Z historii nazw demonów domowych rejestrowanych w dobie staro- i średniopolskiej

• Authors: Krótki Zuzanna

Title variants

EN

From the history of the names of the domestic demons registered in the Old- and Middle Polish periods

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule analizie poddano dawne, XV-, XVI-, XVII- oraz XVIII-wieczne nazwy demonów domowych. Zebrany ze wszystkich dostępnych źródeł leksykograficznych materiał uzupełniony został o fragmenty dzieł literackich, w których pojawiły się nazwy tych demonów. Okazało się, że jednostki, które pod koniec doby średniopolskiej posiadały znaczenie ‘duchy- -opiekunowie domu’, w XVI i XVII wieku charakteryzowały najczęściej ‘dżina’ lub ‘diabła’. Na charakter tych wierzeń ogromny wpływ wywarła literatura z czasów kontrreformacji. Doprowadziła ona do przemieszania wyobrażeń dawnych, mitycznych sprzymierzeńców ludzi z wyobrażeniami diabła i jego pomocników. Na początku doby nowopolskiej natomiast, pod wpływem kultury zachodniej, analizowane jednostki utraciły negatywne nacechowanie.

EN

The article presents the names of the domestic demons registered in the 15th to 18th centuries. The material, collected from all the accessible lexicographical sources was supplemented with the fragments of the literary works in which the names of these demons occurred. It has turned out that the lexical units which in the late Middle Polish period had the meaning of a ‘protective household spirit’, in the 16th and 17th centuries characterized most frequently a ‘genie’ or a ‘devil’. These beliefs were immensely affected by the Counter Reformation literature. It caused the confusion of the notions of the ancient mythical human allies with the notions of the devil and his helpers. In the early New Polish period the analysed lexical units lost their negative markedness under the influence of the Western culture.

Keywords

PL

diachronia; semantyka; demonologia

EN

diachrony; semantics; demonology

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Studia Językoznawcze. Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny
• Year: 2017
• Volume: 16
• Pages: 175-187

Contributors

author

Krótki Zuzanna

• Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Filologiczny, Katowice

References

• Baranowski, Bohdan. W kręgu upiorów i wilkołaków. Łódź: Wydawnictwo Łódzkie, 1981.
• Brückner, Aleksander. Mitologia słowiańska i polska. Warszawa: PWN, 1980.
• Dźwigoł, Renata. Polskie ludowe słownictwo mitologiczne. Kraków: Wydawnictwo Akademii Pedagogicznej w Krakowie, 2004.
• Gaj-Piotrowski, Wilhelm. Duchy i demony w wierzeniach ludowych z okolic Stalowej Woli-Rozwadowa i Tarnobrzega. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1993.
• Gieysztor, Aleksander. Mitologia Słowian. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1985.
• Janów, Jan. Gwara małoruska Moszkowiec i Siwiki naddnieprzeńskiej z uwzględnieniem wsi okolicznych [koło Halicza]. Lwów: Towarzystwo Naukowe, 1926.
• Kieckhefer, Richard. Magia w średniowieczu. Kraków: Universitas, 2001.
• Klich, Edward. Narzecze wsi Borki Nizińskie. Kraków: Akademia Umiejętności, 1990.
• Krótki, Zuzanna. „Dawne nazwy astrologii i astrologów”. Forum Lingwistyczne 2 (2015): 51–65.
• Krótki, Zuzanna. „Nazwy demonów powietrznych w historii języka polskiego”. Białostockie Archiwum Językowe (2016): 159–172.
• Moszyński, Kazimierz. Kultura ludowa Słowian. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1934.
• Odyniec, Wacław. Kaszubskie obrzędy i obyczaje. Wstęp do etnografii historycznej Kaszub w XVI–XVIII wieku. Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie. Oddział Miejski, 1985.
• Pełka, Leonard Józef. Polska demonologia ludowa. Warszawa: Iskry, 1987.
• Rospond, Stanisław. „Z rozważań słowiańskich. Uboże – duszyczki zmarłych przodków”. Język Polski 5 (1964): 274–276.
• Simonides, Dorota. Mądrość ludowa. Dziedzictwo kulturowe Śląska Opolskiego. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2007.
• Tomiccy, Joanna i Ryszard. Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1975.
• Urbańczyk, Stanisław. Dawni Słowianie. Wiara i kult. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.

Identifiers

ISSN

1730-4180