliktów ideologicznych nad sporami o interesy materialne. Autor charakteryzuje również generalne cechy systemu artykulacji interesów. Wskazuje na takie jego cechy, jak silna polaryzacja, konfrontacyjność, pojmowanie interesów w sposób egzystencjalny. Za bezpośrednie źródło tego stanu rzeczy uznaje słabe zapośredniczenie systemu w szeroko akceptowanych regułach i normach.

EN

The author offers the thesis relating to the cultural roots of structural characteristics of the current form of the interest representation in Poland. He claims the importance of the long-term factors in the history and underlines the role played by the ideology of romanticism which had an significant influence over Poland. It created the trajectory shaping notions and institutions including some of gut reactions in the area of relations among interest groups. The key fact was that this ideology was far away from understanding a society as social contract among different interest groups. As a result the rules of collective thinking were very difficult to establish in such a way which would be conducive to rules-based collective bargaining. Moreover, the author points out at the importance of sociological factors including the characteristics of social structure and social relations shaped during the long periods of time. He underlines the importance of the social phenomenons which are the outcome of social vacuum like a long tradition of confrontation-based social relations in the Polish society, predominance of ideological conflicts over material ones. The author characterizes also a general components of interest articulation with the essential features like strong interest polarization, confrontational tendencies, existential types of interests. All of that result from weakly rooted social norm and rules.

Keywords

PL

interesy; polityka publiczna; socjologia; zarządzanie publiczne; normy

EN

group interests; public policy; sociology; public governance; social norms

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2017
• Volume: 159
• Pages: 265-295

Contributors

author

Andrzej Zybała

• Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, aleja Niepodległości 162, 00-001 Warszawa

References

• Bakalarczyk R. 2015. Polityka wsparcia rodzin z osobami niepełnosprawnymi. W cieniu wyroków Trybunału Konstytucyjnego RP i protestów społecznych. „Studia z Polityki Publicznej” 1.
• Baron-Wiaterek M. 2001. Współdziałanie partnerów na polskim rynku pracy w latach dziewięćdziesiątych. „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 3.
• Berlin I. 2004. Korzenie romantyzmu, tłum. A. Bartkowicz. Poznań: Zysk i S-ka.
• Bodio T. 2000. Między romantyzmem a pragmatyzmem. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Czapiński J. 2006. Polska – państwo bez społeczeństwa. „Nauka” 1.
• Czapiński J., Panek T. (red.). 2015. Diagnoza społeczna 2015. Warunki i jakość życia Polaków. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
• Czarzasty J. 2015. Serpentyny dialogu społecznego. W: A. Zybała (red.), Polska w dialogu. Warszawa: Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog”.
• Dzieduszycki W. (1889–1890), Listy ze wsi, t. 1. Lwów.
• Federowicz M. 1992. Trwanie i transformacja. Ład gospodarczy w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Fioretos O., Falleti T. G., Sheingate A. (eds). 2016. The Oxford Handbook of Historical Institutionalism. New York: Oxford University Press.
• Gardawski J. 2001. Związki zawodowe na rozdrożu. Warszawa: Instytut Spraw Publicznych.
• Gilejko L. (red.). 2006. Aktorzy restrukturyzacji – trudne role i wybory. Warszawa: Oficyna Wydawnicza SGH.
• Giza-Poleszczuk A. 2009. Rodzina i system społeczny. W: M. Marody (red.), Wymiary życia rodzinnego. Polska na przełomie XX i XXI wieku. Warszawa: Wydawnictwo Scholar.
• Gliński P. 2007. Enklawowość polskiego społeczeństwa obywatelskiego. W: L. Gołdyka, I. Machaj (red.), Enklawy życia społecznego. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Gliński P. 2009. Enklawy kulturowo-akcjologiczne we współczesnej Polsce – próba wstępnego opisu. W: L. Gołdyka, I. Machaj (red.), Enklawy życia społecznego. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
• Górski A. 1919. Ku czemu Polska szła. Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta.
• Górski A. 1930. Glosssy o ludziach i ideach. Warszawa: Dom Książki Polskiej Spółka Akcyjna.
• Grabski W. 1935. Idea Polski. Warszawa.
• Grant W. 1995. Pressure Groups, Politics and Democracy in Britain. Harvester Wheatsheaf.
• Grzegorczyk A. 1980. Problem integracji nauk przyrodniczych i społecznych. W: B. Suchodolski (red.), Model wykształconego Polaka. Wrocław: Ossolineum.
• Hausner J. 1992. Populistyczne zagrożenie w procesie transformacji społeczeństwa socjalistycznego. Warszawa: Fundacja im. E. Eberta w Polsce.
• Hausner J. 1994. Reprezentacja interesów w społeczeństwach socjalistycznych i posocjalistycznych. W: J. Hausner, P. Marciniak (red.), Studia nad systemem reprezentacji interesów. Warszawa: Fundacja Polska Praca.
• Hausner J. 1995. Modele reprezentacji interesów w społeczeństwa postsocjalistycznych. W: Hausner J. (red.), Studia nad systemem reprezentacji interesów. Kraków: Akademia Ekonomiczna.
• Hausner J. 2007. Pętle rozwoju. O polityce gospodarczej lat 2001–2005. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Health Consumer Powerhouse. 2015. A. Björnberg (ed.). Byvägen: Euro Health Consumer Index Report.
• Hertz A. 1992. Inteligencja wobec mas. W: J. Garewicz (oprac.), Socjologia nieprzedawniona. Wybór publicystyki. Warszawa: PIW.
• Hryniewicz J. 2004. Polityczny i kulturowy kontekst rozwoju gospodarczego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Hryniewicz J. 2015. Polska na tle historycznych podziałów przestrzeni europejskiej oraz współ-czesnych przemian gospodarczych, społecznych i politycznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Jałowiecki B. 2014. Polityka miejska a prawo do miasta. „Zoon Politikon” 4.
• Jarosz M., Nalewajko E. 2007. Konkluzje. Elity, jakie mamy. W: M. Jarosz, E. Nalewajko (red.), Transformacja, elity, społeczeństwo. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Jasiecki K. 2013. Grupy interesów i lobbing. Ich konsekwencje ekonomiczne. W: M. Jarosz (red.), Polskie bieguny. Społeczeństwo w czasach kryzysu. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Studiów Politycznych PAN.
• Jasiecki K., Molęda-Zdziech M., Kurczewska U. 2000. Lobbing. Sztuka skutecznego wywiera¬nia wpływu. Kraków: Oficyna Ekonomiczna.
• Jillson C. 2008. American Government. Political Change and Institutional Development. New York: Routledge.
• Kaliszewski J. 1887. Moi kochani rodacy. Ziomkom swoim w XXV rocznicę swojego pisarskiego zawodu. Warszawa (wydane przez autora).
• Komisja Europejska. 2014. Industrial Relations in Europe 2014. Luxemburg.
• Król M. 1998. Romantyzm. Piekło i niebo Polaków. Warszawa: Res Publica Fundacja.
• Kubiak A., Miszalska A. 2004. Czy nowa próżnia społeczna, czyli o stanie więzi społecznej w III Rzeczpospolitej. „Kultura i Społeczeństwo” 2.
• Łepkowski T. 1967. Polska – narodziny nowoczesnego narodu 1764–1870. Warszawa: PWN.
• Łojek J. 1984. Wokół sporów i polemik. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• March J. G., Olsen J. P. 2006. Elaborating the „New Institutionalism”. W: R. A. W. Rhodes,
• S. A. Binder, B. A. Rockman, The Oxford Handbook of Political Institutions. Oxford: Oxford University Press.
• Mazur S. 2008. Zarządzanie wiedzą w polskiej administracji publicznej. W: A. Haber, M. Szałaj (red.), Środowisko i warsztat ewaluacji. Warszawa: Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości.
• Mokrzycki E. 2001. Bilans niesentymentalny. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Moschitz H., Stolze M. 2010. The influence of policy networks on policy output. A comparison of organic farming policy in the Czech Republic and Poland. „Food Policy” 35.
• Nowak S. 1979. System wartości społeczeństwa polskiego. „Studia Socjologiczne” 4(75).
• Ochorowicz J. 1917. Psychologia-Pedagogika-Etyka. Przyczynki do usiłowań naszego odrodzenia narodowego. Warszawa: Skład Główny w Księgarni M. Arcta.
• Ossowski S. 1970. O drogach upowszechniania kultury umysłowej na wyższym poziomie. W: tegoż, Dzieła, t. 6. Warszawa: PWN.
• Ost D. 1994. Polityka i interesy w posocjalistycznej Europie. W: J. Hausner, P. Marciniak (red.), Studia nad systemem reprezentacji interesów. Warszawa: Fundacja Polska Praca.
• Ost D. 2010. Illusory Corporatism in Eastern Europe: Neoliberal Tripartism and Postcommunist Class Identities. „Warsaw Forum of Economic Sociology”.
• Ostrom E. 2007. Institutional Rational Choice: An Assessment of the Institutional Analysis and Development Framework. W: P. A. Sabatier (ed.), Theories of the Policy Process. Westview Press.
• Ozierański P., Mckee M., King L. 2012. The Politics of Health Technology assessment in Poland. „Health Policy” 108.
• Pietrowicz K., Stankiewicz P. 2013. Za kulisami Szkice o władzy, interesach i bezpieczeństwie. Poznań: Zysk i S-ka.
• Piłsudski J. 1985. O państwie i armii, t. 1. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Podgórecki A. 1995. Społeczeństwo polskie, tłum. Z. Pucek. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej
• Szkoły Pedagogicznej. Polak P. 2011. Nowe formy korupcji. Analiza socjologiczna sektora farmaceutycznego w Polsce. Kraków: Nomos.
• Prus B. 1987. Kroniki. Wybór, t. 1 i t. 2. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Ruszkowski P. 2009. Transformacja elektroenergetyki a branżowe grupy interesów. W: P. Ruszkowski, A. Wójtowicz, Grupy interesów a prywatyzacja elektroenergetyki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Ruszkowski P. 2009. Dysfunkcjonalne grupy interesów a system społeczny. W: Szara Stefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Rybiński K. (red.). 2013. Rola grup interesów w procesie stanowienia prawa w Polsce. Warszawa: Uczelnia Vistula.
• Rymsza M. 2011. Redystrybucyjna i więziotwórcza funkcja ubezpieczenia społecznego a ewolucja systemu emerytalnego w Polsce. W: J. Hrynkiewicz (red.), Ubezpieczenie społeczne w Polsce. 10 lat reformowania. Warszawa: Instytut Stosowanych Nauk Społecznych Uniwersytetu Warszawskiego.
• Siemek M. 2002. Wolność, rozum, intersubiektywność. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Skiwski J. E. 1935. O kulturę dna. „Tygodnik Ilustrowany”.
• Sojak R. 2007. Szara Stefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Sroka J. 2000. Europejskie stosunki przemysłowe w perspektywie porównawczej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Staniszkis J. 2001. Postkomunizm. Gdańsk: Słowo/obraz/terytoria.
• Szczepański M.S. 1993. Pokusy nowoczesności – Polskie dylematy rozwojowe. W: M.S. Szczepański, A. Rosół (red.), Pokusy nowoczesności, elity polityczne, systemy wychowania. Częstochowa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie.
• Sztandar-Sztanderska K. 2013. Nie zrzucajmy całej winy na nieefektywne urzędy pracy i fikcyjnych bezrobotnych. Uwagi o niepożądanych konsekwencjach nowelizacji ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Warszawa: EAPN Polska, Wspólnota Robocza Związków Organizacji Socjalnych Wrzos.
• Śpiewak P. 2005 Polskie społeczeństwo w opiniach socjologów. „Ius et Lex. Analiza społeczna” 1.
• Świętochowski A. 1925. Historia chłopów Polskich, t. 2. Lwów–Poznań: Wydawnictwo Polski.
• Tarkowski J. 1994. Socjologia świata polityki. Patroni i klienci. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
• Tarnawska K. 2006. Reprezentacja interesów na poziomie UE. Logika członkostwa. „Nierówności Społeczne a Wzrost Gospodarczy” 8.
• Tridico P. 2007. Rozwój społeczny i wzrost gospodarczy w gospodarkach w okresie transformacji: rola instytucji. „Zarządzanie Publiczne” 1.
• Walicki A. 2006. Mesjanizm Adama Mickiewicza w perspektywie porównawczej. Warszawa: IBL PAN.
• Waśkowski A. 1930. W obronie mesjanizmu. „Przegląd Powszechny” 197.
• Watts D. 2007. Pressure Groups. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Wedel R. J. 2003. Dirty togetherness: Institutional nomads, networks, and the state-private interface in Central and Eastern Europe and the former Soviet Union. „Polish Sociological Review” 2(142).
• Wedel R. J. 2007. Prywatna Polska. Warszawa: Wydawnictwo Trio.
• Wedel R. J. 2007. Klany, kliki i zawłaszczanie państwa. W: J. Sojak (red.), Szara strefa przemocy – szara strefa transformacji? Przestrzenie przymusu. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Wesołowska E. 2013. Potencjały i bariery urzeczywistnienia deliberacji w polskich warunkach kulturowych. „Kultura i Społeczeństwo” 2.
• Wnuk-Lipiński E. 1996. Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecz-nej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Wnuk-Lipiński E. 2005. Socjologia życia publicznego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Zarycki T. 2009. Socjologia krytyczna na peryferiach. Kapitał kulturowy jako kluczowy wymiar nierówności. „Kultura i Społeczeństwo” 1.
• Zybała A. (red.). 2009. W kierunku dialogu opartego na wiedzy. Warszawa: Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, Centrum Partnerstwa Społecznego „Dialog”.
• Zybała A. 2015. Struktura ryzyk w reformie wybranych elementów polityki rynku pracy, zaplanowany. „Zarządzanie Publiczne” 3.
• Zybertowicz A. 2005. Anti-Development Interest Groups. „Polish Sociological Review” 1(149).
• Zybertowicz A. 2012. Dynamika nieformalnych grup interesów, perspektywa teorii wyboru publicznego – wprowadzenie. W: P. Stankiewicz, K. Pietrowicz, Za kulisami. Szkice o władzy, interesach i bezpieczeństwie. Poznań: Zysk i S-ka.
• Wesołowski W. 1993. Transformacja charakteru i struktury interesów: aktualne procesy, szanse i zagrożenia. W: A. Rychard, M. Federowicz (red.), Społeczeństwo w transformacji: ekspertyzy i studia. Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Wesołowski W. 1995. Niszczenie i tworzenie interesów w procesie systemowej transformacji. „Kultura i Społeczeństwo” 2.