Zapobieganie wykluczeniu rówieśniczemu w gimnazjum

• Authors: Małgorzata Wójcik , Anna Hełka , Beata Kozak , Marta Błońska , Anna Garbarciuk , Małgorzata Małczak

Title variants

EN

Social innovation to mitigate peer group exclusion in education

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł przedstawia opis projektu interwencji edukacyjnej mającej zapobiegać zjawisku wykluczenia rówieśniczego, które pojawia się w pierwszych tygodniach nauki w gimnazjum. Uzasadniono potrzebę stworzenia takiej interwencji na podstawie doniesień badawczych świadczących o nasilaniu się problemu wykluczenia rówieśniczego w polskich gimnazjach. Opisano założenia i etapy realizacji projektu. W ramach eksploracyjnego badania jakościowego przeprowadzonego z udziałem uczniów i nauczycieli gimnazjów potwierdzono istotny wpływ atmosfery w klasie na funkcjonowanie uczniów i nauczycieli w szkole i poza nią oraz określono cechy uczniów najbardziej narażonych na wykluczenie rówieśnicze. Stwierdzono też, że uczniowie, pomimo wiedzy o konsekwencjach zachowań wykluczających, bagatelizują skutki własnych zachowań tego typu. Opisano założenia programu i przedstawiono wyniki ewaluacji wstępnej, potwierdzającej skuteczność programu.

EN

The article presents three stages of a social innovation project aiming to create and implement intervention suitable to mitigate peer group exclusion during lower-secondary school transition. Reports and research conducted in schools emphasise the significance and adverse consequences of peer exclusion which rapidly arises during middle school. The first stage of the project consisted of qualitative research conducted in groups of lower-secondary school pupils and teachers. The results highlight the influence of emotional climate in school on pupil wellbeing and the types of pupils most often subjected to exclusion and victimisation. They also indicated that although pupils were aware of the behavioural consequences of exclusion, they tended to underestimate the outcome of their own behaviour in this respect. Foundations for social innovation are presented along with the results of an initial evaluation determining effectiveness.

Keywords

PL

psychologia społeczna i edukacyjna; przemoc szkolna w gimnazjum; wykluczenie rówieśnicze

EN

social and educational psychology; lower-secondary school bullying; peer group exclusion

• Publisher: Instytut Badań Edukacyjnych
• Journal: Edukacja
• Year: 2015
• Issue: 3(134)
• Pages: 123–140

Dates

published

2015-09-30

Contributors

author

Małgorzata Wójcik

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Wydział Zamiejscowy w Katowicach

author

Anna Hełka

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Wydział Zamiejscowy w Katowicach

author

Beata Kozak

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Wydział Zamiejscowy w Katowicach

author

Marta Błońska

• SWPS Uniwersytet Humanistycznospołeczny, Wydział Zamiejscowy w Katowicach

author

Anna Garbarciuk

• Szkoła Podstawowa nr 37 im. Ks. Jana Twardowskiego w Katowicach

author

Małgorzata Małczak

• Gimnazjum nr 1 z oddziałami dwujęzycznymi im. Wojciecha Korfantego w Mysłowicach

References

• Avant, T. S., Gazelle, H. i Faldowski, R. (2011). Classroom emotional climate as a moderator of anxious solitary children’s longitudinal risk for peer exclusion: a child × environment model. Developmental Psychology, 47(6), 1711–1727.
• Batson, C. D. i Polycarpou, M. P. (1997). Empathy and attitudes: can feeling for a member of a stigmatized group improve feelings toward the group? Journal of personality and social psychology, 72(1), 105–118.
• Benbenishty, R. i Astor, R. A. (2005). School violence in context: culture, neighborhood, family, school, and gender. Oxford: Oxford University Press.
• Bobrowski, K., Pisarska, A., Ostaszewski, K. i Okulicz-Kozaryn, K. (2012). Znaczenie kultury i klimatu szkoły dla wyników nauczania oraz spostrzeganego przez nauczycieli nasilenia zachowań problemowych wśród uczniów. Edukacja, 120(4), 39–51.
• Braun, V. i Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77–101.
• Buhs, E. S. i Ladd, G. W. (2001). Peer rejection as an antecedent of young children’s school adjustment. An examination of mediating processes. Developmental Psychology, 37(4), 550–560.
• Burr, V. (1998). Overview: realism, relativism, social constructionism and discourse. W: I. Parker (red.), Social constructionism, discourse and realism (s. 13–26). London: Sage Publications.
• Catalano, R., Haggerty, K., Oesterle, A., Fleming, C. i Hawkins, D. (2004). The importance of bonding to school for healthy development: findings from the social development research group. Journal of School Health, 74(7), 252–261.
• Crisp, R. J. i Hewstone, M. (2007). Multiple social categorization. W: M. P. Zanna (red.), Advances in experimental social psychology (s. 163–254). Orlando: Academic Press.
• Crisp, R. J., Walsh, J. i Hewstone, M. (2006). Crossed categorization in common ingroup contexts. Personality and Social Psychology Bulletin, 32(4), 1204–1218.
• Deptuła, M. (2006). Zmiany w zakresie kompetencji społecznej zachodzące u uczniów starszych klas szkoły podstawowej. W: M. Deptuła (red.), Diagnostyka i profilaktyka w teorii i praktyce pedagogicznej (s. 189–207). Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Deptuła, M. (2013). Odrzucenie rówieśnicze. Profilaktyka i terapia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Dodaj, A. i Sesar, K. (2013). The effect of empathy on involving in bullying behavior. Paediatrics Today, 9(1), 91–101.
• Doise, B. J. (1978). Groups and individuals: explanations in social psychology. Cambridge: Cambridge University Press
• Doliński, D. (2001). Tożsamość społeczna jako generator stereotypowych sądów o innych W: M. Kofta i A. Jasińska-Kania (red.), Stereotypy i uprzedzenia, uwarunkowania psychologiczne i kulturowe (s. 130–145). Warszawa: Scholar.
• Domagała-Zyśk, E. (2003). Wsparcie społeczne ze strony rówieśników jako warunek powodzenia szkolnego uczniów. W: M. Deptuła (red.), Diagnostyka pedagogiczna i profilaktyka w szkole i środowisku lokalnym (s. 79–98). Bydgoszcz: Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego.
• Dutkiewicz, W. i Szpringer, M. (2007). Społeczna akceptacja dla ryzykownych zachowań uczniów. Kielce: Magraf.
• Echols, L. (2014). Social consequences of academic teaming in middle school: the influence of shared course taking on peer victimization. Journal of Educational Psychology, 107(1), 272–283.
• Gaertner, S. L., Dovidio, J. F., Anastasio, P. A., Bachman, B. A. i Rust, M. C. (1993). The common ingroup identity model: recategorization and the reduction of intergroup bias. European Review of Social Psychology, 4(1), 1–26.
• Gini, G., Albiero, P., Benelli, B. i Altoe, G. (2007). Does empathy predict adolescents’ bullying and defending behavior? Aggressive Behavior, 33(5), 467–476.
• Giza-Poleszczuk, A., Komendant-Brodowska, A. i Baczko-Dombi, A. (2011). Przemoc w szkole. Raport z badań. [Niepublikowany raport]. Warszawa: Instytut Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Hamre, B. K. i Pianta, R. C. (2005). Can instructional and emotional support in the first‐grade classroom make a difference for children at risk of school failure? Child Development, 76(5), 949–967.
• Hazelden Foundation (bdw.). Olweus Bullying Prevention Program. Pobrano z http://www.violencepreventionworks.org/public/bullying_prevention_program.page?menuheader=9
• Kamińska-Buśko, B. i Szymańska, J. (red.). (2005). Profilaktyka w szkole: poradnik dla nauczycieli. Warszawa: Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej.
• Mazur, J. i Kołoło, H. (2006). Związek między przemocą rówieśniczą w szkole a samopoczuciem psychicznym uczniów gimnazjum. Dziecko krzywdzone, 5(1), 80–92.
• Mazur, J. i Małkowska, A., (2003). Sprawcy i ofiary przemocy wśród uczniów w Polsce. Medycyna Wieku Rozwojowego, 7(1), 121–283.
• Miakmi, A., Lerner, M. D. i Lun, J. (2010). Social context influences on children’s rejection by their peers. Child Devlopment Perspectives, 4(2), 123–130.
• Musialska, K. (2011). Odrzucenie rówieśnicze w klasie szkolnej. Kraków: Impuls.
• Okulicz-Kozaryn, K. (2001). Standardy poprawnego budowania skutecznych programów profilaktycznych – model sześciu faz. W: J. Grzelak i M. Sochocki (red.), Ewaluacja profilaktyki problemów dzieci i młodzieży (s. 58–81). Warszawa: Pracownia Profilaktyki Problemowej.
• Olweus, D. (2007). Mobbing fala przemocy w szkole. Jak ją powstrzymać? Warszawa: Czarna Owca.
• Ostaszewski, K. (2011). Kultura i klimat szkoły w kontekście promocji zdrowia psychicznego i profilaktyki. [Maszynopis niepublikowany]. Warszawa: Instytut Psychiatrii i Neurologii.
• Ostaszewski, K. (2012). Pojęcie klimatu szkoły w badaniach zachowań ryzykownych młodzieży. Edukacja, 120(4), 22–38.
• Ostaszewski, K., Rusecka-Krawczyk, A. i Wójcik, M. (2011). Czynniki chroniące i czynniki ryzyka związane z zachowaniami problemowymi warszawskich gimnazjalistów klasy I–III (s. 50–51). Zakład Psychologii i Profilaktyki Zdrowia Psychicznego „Pro –M”.
• Pellegrini, A. D. i Long, J. D. (2002). A longitudinal study of bullying, dominance, and victimization during the transition from primary school through secondary school. British Journal of Developmental Psychology, 20(2), 259– 280.
• Pianta, R. C., La Paro, K. M. i Hamre, B. K. (2008). Classroom assessment scoring system. Baltimore: Paul H. Brookes.
• Pilkiewicz, M. (1973). Socjometryczna skala akceptacji jako technika badania pozycji jednostki w nieformalnej strukturze grupy. W: L. Wołoszynowa (red.), Materiały do nauczania psychologii (t. 3: Metody badań psychologicznych, s. 253–276). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Popiołek, K. i Wójcik, M. (2012). Psychologically based, anti-prejudice educational intervention – project. Polish Psychological Bulletin, 43(4), 223–232.
• Pyżalski, J. Ł. (2011). Agresja elektroniczna wśród dzieci i młodzieży. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Sendyk, M. (2001). Klasa szkolna jako miejsce doświadczeń społecznych uczniów. Edukacja, 74(2), 56–67.
• Shell, M. D., Gazelle, H. i Faldowski, R. (2014). Anxious solitude and the middle school transition: a diathesis × stress model of peer exclusion and victimization trajectories. Developmental Psychology, 50(5), 1569–1583.
• Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S. i Tippett, N. (2008). Cyberbullying: its nature and impact in secondary school pupils. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 49(4), 376–385.
• Szymańska, J. (2012). Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki. Warszawa: Ośrodek Rozwoju Edukacji.
• Tajfel, H. i Turner, J. C. (1997). An integrative theory of intergroup conflict. W: W. G. Austin i S. Worchel (red.), The social psychology of intergroup (s. 33–47). Monterey: Broaks/Cole Publishing.
• Urban, B. (2001). Kryteria, mechanizmy i konsekwencje odrzucenia dziecka przez grupę rówieśniczą. W: B. Urban (red.), Społeczne konteksty zaburzeń w zachowaniu (s. 9–21). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Urban, B. (2005). Zachowania dewiacyjne młodzieży w interakcjach rówieśniczych. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Urban, B. (2012). Agresja młodzieży i odrzucenie rówieśnicze. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Warrington, M. i Younger, M. (2011). „Life is a tightrope”: reflections on peer group inclusion and exclusion amongst adolescent girls and boys. Gender and Education, 23(2), 153–168.
• Whitley, B. E., i Frieze, I. H. (1985). Children’s causal attributions for success and failure in achievement settings: a meta-analysis. Journal of Educational Psychology, 77(5), 608–616.
• Wójcik, M., i Popiołek, K. (2013). Interwencja edukacyjna czyli jak przekonać Gadziów, że nie każdy Cygan kradnie konie. Czasopismo Psychologiczne, 19(1), 105–125
• World Health Organization (2011). Healthy policy for children and adolescents, no. 6. Pobrano z http://www.euro.who.int/__data/assets/pdf_file/0003/163857/Social-determinants-of-health-and-well-being-among-young-people.pdf?ua=1

Notes

http://www.edukacja.ibe.edu.pl/images/numery/2015/3-8-wojcik-i-in-zapobieganie-wykluczeniu-rowiesniczemu.pdf

Identifiers

ISSN

0239-6858