Niesporczaki, lasery i przemiany w stali. Atrakcje polskiego kina oświatowego

• Authors: Jajko Krzysztof , Michał Pabiś-Orzeszyna

Title variants

EN

Tardigrades, Lasers and Transformations in Steel. Attractions of Polish Educational Cinema

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy funkcji spektaklu – wraz z metodami jego wytwarzania oraz poświęconymi mu dyskusjami – w filmach oświatowych powstałych w okresie Polski Ludowej. Podstawowe pytanie badawcze, jakie stawiają sobie autorzy tekstu, dotyczy napięcia między ideologiczną i estetyczną integralnością dyskursu edukacyjno-naukowego (dla którego film oświatowy miał być wehikułem) a teatralnością i rozpraszającym ekshibicjonizmem charakterystycznym dla estetyki triku, która bywa w tych filmach eksponowana. A zatem: jakie miejsce w realizacjach idei filmu oświatowego zajmowały rozmaite zabiegi „uniezwyklające” (takie jak chociażby zdjęcia mikroskopowe czy poklatkowe) i jak funkcje te były rozumiane przez twórców filmowych? Kompleksowa odpowiedź na to podwójne pytanie zakłada: 1) naszkicowanie historiograficznej perspektywy badania trikowości w filmach oświatowych; 2) ustalenie wyjściowego paradygmatu instytucjonalnego i stylistycznego, w ramach którego filmy te funkcjonowały w Polsce Ludowej; 3) analizę prób wyjścia poza schemat „efektu dydaktycznego” podejmowanych przez Włodzimierza Puchalskiego oraz Karola Marczaka i innych; 4) analizę alternatywnych wobec Puchalskiego i Marczaka metod problematyzowania relacji między widowiskiem a „efektem dydaktycznym” na przykładzie Jerzego Popiela-Popiołka i Romana Woźniakowskiego.

EN

The article deals with the function of the spectacle – along with the methods of its production and discussions devoted to it – in educational films created during the period of Polish People’s Republic. The basic research question put forward by the authors concerns the tension between the ideological and aesthetic integrity of the educational and scientific discourse (for which the educational film was a vehicle) and the theatricality and distractive exhibitionism characteristic of the aesthetics of the trick that is often part of these films. So: what place in the realization of the idea of the educational film did the various spectacle generating techniques (such as microscopic photographs or time-lapse photography) occupy and how were these functions understood by the filmmakers? The complex answer to this double question demands: 1) sketching the historiographical perspective of the study of tricks in educational films; 2) establishing the initial institutional and stylistic paradigm in which these films functioned in Polish People’s Republic; 3) analysis of attempts of going beyond the scheme of “didactic effect” undertaken by Włodzimierz Puchalski, Karol Marczak and others; 4) analysis of alternative methods of problematic relations between the spectacle and the “didactic effect” using the example of work by Jerzy Popiel-Popiołek and Roman Woźniakowski.

Keywords

EN

educational film

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2017
• Issue: 99 Triki, numery specjalne, atrakcje
• Pages: 101-118

Contributors

author

Jajko Krzysztof

• Muzeum Kinematografii w Łodzi

author

Michał Pabiś-Orzeszyna

• Katedra Mediów i Kultury Audiowizualnej, Instytut Kultury Współczesnej, Uniwersytet Łódzki

References

• Łukowski, Maciej. „Włodzimierz Puchalski”. In: Osobowość twórcza – film oświatowy, red. M. Łukowski, 22, Łódź, Instytut Historii i Teorii Filmu i Telewizji PWSFTviT, Muzeum Kinematografii, Muzeum Historii Miasta Łodzi, 1982.
• Łukowski, Maciej. Karol Marczak. Zarys biografii twórczej, wydawnictwo okolicznościowe II Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Przyrodniczych, Łódź ,1983, s. 18.
• Łukowski, Maciej. Polski film przyrodniczy 1945-1986, Łódź, Instytut Teorii i Historii Filmu i Telewizji PWSFTviT, Muzeum Kinematografii w Łodzi, Towarzystwo Kultury Filmowej w Łodzi, 1987.
• Nurczyńska-Fidelska, Ewelina. „Aleksandra Jaskólska (szkic monograficzny)” In: Osobowość twórcza – film oświatowy, dz. cyt.
• Orłowski, Władysław. Józef Arkusz – przyroda badana kamerą, Łódź, Wydawnictwo okolicznościowe II Ogólnopolskiego Przeglądu Filmów Przyrodniczych, 1983
• Orłowski, Władysław. Józef Arkusz, w: Osobowość twórcza – film oświatowy, dz. cyt., s. 71.
• Popiel-Popiołek, Jerzy. „Charakterystyczne cechy filmu naukowego”, Kamera nr 3, (1971). Woźniakowski, Roman. „Elementy widowiskowe w filmie oświatowym”,” nr 10, (1966).
• Popiel-Popiołek, Jerzy. „Fascynujące perspektywy. Tendencje rozwojowe filmu popularnonaukowego”, Kamera, nr 1, (1971).
• Popiel-Popiołek, Jerzy. „Konstrukcja filmu naukowego”, Kamera, nr 5, (1971).
• Popiel-Popiołek, Jerzy. „Reż. Jerzy Popiołek o swoim filmie <>, Film i Oświata, nr 5, (1952).
• Puchalski, Włodzimierz. „Jak się filmuje zwierzęta”, Biuletyn Informacyjny Instytutu Filmowego, nr 2 (1948) s. 15.
• Salapski, Jerzy. „O scenariuszu w filmie popularno-naukowym”, Film i Oświata, nr 11 (1950) s. 14.
• Smoleń-Wasilewska, Elżbieta. „Rozmowy z realizatorami: Karol Marczak”, Kamera, nr 9, (1966).