Skład chemiczny osadów organicznych ze stanowiska Koźmin Las

• Authors: Daniel Okupny , Ryszard Borówka , Anna Fortuniak , Julita Tomkowiak

Title variants

EN

Chemical composition of organic sediments from the Koźmin Las site

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W oparciu o wyniki składu chemicznego osadów organicznych w stanowisku Koźmin Las, przedstawiono rekonstrukcję warunków środowiskowych doliny Warty pod koniec allerödu i w młodszym dryasie. Do rekonstrukcji wykorzystano dane dotyczące zawartości materii organicznej, materii mineralnej, węglanu wapnia, odczynu oraz koncentracji makro- (Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn) i mikropierwiastków (Cu, Zn i Pb). Do czynników kształtujących skład chemiczny późnovistuliańskich osadów organicznych w dolinie Warty zaliczono sorpcję metali przez materię organiczną i uwodnione tlenki żelaza, zmien-ność akumulacji minerałów ilastych w środowisku sedymentacyjnym, sposób zasilania ekosystemu oraz właściwości aku-mulacyjne roślin w stosunku do określonych pierwiastków.

EN

The chemical composition of organic deposits from the site Koźmin Las are the basis of reconstruction of envi-ronment conditions of the Warta River valley at the end of the Alleröd and in the Younger Dryas. Environmental archives presented in this study, comprise organic matter content, mineral matter content, calcium carbonate content, reaction and macro- (Na, K, Mg, Ca, Fe, Mn) and microelements (Cu, Zn and Pb). The sorption of metals by organic matter and hydrated iron oxides, clay minerals accumulation variability in depositional environment, water relations of the ecosystem and bioac-cumulation of some elements are the factors determining the chemical composition of organic sediments in the Warta river valley.

Keywords

PL

osady organiczne; dolina rzeczna; geochemia; Polska Środkowa

EN

organic sediments; river valley; geochemistry; central Poland

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Acta Geographica Lodziensia
• Year: 2014
• Volume: 102
• Pages: 71-86

Dates

published

2014

Contributors

author

Daniel Okupny

• Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN, Wydział Geograficzno-Biologiczny, Instytut Geografii, Zakład Ekorozwoju i Kształtowania Środowiska Geograficznego

author

Ryszard Borówka

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi, Zakład Geologii i Paleogeografii

author

Anna Fortuniak

• Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Pracowania Geologii

author

Julita Tomkowiak

• Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi, Zakład Geologii i Paleogeografii

References

• Bengtsson L., Enell M., 1986 – Chemical analy-sis. W: B.E. Berglund (ed.), Handbook of Holocene Palaeoecology and Palaeohydrology. John Wiley&Sons, Chichester, England, UK: 423-451.
• Bojakowska I., Sokołowska G., 1998 – Geochemiczne klasy czystości osadów wodnych. Przegląd Geologiczny, 46, 1: 49-54.
• Bojakowska I., Gliwicz T., 2007 – Pierwiastki śladowe w osadach jezior Suwalszczyzny. W: E. Smolska, P. Szwarczewski (red.), Zapis działalności człowieka w środowisku przyrodniczym. Materiały VI Warsztatów Terenowych Sejny-Suwałki 14-16 czerwca 2007 r. WGiSR UW, Warszawa, 57-60.
• Borowiec J., Baran S., 1977 – Wpływ warunków ekologicznych na skład i występowanie pierwiastków śladowych w glebach torfowych niskich regionu lubelskiego. Biuletyn Torf, 2, 53: 37-50.
• Borówka R.K., 1992 – Przebieg i rozmiary denudacji w obrębie śródwysoczyznowych basenów sedymentacyjnych podczas późnego vistulianu i holocenu. Wyd. UAM, Poznań, Seria Geografia, 54: 177 s.
• Borówka R.K., 2007 – Geochemiczne badania osadów jeziornych strefy umiarkowanej. Studia Limnologica et Telmatologica, 1, 1: 33-42.
• Borówka R.K., Tomkowiak J., 2010 – Skład chemiczny osadów z profilu torfowiska Żabieniec. W: J. Twardy, S. Żurek, J. Forysiak (red.), Torfowisko Żabieniec. Warunki naturalne, rozwój i zapis zmian paleoekologicznych w jego osadach. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań: 163-172.
• Borówka R.K., Forysiak J., Bieniek B., Kloss M., Obremska M., Pawłowski D., Kulikowskiy M., Witkowski A., Kierzek A., Żurek S., 2011 – Zapis zmian warunków środowiskowych w dolinie dolnej Widawki na podstawie analizy utworów biogenicznych torowiska Korzeń. W: J. Forysiak, M. Ziułkiewicz (red.), Torfowiska dorzecza Widawki. Wybrane problemy i przykłady. Łódź-Bełchatów: 75-92.
• Boryczka J., Wicik B., 1983 – Holoceńskie cykle klimatu w środkowej Polsce na podstawie statystycznej analizy osadów jeziornych. Przegląd Geofizyczny, 28, 3-4: 291-302.
• Boyle J.F., 2001 – Inorganic geochemical methods in palaeolimnology. W: W.M. Last, J.P. Smol (eds), Tracking Environmental Change Using Lake Sediments, vol. 2: Physical and Geochemical Methods: 83-141.
• Cieśla A., Marciniak B., 1982 – Rozwój późnoglacjalnych zbiorników jeziornych z Niechorza (Pomorze Zachodnie) w świetle analizy diatomologicznej i geochemicznej. Kwartalnik Geologiczny, 26, 1: 191-215.
• Dean W.E.J, 1974 – Determination of carbonate and organic matter in calcareous sediments and sedimentary rocks by loss on ignition: comparison with other methods. Journal of Sedimentary Petrology, 44: 242-248.
• Domińczak P., Okupny D., 2010 – Przestrzenne zróżnicowanie wybranych właściwości fizykochemicznych osadów biogenicznych torfowiska Kopanicha koło Skierniewic. Prace Geograficzne, 123: 99-110.
• Dzieduszyńska D., 2011 – Ochłodzenie młodszego dryasu i jego efekty morfogenetyczne w regionie łódzkim. Acta Geographica Lodziensia, 98: 104 s.
• Dzieduszyńska D., 2014 – Zmiany środowiska u schyłku vistulianu w Polsce Środkowej w świetle badań w stanowisku Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia, 102: 97-106.
• Dzieduszyńska D., Twardy J., 2014 – Ogólna charakterystyka stanowiska Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia, 102: 11-21.
• Dzieduszyńska D.A., Kittel P., Petera-Zga-niacz J., Brooks S.J., Korzeń K., Krąpiec M., Pawłowski D., Płaza D.K., Płócien-nik M., Stachowicz-Rybka R., Twardy J., 2014 – Environmental influence on forest development and decline in the Warta River valley (Central Poland) during the Late We-ichselian. Quaternary International, 324: 99-114.
• Fortescue J.A.C., 1980 – Environmental geochemistry. A holistic approach. Springer-Verlag, New York: 347 s.
• Forysiak J., 2005 – Rozwój doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem po zlodowaceniu war-ty. Acta Geographica Lodziensia, 90: 116 s.
• Forysiak J., 2012 – Zapis zmian środowiska przyrodniczego późnego vistulianu i holocenu w osadach torfowisk regionu łódzkiego. Acta Geographica Lodziensia, 99: 164 s.
• Forysiak J., Borówka R.K., Kloss M., Obrem-ska M., Okupny D., Żurek S., 2012 – Geologiczna i geomorfologiczna charakterystyka torfowiska Rąbień oraz wstępne wyniki badań osadów biogenicznych. Acta Geographica Lodziensia, 100: 65-76.
• Gołębiewski R., 1981 – Kierunki i intensywność denudcji na obszarze zlewni górnej Raduni w późnym würmie i holocenie. Zeszyty Naukowe UG, Rozprawy i Monografie, 26: 165 s.
• Goździk J., Konecka-Betley K., 1992 – Późnovistuliańskie utwory węglanowe w zagłębieniach bezodpływowych rejonu kopalni Beł-chatów. Cz. II. Skład chemiczny i mineralny. Roczniki Gleboznawcze, 43, 3-4: 125-124.
• Hammer Q., Harper D.A.T., Ryan P.D., 2001 – Past: Paleontological statistics software pack-age for education and data analysis. Palaeon-tologia Electronica, 4, 1: 1-9.
• Kabata-Pendias A., Pendias H., 1979 – Pierwiastki śladowe w środowisku biologicznym. Wyd. Geologiczne, Warszawa: 300 s.
• Kabata-Pendias A., Pendias H., 1993 – Geochemia pierwiastków śladowych. Wyd. Naukowe PWN, Warszawa: 364 s.
• Konecka-Betley K., 1968 – Zagadnienie żelaza w procesie glebotwórczym. Roczniki Gleboznawcze, 19, 1: 51-97.
• Kwiatkowski A., 1971 – Nieorganiczne składniki torfu. Biuletyn Torf, 4, 31: 1-17.
• Laskowski S., Szozda B., 1985 – Niektóre właściwości chemiczne mad odrzańskich rejonu Przychowej. Roczniki Gleboznawcze, 36, 3: 27-40.
• Lazar J., 1977 – Gleboznawstwo z podstawami geologii. PWN, Warszawa: 498 s.
• Maksimow A., 1962 – Zawartość magnezu ogółem w torfach niskich. Roczniki Gleboznawcze, 12: 183-193.
• Maksimow A., Okruszko H., 1950 – Sorbcja i elektrodializa miedzi w torfach. Roczniki Gleboznawcze, 1: 70-92.
• Maksimow A., Pawlak T., 1952 – Sorbcja manganu w torfach. Roczniki Nauk Rolniczych, 59: 163-179.
• Malawska M., Ekonomiuk A., Wiłkomirski B., 2006 – Chemical characteristics of some peatlands in southern Poland. Mires and Peat, 1: 1-14.
• Małecka K., 2012 – Geochemiczna zmienność pierwiastków ziem rzadkich i metali ciężkich w osadach profundalu i litoralu wybranych jezior Polski. Biuletyn Państwowego Instytutu Geologicznego, 450: 63-74.
• Mazurek M., 2000 – Zmienność transportu materiału rozpuszczonego w zlewni Kłudy jako przejaw współczesnych procesów denudacji chemicznej (Pomorze Zachodnie). Wyd. Nauk UAM, Poznań, Seria Geografia, 62: 125 s.
• Meyers P.A., Leenheer M.J., Bourbonniere R.A., 1995 – Diagenesis of Vascular Plant Or-ganic Matter Components during Burial in Lake Sediments. Aquatic Geochemistry, 1: 35-52.
• Myślińska E., 2001 – Grunty organiczne i laboratoryjne metody ich badania. PWN, Warszawa: 208 s.
• Obolewski K., 2007 – Wpływ stężenia wybranych metali w wodzie przepływowego starorzecza na kompleks trzcina-perifition i roszlaperfifition. Ochrona środowiska i zasobów naturalnych, 31: 380-387.
• Okruszko H., 1969 – Powstawanie mułów i gleb mułowych. Roczniki Gleboznawcze, 20, 1: 25-49.
• Okruszko H., 1979 – Mokradła i ich klasyfikacja w Polsce. Biuletyn Torf, 2, 61: 49-58.
• Okruszko H., Szymanowski M., 1987 – Zróżnicowanie właściwości fizyczno-wodnych gleb wytworzonych z torfów niskich pod wpływem różnego użytkowania. Biuletyn Torf, 4, 95: 1-17.
• Okupny D., 2013 – Zmiany środowiska geograficznego w regionie łódzkim w świetle cech geochemicznych osadów wybranych torfowisk. Maszynopis rozprawy doktorskiej. Katedra Geomorfologii i Paleogeografii UŁ, Łódź: 173 s.
• Okupny D., Fortuniak A., Tomkowiak J., 2013a – Cechy denudacji w regionie łódzkim w późnym vistulianie w świetle chemicznych badań osadów torfowiskowych. Acta Geographica Lodziensia, 101: 89-99.
• Okupny D., Fortuniak A., Tomkowiak J., 2013b – Pionowa zmienność składu chemicznego osadów biogenicznych torfowiska Podwódka.
• W: R.K. Borówka, A. Cedro, I. Kavetskyy (red.), Współczesne problemy badań geograficznych. Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi. Szczecin: 83-91.
• Oświt J., Sapek B., 1982 – Ocena zawartości składników mineralnych w roślinach łąk naturalnych. Roczniki Gleboznawcze, 33, ½: 145-151.
• Pawłowski D., 2014 – Warunki ekologiczne rozwoju późnovistuliańskiego zbiornika Koźmin Las w świetle analizy Cladocera. Acta Geographica Lodziensia, 102: 65-70.
• Petera J., 2002 – Vistuliańskie osady dolinne w basenie uniejowskim i ich wymowa paleogeograficzna. Acta Geographica Lodziensia, 83: 164 s.
• Piaścik H., Bieniek B., 1987 – Gleby hydrogeniczne doliny rzeki Orzyc w Kotlinie Kurpiowskiej. Biuletyn Torf, 4, 95: 18-37.
• Płaza D.K., Twardy J., Kittel P., 2014 – Z badań nad schyłkowo paleolitycznym osadnictwem w Kotlinie Kolskiej. Acta Geographica Lodziensia, 102: 87-95.
• Płaza D.K., Kittel P., Petera-Zganiacz J., Dzieduszyńska D., Twardy J., w druku – Late Palaeolithic settlement pattern in palae-ogeographical context of the river valleys in the Koło Basin (Central Poland). Quaternary International. http://dx.doi.org/10.1016/j.quaint.2014.09.058.
• Reimann C., Arnoldussen A., Boyd R., Finne T.E., Koller F., Nordgulen Ø., Englmaier P., 2007 – Element contents in leaves of four plant species (birch, mountain ash, fern and spruce) along antropogenic and geogenic cocentration gradients. Science of the Total Environment, 377: 416-433.
• Robson A.J., Neal C., Hill S., Smith C.J., 1993 – Linking variations in short-and medium-term stream chemistry to rainfall inputs-some ob-servations at Plynlimon, mid-Wales. Journal of Hydrology, 144: 291-310.
• Rydelek P., 2005 – Genetyczna uwarunkowania przestrzennej zmienności zawartości węgla organicznego i siarki w obrębie torfowiska w dolinie rzeki Kurówki. Przegląd Geologiczny, 53, 8: 673-676.
• Rydelek P., 2011 – Geneza i skład części mineralnych wybranych złóż torfów niskich Wysoczyzny Lubartowskiej. Woda-Środowisko-Obszary Wiejskie, 11, 2: 135-149.
• Rydelek P., 2013 – Origin and composition of min-eral constituents of fen peats from Eastern Po-land. Journal of Plant Nutrition, 36: 911-928.
• Sapek A., 1972 – Wiązanie miedzi, manganu i cynku przez substancje próchniczne z torfów. Roczniki Gleboznawcze, 23, 2: 51-55.
• Sapek B., 1986 – Pomiar sorpcji miedzi jako test oceny pojemności sorpcyjnej utworów organicznych. Roczniki Gleboznawcze, 37, 2-3: 343-349.
• Sapek B., Sapek A., Gotkiewicz J., 1988 – Wpływ różnego użytkowania na właściwości chemiczne i sorpcyjne gleby torfowej. Biuletyn Torf, 1, 96: 10-27.
• Stachowicz-Rybka R., Korzeń K., 2014 – Rozwój roślinności w późnym vistulianie oraz funkcjonowanie i zanik ekosystemu leśnego w stanowisku Koźmin Las. Acta Geographica Lodziensia, 102: 53-63.
• Stangenberg M., Żemoytel-Kolanko K., Solski A., Stangenberg K., 1957 – Osady jeziorne w Żuchowie koło Karnkowa. Biuletyn Instytutu Geologicznego, 118: 267-316.
• Thompson T.A., 2001 – Triplot. 4.1.2 Trilinear diagram plotting program (Win 98SE to Win7).
• Tobolski K., 2000 – Przewodnik do oznaczania torfów i osadów jeziornych. Vademecum Geobotanicum, PWN, Warszawa: 508 s.
• Tołwińska M., Czarnowska K., Konecka-Betley K., 1969 – Niektóre właściwości chemiczne gleb hydromorficznych. Roczniki Gleboznawcze, 20, 2: 435-445.
• Turkowska K., Forysiak J., Petera J., Miotk-Szpiganowicz G., 2000 – Morfogeneza po-wierzchni Kotliny Kolskiej w okolicach Koź-mina. Acta Geographica Lodziensia, 78: 89-134.
• Uggla H., 1983 – Gleboznawstwo rolnicze. PWN, Warszawa: 557 s.
• Wasylikowa K., 1964 – Roślinność i klimat późnego glacjału w środkowej Polsce na podstawie badań w Witowie koło Łęczycy. Biuletyn Peryglacjalny, 13: 261-417.
• Wasylikowa K., 1999 – Przemiany roślinności jako odbicie procesów wydmotwórczych i osadniczych w młodszym dryasie i holocenie na stanowisku archeologicznym w Witowie koło Łęczycy. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria Archeologia, 41: 43-80.
• Więckowski K., 1988 – Wahania poziomu jezior a zmiany wilgotności klimatu. W: Z. Churski (red.), Naturalne i antropogeniczne przemiany jezior i mokradeł w Polsce. Rozprawy UMK, Toruń: 68-78.
• Witek T., 1965 – Gleby Żuław Wiślanych. Pamiętnik Puławski, 18: 158-266.
• Woszczyk M., 2011 – Paleolimnologiczna interpretacja krzemionki biogenicznej – dyskusja na przykładzie wybranych jezior Niżu Polskiego. Badania Fizjograficzne, Seria A, Geografia Fizyczna, 62: 165-179.
• Woszczyk M., Spychalski W., 2007 – Czynniki czasowej zmienności zawartości wybranych metali ciężkich w osadach Jeziora Sarbsko (Nizina Gardzieńsko-Łebska) na tle genezy zbiornika. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych, 31: 485-496.
• Wójcicki K.J., Marynowski L., 2011 – Zawartość węgla organicznego w osadach dolinnych jako wskaźnik denudacji holoceńskiej w dorzeczu górnej Odry. Przegląd Geograficzny, 83, 1: 5-26.
• Żurek S., 1993 – Zmiany paleohydrologiczne w mokradłach. Przegląd Geograficzny, 65, 1-2: 75-95.

Identifiers

ISSN

0065-1249