Wymiary różnicowania i scalania systemów wartości w tożsamości narodowej: perspektywa antropologii społecznej

• Authors: Horolets Anna

Title variants

EN

The dimensions of differentiation and convergence of value systems in national identity: A view from social anthropology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Głównym celem artykułu jest pokazanie możliwości połączenia – między innymi na użytek badań językowego obrazu świata i stworzenia słownika aksjologicznego – dwóch koncepcji badań tożsamości, obecnych we współczesnej socjologii i antropologii społecznej. W koncepcjach tych tożsamość jest ujmowana w perspektywie różnicowania (1) lub scalania (2) systemów wartości. W perspektywie (1) traktuje się tożsamość jako pojęcie wieloaspektowe, płynne, sytuacyjne, relacyjne, stopniowalne itd., a wiedza o zróżnicowaniu klasowym i społecznym narodu osłabia tezę o jedności wartości narodowych. Z kolei w perspektywie (2) przyjmuje się, że tożsamość narodowa ulega krystalizacji i utrwalaniu dzięki np. a) systemowi edukacji, podtrzymywaniu pamięci historycznej i dyskursowi publicznemu (w służbie państwa narodowego), b) ruchom społecznym, c) kulturze popularnej – sport, film. Te z pozoru przeciwstawne perspektywy – zdaniem autorki – mogą być wykorzystywane w badaniach etnolingwistów jako pozwalające na uwzględnienie zarówno zróżnicowania, jak też scalania systemów wartości w procesie tworzenia tożsamości narodowej.

EN

The goal of the study is to draw attention to the possibility of combining two directions in contemporary sociology and social anthropology, with regard to the notion of identity. The combined approach can be used in research on the linguistic worldview and the axiological vocabulary of a language. The two directions are: (1) the notion of identity being viewed as something multiaspectual, situational, relational, gradual, performative etc.; the knowledge of class differentiation being viewed as undermining the national unity of values; and (2) the notion of national identity being entrenched through the processes of (a) a state-controlled education and preservation of the nation’s historical memory, (b) social movements, and (c) popular culture. These seemingly contradictory threads can be used in ethnoliguistics as the dimensions of differentiation and convergence of value systems in the emergence of national identity.

Keywords

PL

językowy obraz świata; tożsamość narodowa; system wartości; słownik aksjologiczny; socjologia; antropologia społeczna,

EN

linguistic worldview; national identity; system of values; axiological dictionary; sociology; social anthropology; ethnolinguistics

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2009
• Volume: 21
• Pages: 31-45

Contributors

author

Horolets Anna

• Szkoła Wyższa Psychologii Społecznej w Warszawie

References

• Anderson Benedict, 1995, Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, Kraków: Znak.
• Appadurai Arjun, 2005, Nowoczesność bez granic. Kulturowe wymiary globalizacji, Kraków: Universitas.
• Babbie Earl, 2008, Podstawy badań społecznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Baczko Bronisław, 1994, Wyobrażenia społeczne. Szkice o nadziei i pamięci zbiorowej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Barker Chris, 2005, Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bartmiński Jerzy, 1999, Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. Jerzy Bartmiński, Lublin: UMCS, s. 103--120.
• Bartmiński Jerzy, 2007, Opozycja swój/obcy a problem językowego obrazu świata, „Etnolingwistyka. Problemy języka i kultury” 19, s. 35--59.
• Bartmiński Jerzy, Wojciech Chlebda, 2008, Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów? „Etnolingwistyka” 20, s. 11--27.
• Beck Ulrich, 2002, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności, Warszawa: Scholar.
• Bernstein Basil, 2003, Kod rozbudowany i kod ograniczony, [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, red. Grzegorz Godlewski, Andrzej Mencwel, Roch Sulima, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 135--141.
• Bhabha Homy M. (ed.), 1990, Nation and narration, London–New York: Routledge.
• Billig Michael, 2008, Banalny nacjonalizm, Kraków: Znak.
• Bokszanski Zbigniew, Andrzej Piotrowski, Marek Ziółkowski, 1977, Socjologia języka, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Bourdieu Pierre, Loic Wacquant, 2001, Zaproszenie do socjologii refleksyjnej, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Butler Judith, 1990, Gender trouble. Feminism and the subversion of identity, London: Routledge.
• Carey James W., 1988, Communication as culture. Essays on media and society, Boston: Uniwin Human.
• Castells Manuel, 2008, Siła tożsamości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Czyżewski Marek, 2008, Elementy i całości. O niektórych dylematach analizy dyskursu, [w:] Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, red. Anna Horolets, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Dayan Daniel, Elihu Katz, 2008, Wydarzenia medialne. Historia transmitowana na żywo, Warszawa: Wydawnictwo Muza.
• de Cillia Rudolf, Martin Reisigl, Ruth Wodak, 1999, Discursive construction of national identities, „Discourse and Society” 10 (3), s. 149--173.
• Duszak Anna, 2006, Why New ‘Newspeak’: Axiological insights into language ideologies and practices in Poland, [in:] Clare Mar-Molinero, Patrick Stevenson (eds), Language ideologies, policies and practices: Language and the future of Europe, Basingstoke: Palgrave Macmillan, s. 97--103.
• Gal Susan, 2006, Contradictions of standard language in Europe: Implications for the study of practices and publics, „Social Anthropology” 14 (2), s. 163--182.
• Gellner Ernest, 1991, Narody i nacjonalizm, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Geertz Clifford, 2005, Interpretacja kultur, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Giddens Anthony, 2007, Nowoczesność i tożsamość: „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Gingrich Andre, 2006, Neonationalism and the reconfiguration of Europe, „Social Anthropology” 14 (2), s. 195--217.
• Grillo Ralph D, 2003, Cultural essentialism and cultural anxiety, „Anthropological Theory” 3 (2), s. 157--173.
• Hannerz Ulf, 2000, Flows, boundaries and hybrids: keywords in transnational anthropology. Working Papers for the Transnational Communities Program, WPTC--2K--02, odczytane 15.06.09,
• http://www.transcomm.ox.ac.uk/working20papers/hannerz.pdf.
• Hobsbawm Eric, Terence Ranger (red), 2008, Tradycja wynaleziona, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Jawłowski Albert, 2007, Święty ład. Rytuał i mit mundialu, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Kłoskowska Antonina, 2005, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Krzyżanowski Michał, Ruth Wodak, 2007, Multiple identities, migration, and belonging: Voices of migrants, [in:] Carmen Caldas-Coulthard, Rick Iedema (eds), Identity troubles, Basingstoke: Palgrave, s. 95--119.
• Mar-Molinero Clare, Patrick Stevenson (eds), 2006, Language ideologies, policies and practices: Language and the future of Europe, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Meinhof Ulrike H., Dariusz Galasiński, 2005, The language of belonging, Basingstoke: Palgrave Macmillan.
• Rothenbuhler Erik W., 2003, Komunikacja rytualna. Od rozmowy codziennej do ceremonii medialnej, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Schieffelin Bambi B., Kathrin A. Woolard, Paul V. Kroskrity (eds), 1998, Language ideologies. Practice and Theory, New York Oxford: Oxford University Press.
• Straczuk Justyna, 1999, Język a tożsamość człowieka w warunkach społecznej wielojęzyczności, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
• Straczuk Justyna, 2006, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Monografie FNP, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• van Dijk Teun A. (red.), 2001, Dyskurs jako struktura i proces, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.