Uwagi o stanie Cywilizacji Zachodu z perspektywy filozofii cywilizacji

• Authors: Piekarski Romuald

Title variants

EN

Remarks concerning the state of Western Civilization from the perspective of the philosophy of civilization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Człowiek jedynie częściowo pojmuje podstawy świata. W napięciu kruchej egzystencji, transcenduje ku bytom od siebie wyższym, poszukując „na oślep” „przyczyn i zasad tego, co jest i co się wydarza”; stopniowo odgaduje przesłanki funkcjonowania własnego umysłu i zbiorczej umysłowości; dochodzi do głębszych wglądów i autorefleksji, które modyfikują jego obraz siebie, innych, świata i Boga. Zmienia własny sposób bycia wobec „innego”, Transcendentnego. Zmieniając własną samowiedzę i otoczenie, współtworzy wielopokoleniowe wspólnoty i cywilizacje. O tym najpełniej traktują filozofowie cywilizacji. W niniejszym artykule autor pragnie zwrócić uwagę na obawy, co do kondycji cywilizacji zachodu oraz jej przyszłości z punktu widzenia wybranych stanowisk, reprezentowanych m. in. przez Arnolda Toynbeego oraz Erica Voegelina. Arnold Toynbee sugerował, iż uzasadnieniem dalszego istnienia współczesnej cywilizacji zachodniej jest fakt, że wyświadcza ona chrześcijaństwu i jego trzem siostrzanym religiom określoną przysługę: stwarzając grunt do przyjaznego spotkania na skalę światową, uzmysławiając im jedność ich ostatecznych wierzeń i wartości oraz stawiając je wszystkie wobec wyzwania odradzającego się bałwochwalstwa w szczególnie zgubnej formie kolektywnego samoubóstwienia człowieka. Eric Voegelin w 1959 roku wspominał o zagrożeniach ze strony ideologicznych partii, o charakterze antyfilozoficznym i antychrześcijańskim. Stłumienie tych antychrześcijańskich partii ma być nieodzowne „dla utrzymania europejskiego ładu” i zneutralizowania szkodliwego działania (gnostycznych) ideologii. Voegelin niepokoił się również stanem samoświadomości kościołów. W jego przekonaniu, wciąż żyjemy w czasach dominacji nauk przyrodniczych, rozdzielenia filozofii i nauki – w czasach hegemonii ideologii. Filozofia przestała odgrywać rolę w życiu publicznym. Dwa źródła autorytetu – objawienie i filozofia – nie mają już statusu publicznego; w następstwie powstaje fuzja źródeł autorytetu, pozostającego w jednym ręku – mianowicie w ideologicznym reżimie państwa totalitarnego. W związku z tym mielibyśmy „koniec ładu europejskiego”.

EN

The man only partially understands the basics of the world. In the tension of a fragile existence, he transcends to the higher beings, seeking blindly "causes and principles of what is and what is happening"; he gradually guesses the premises for the functioning of his own mind and collective mentality; he comes up to deeper insights and self-reflections that modify his image of the self, others, the world and God. He changes his own way of being towards the "other", Transcendent. By changing his own self-knowledge and environment, he co-creates multi-generational communities and civilizations. This is what the philosophers of civilization relate to the most. In this article the author would like to draw attention to concerns about the condition of the Western civilization and its future from the point of view of selected standpoints represented, among others by Arnold Toynbe and Eric Voegelin. Arnold Toynbee suggested that the justification for the continued existence of modern Western civilization is that it gives Christianity and its three sister religions a specific service: creating a ground for a friendly meeting on a global scale, making them feel the unity of their ultimate beliefs and values, and putting them all towards the challenge of the revival of idolatry in a particularly disastrous form of the collective self-divinization of man. In 1959, Eric Voegelin mentioned threats from ideological parties of anti-philosophical and anti-Christian nature. The suppression of these anti-Christian parties is to be indispensable "to maintain the European order" and to neutralize the harmful actions of (gnostic) ideologies. Voegelin was also concerned about the state of self-awareness of churches. In his opinion, we still live in the times of the domination of natural sciences, the separation of philosophy and science – in the times of ideology’s hegemony. Philosophy ceased to play a role in public life. Two sources of authority – revelation and philosophy – no longer have public status; in the aftermath, there arises a fusion of the sources of authority, remaining in one hand – namely in the ideological regime of a totalitarian state. Therefore, we would have "the end of the European order".

Keywords

PL

cywilizacja; Zachód; Gasset; Toynbee; Voegelin; filozofia cywilizacji

EN

civilization; West; Gasset; Toynbee; Voegelin; philosophy of civilization

• Publisher: Spółdzielczy Instytut Naukowy G. Bierecki sp.j.
• Journal: Pieniądze i Więź
• Year: 2018
• Volume: 21
• Issue: 1(78)
• Pages: 21-30

Dates

published

2018-05

Contributors

author

Piekarski Romuald

• Uniwersytet Gdański, Wydział Nauk Społecznych, Instytut Filozofii Socjologii i Dziennikarstwa, Zakład Metafizyki, Filozofii Religii i Filozofii Współczesnej, ul. Bażyńskiego 4, 80-309 Gdańsk, Poland

References

• Ferguson Niall, Cywilizacja. Zachód i reszta świata, tłum. P. Szymor, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2013.
• Jaroszyński Piotr, Co to jest Zachód, [w:] tegoż (red.), , Przyszłość cywilizacji Zachodu, Oficyna Hieronima, Lublin 2003.
• Koneczny Feliks, O ład w historii, Wyd. Michalineum, Warszawa–Struga 1991.
• Koneczny Feliks, O wielości cywilizacji, Wyd. Capital, Warszawa 2015.
• Koneczny Feliks, Polskie Logos a Ethos. Roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski, t. 1–2, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań-Warszawa 1921.
• Ortega y Gasset José, Rozmyślania o Europie [w:] tegoż, , Bunt mas i inne szkice socjologiczne, tłum. H. Woźniakowski, PWN, Warszawa 1982.
• Piekarski Romuald, Znaczenie doświadczenia sacrum w filozofii cywilizacji F. Konecznego, A. Toynbeego i E. Voegelina, „Sensus Historiae©” 2017, nr 3.
• Possenti Victorio, Religia i życie publiczne. Chrześcijaństwo w dobie ponowożytnej, Wyd. PAX, Warszawa 2005.
• Skoczyński Jan, Koneczny. Teoria cywilizacji, Wyd. IFiS PAN, Warszawa 2003.
• Skrzydlewski Paweł, Czy zmierzch cywilizacji Zachodu?, [w:] P. Jaroszyński (red.), Przyszłość cywilizacji Zachodu, Oficyna Hieronima, Lublin 2003.
• Toynbee J. Arnold, A study of history, Vol. 12: Reconsiderations, Oxford University Press, New York 1964.
• Toynbee J. Arnold, Studium historii. Skrót dokonany przez D.C. Somervella, tłum. J. Marzęcki, PIW, Warszawa 2000.
• Voegelin Eric, Duchowa i polityczna przyszłość Zachodu, „Człowiek w Kulturze” 2003, nr 15.
• Żuk Piotr (red.), Europa w działaniu, Oficyna Naukowa, Warszawa 2007.

Identifiers

ISSN

1506-7513