O etosie badacza w świetle wyzwań współczesnej nauki i techniki (śladami polskich naukoznawców)

• Authors: Żegleń Urszula M.

Title variants

EN

On the research ethos in the light of challenges of contemporary science and technology. Following the Polish researchers of science studies

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule odniosę się do niektórych aspektów dotyczących etosu badacza. Interesuje mnie pytanie o to, jakie wyzwania współczesnej nauki i techniki (rozważane w kategorii etosu naukowego) budzą dziś i winny budzić szczególne zainteresowanie naukoznawców. Jest to olbrzymi problem, który zostanie naszkicowany z odniesieniem do wybranych tylko kontrowersji szeroko dyskutowanych w środowisku naukoznawczym. Wskażę także na pewne założenia teoretyczne będące u podstaw dyskutowanych kontrowersji mających konsekwencje praktyczne. Te podstawy teoretyczne dotyczyć będą założeń o charakterze aksjologicznym (przede wszystkim neutralności bądź zobowiązań aksjologicznych nauki). Zamierzam ukazać te problemy odwołując się m.in. do badań klasyków naukoznawstwa w Polsce Marii i Stanisława Ossowskich, Tadeusza Kotarbińskiego, jak i ich twórczych kontynuatorów, by w ten skromny sposób uczcić i docenić ich olbrzymi wkład w jubileuszową działalność Komitetu Naukoznawstwa.

EN

In this paper I appeal to some aspects of research ethos. In the fi eld of my interest is the question: what challenges of contemporary science and technology (considered in the category of scientifi c ethos) arouse and should arouse special attention in science studies. It is an important issue which will be merely briefl y outlined in reference to some controversies which are broadly discussed in science studies. I shall also point out some theoretical assumptions of these controversies which lead to serious practical consequences. These theoretical grounds concern mainly axiological issues (especially the question whether science is axiologically neutral or committed). I intend to consider these problems in reference to the research of classics of science studies in Poland (Maria and Stanisław Ossowski, Tadeusz Kotarbiński and their creative successors) in order to honour and appreciate their great contribution to the activity of the Science of Science Committee.

Keywords

PL

etos; etos badacza; wartości; neutralność nauki; zobowiązania etyczne badań

EN

ethos; research ethos; values; neutrality of science; moral commitment of research

• Publisher: Science Studies Committee, Polish Academy of Sciences
• Journal: Zagadnienia Naukoznawstwa
• Year: 2016
• Volume: 52
• Issue: 1(207)
• Pages: 45-62

Dates

published

2016

Contributors

author

Żegleń Urszula M.

• Instytut Filozofii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń

References

• Agazzi E., 1997, Dobro, zło i nauka, Warszawa: Oficyna Akademicka.
• Antonowicz D., 2015, Między siłą globalnych procesów a lokalną tradycją. Polskie szkolnictwo wyższe w dobie przemian, Toruń: Wyd. UMK.
• Bińczyk E., 2012, Technonauka w społeczeństwie ryzyka, Toruń: Wyd. UMK.
• Bronk A., Majdański S., 2009, Kłopoty z porządkowaniem nauk: perspektywa naukoznawcza, „Nauka” 1: 47–66.
• Brzeziński J., 2010, Etos akademicki – między tradycją a wyzwaniami współczesności, „Teksty Drugie” 5: 227–235.
• Drozdowicz Z., 2009, Uczony – zawód czy powołanie? „Nauka” 4: 67-86.
• Goćkowski J., 1996, Ethos nauki i role uczonych, Kraków: Secesja
• Grabski M. 2003, Czy nauce potrzebna jest autonomia?, „Forum Akademickie” 3/2003 oraz 4/2003.
• Hübner P., 2004, Syzyfowe prace, „Forum Akademickie”, 3/2004.
• Jasukowicz T., Kapelańska-Pręgowska J., Czapek J., red., 2014, Międzynarodowe standardy bioetyczne. Dokumenty i orzecznictwo, Warszawa: Wolters Kluwer SA.
• Kamiński S., 1989, Nauka i filozofia a mądrość, w: tenże, Jak filozofować, red. T. Szubka, Lublin: TN KUL, s. 55–62.
• Kamiński S., 1989, Typy ludzkiej wiedzy, w: tenże, Jak filozofować, s. 13–32.
• Kamiński S., 1992, Podstawowe typy desygnatów nazwy nauka, [w:] tenże, Nauka i metoda. Pojęcie nauki i klasyfikacja nauk, Lublin: TN KUL, s. 11–18.
• Kisiel P., 2011, Ethos nauki i uczonych w świetle koncepcji nauki J. Goćkowskiego, „Zagadnienia Naukoznawstwa” 47.2: 203–215.
• Kwiek M., 2010, Tramsformacje uniwersytetu. Zmiany instytucjonalne i ewolucja polityki edukacyjnej w Europie, Poznań: Wyd. Naukowe UAM.
• Lazari-Pawłowska I., 1976, Etyczne wskazania Tadeusza Kotarbińskiego, „Studia Filozoficzne” 3: 33–45.
• Lekka-Kowalik A., 2008, Odkrywanie aksjologicznego wymiaru nauki, Lublin: Wyd. KUL.
• Ossowska M., 1973/2000, Ethos rycerski i jego odmiany, Warszawa: PWN.
• Ossowski S., 1957, Taktyka i kultura, [w:] tenże, Marksizm i twórczość naukowa w społeczeństwie socjalistycznym Artykuły z lat 1947-1956, Warszawa: PWN, przedruk w: J. Karpiński, red., 1989, Nie być w myśleniu posłusznym. Ossowscy, socjologia, filozofia, London.
• Saja K., 2015, Etyka normatywna. Między konwencjonalizmem a deontologią, Kraków: Universitas.
• Szaniawski K., 1994, O nauce, rozumowaniu i wartościach, Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.
• Szostek A., 1996, Etos, [w:] Mała Encyklopedia Filozofii, Bydgoszcz: Oficyna Wydawnicza.
• Sztompka P., 1998, Roberta Mertona wizja nauki: archaiczna, utopijna czy nadal aktualna? „Zagadnienia Naukoznawstwa” 34.1: 45-57 oraz Dyskusja, tamże, s. 57–73.
• Tyburski W., 1999, Ethos uczonego w Szkole Lwowsko-Warszawskiej, [w:] W. Tyburski, R. Wiśniewski, red., Polska Szkoła analityczna, Toruń: UMK.
• Weber M., 1999, Nauka jako zawód i powołanie, [w:] tenże, Wybór Pism, Warszawa.
• Wilczyński J., 1932, O dobrych obyczajach akademickich i potrzebie ich chowania w Polsce, Wilno: Księgarnia Kazimierza Rutskiego.
• Witek S., 1983, Etos chrześcijański, II. Przejawy, [w:] Encyklopedia Katolicka, Lublin: KUL, 4: 1202–1211.
• Woleński J., 1995, Filozoficzna Szkoła Lwowsko-Warszawska, Warszawa: PWN.