Eseistyczne meandry wokół abstrakcji

• Authors: Czyżewski Stefan

Title variants

EN

Essayist Meander around the Abstraction

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The three-part text – as the title suggests – involves multifaceted problem of abstraction. Part I. Pedigree of abstraction. The emergence of abstraction is the result of consistent course of different phenomena, beginning as early as the nineteenth century and preparing the ground for appearance of Kandinsky and Malevich at the beginning of the first decade of the twentieth century. In the same time the existence of duality is connected with two forms of abstraction as a continuation of instances of those artists: forms of abstraction of ‘poetics of expression’ and forms of abstraction of ‘poetics geometry’. The opposition of figurative and abstract art is the result of common oversimplification, as well as the binding of its existence only with the twentieth century.

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2014
• Volume: 18
• Pages: 6-55

Dates

published

2014

Contributors

author

Czyżewski Stefan

References

• Słownika łacińsko-polskiego, oprac. Kazimierz Kumaniecki, PWN, Warszawa 1965, s. 4.
• Słownik języka polskiego, red. nauk. Mieczysław Szymczak, PWN, Warszawa 1978, ss. 4, 5.
• Krystyna Zwolińska, Zasław Malicki, Mały słownik terminów plastycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1974, ss. 13, 14.
• Michael Bird, 100 idei, które zmieniły sztukę, Top Mark Centre, Raszyn 2012, s. 138.
• Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. Stefana Kozakiewicza, PWN, Warszawa 1969.
• Michel Seuphor, Dictionnaire de la pentire abstraite. Précédé d’une histoire de la pentire abstraite, Paris 1957, s. 9 i 10. Cyt. za: Adam Kotula, Piotr Krakowski, Sztuka abstrakcyjna, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1973, s. 11.
• Wasyl Kandiński, O duchowości w sztuce, Państwowa Galeria Sztuki, Łódź 1996, s. 23.
• Erwin Panofsky, Ikonografia i ikonologia, [w:] Studia z historii sztuki, oprac. Jan Białostocki, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971, s. 15.
• Arnold Hauser, Społeczna historia sztuki i literatury, t. I; t. II, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974.
• J aques Lacan, The Ethics of Psychoanalysis, The Seminar series, Book VII. Norton, New York 1992. Cyt. za: Anne D’Alleva, Metody i teorie historii sztuki, Universitas, Kraków 2013, ss. 126, 127.
• Wiktor Szkłowski, Swiaź prijomow sjużetosłożenia s obszczymi prijomami stila, [w:] Poetika, Piotrograd 1919, s. 120. Cyt. za: Henryk Markiewicz, Proces literacki w świetle strukturalizmu i marksizmu, [w:] Wymiary dzieła literackiego, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1984, s. 205.
• Sztuka świata, t. 8 (XIX wiek), red. nauk. Anna Lewicka-Morawska, Warszawa 1994.
• Maria Rzepińska, Siedem wieków malarstwa europejskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1979
• Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, t. II, Wydanie III rozszerzone, PWN, Warszawa 1969.
• Mieczysław Porębski, Ikonosfera, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972, ss. 277, 278.
• O roli fotografii w malarstwie XIX wieku wg: Linda Nochlin, Realizm, Warszawa 1974, s. 16 i nast.
• Ernst H. Gombrich, W poszukiwaniu nowych wartości. Koniec XIX wieku, [w:] tegoż, O sztuce, Arkady, Warszawa 1997, s. 535.
• Mieczysław Porębski, Szacowna metryka kina, [w:] tegoż, Pożegnanie z krytyką, Kraków 1983, s. 194.
• Arthur Danto, The End of Art, [w:] The Death of Art, red. Barel Lang. Haven, New York, 1984, cyt. za: Eleanor Heartney, Art&Today, Phaidon Press Limited, New York 2013, s. 96.
• Indeks kierunków, szkół i ugrupowań artystycznych w: Adam Kotula, Piotr Krakowski, Malarstwo. Rzeźba. Architektura. Wybrane zagadnienia plastyki współczesnej, wyd. II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1978, ss. 536–539.
• Kazimierz Malewicz, Suprematyzm, [w:] Świat bezprzedmiotowy. Część II, przeł. Stanisław Fijałkowski, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2006, s. 65.
• Kazimierz Malewicz, List do Pawła Ettingera z 03.04.1920 roku. Pisownia oryg., cyt. za: Kazimierz Malewicz, Zeszyt teoretyczny Galerii GN, red. Szymon Bojko, Leszek Brogowski, Mieczysław Kurewicz, Związek Polskich Artystów Fotografików, Gdańsk 1983, s. 59.
• Początki abstrakcji [w:] Zrozumieć malarstwo. Najważniejsze tematy w sztuce, red. Alexander Sturgis, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2006, s. 242.
• Victor I Stoichita., Krótka historia cienia, Universitas, Kraków 2001, s. 181.
• Grzegorz Sztabiński, Dlaczego geometria? Problemy współczesnej sztuki geometrycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2004
• Piotr Piotrowski, Artysta między rewolucją a reakcją. Studium z zakresu etycznej historii sztuki awangardy rosyjskiej, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań 1993, s. 48.
• Rudolf Arnheim, Myślenie wzrokowe, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, s. 131.
• Narodziny sztuki abstrakcyjnej, [w:] Sztuka. Ilustrowany przewodnik, red. Andrew Graham Dixon, Wydawnictwo Arkady, Warszawa 2010, s. 434.
• Stanley Cavell, The World Viewed, Harvard University Press, Cambridge, 1979, s. 106; cyt. za: W.J.T. Mitchell, Czego chcą obrazy, Narodowe Centrum Kultury, Warszawa 2013.
• Eugeniusz Wilk, Kompetencja audiowizualna. Zarys problematyki, Uniwersytet Śląski, Katowice 1989.
• Peter Kunzmann, Franz-Peter Burkard, Franz Wiedmann, Atlas filozofii, Prószyński i S-ka, Warszawa 1999, s. 131.
• Immanuel Kant, Krytyka czystego rozumu, przeł. Roman Ingarden, Warszawa 1957, t. I, s. 139.
• Erich von Däniken, Wspomnienia z przyszłości. Nierozwiązane zagadki przeszłości, wyd. II, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975. Tam zwłaszcza rozdział IV.
• Księga Ezechiela: 1, 5, 6, 7, w: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, wyd. III poprawione, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań–Warszawa 1982.
• Raymond A. Moody, Życie po życiu, Warszawa 1975.
• Jan Młodkowski, Aktywność wizualna człowieka, PWN, Warszawa–Łódź 1998.
• Teresa Kostyrko, „Kompetencje kulturowe” – zakres terminu, obszar problematyki, [w:] Kultura artystyczna a kompetencje kulturowe, red. Teresa Kostyrko, Andrzej Szpociński, Centralny Ośrodek Metodyki Upowszechniania Kultury, Warszawa 1989.
• Janusz Sławiński, Socjologia literatury i poetyka historyczna, [w:] tegoż, Dzieło – Język –Tradycja, Warszawa 1974, s. 66. Cyt. za: Eugeniusz Wilk, dz. cyt., s. 13.
• Jerzy Ziomek, Powinowactwa literatury. Studia i szkice, Warszawa 1980, s. 14 i nast., cyt. za: Eugeniusz Wilk, dz. cyt., s. 13.
• Umberto Eco, Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych, Czytelnik, Warszawa 1973, ss. 38–57.
• Umberto Eco, Pejzaż semiotyczny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.
• Roman Ingarden, O budowie obrazu, [w:] Studia z estetyki, t. II, Warszawa 1958. ss. 7–111.
• Jan Rek, Między filmowym analfabetyzmem a kompetencją. Przyczynek do antropologii filmu, [w:] Film: tekst i kontekst, pod red. Alicji Helman i Wiesława Godzica, Katowice, 1982, ss. 39–43.
• John Adair, Sol Worth, Through Navajo Eyes; An Exploration in Film Communication and Anthropology, Bloomington 1972, za Jan: Rek, dz. cyt.
• John Wilson, Comments on Work wits Film Pre-literates in Africa, Edited Transcript of a Presentation and Discussion in the Seminar on Communication and the Communication Arte, Columbia University, Teachers College, May 2, 196,. Za: Jan Rek, dz. cyt.
• Stanisław Ossowski, Dzieła, t. I. U podstaw estetyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1966, s. 102.
• Karol Estreicher, Historia sztuki w zarysie, wyd. IV, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1981.
• Abraham Moles, L’esthétique expérimentale dans la nouvelle société de consommation, „Sciences de l’art. Annales de l’Institut d’Esthétique et des l’art” 1966, t. 3.
• Abraham Moles, Estetyka eksperymentalna w nowym społeczeństwie konsumpcyjnym, [w:] Antologia współczesnej estetyki francuskiej, wybór i wstęp Irena Wojnar, PWN, Warszawa 1980, s. 498.
• Tadeusz Pawłowski, Interpretacja dzieła sztuki, [w:] Pojęcia i metody współczesnej humanistyki, Wrocław 1977, s. 308.
• J. McNeill, The Gentle Art of Making Enemies, London 1980, s. 126. Cyt. za: Moderniści o sztuce, oprac. Elżbieta Grabska, Warszawa 1971, ss. 337–338.
• Maurice Denis, Définition du néotraditionisme, [w :] Théories, 1890–1910, Paris 1912. Cyt. za: Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, wybór i oprac. Elżbieta Grabska i Hanna Morawska, Warszawa 1969, s. 70.
• Roman Ingarden, Studia z estetyki, t. I–III, Warszawa 1957, 1958, 1970.
• Roman Ingarden, Wartości artystyczne i wartości estetyczne, [w:] Pojęcia, problemy, metody współczesnej nauki o sztuce, wyb. i oprac. Jan Białostocki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1976, s. 203.
• Maria Gołaszewska, Estetyka i antyestetyka, Warszawa 1984.
• Tadeusz Pawłowski, Pojęcia i metody współczesnej humanistyki, Wrocław 1977, s. 299.
• Roman Jakobson, Poetyka w świetle językoznawstwa, „Pamiętnik Literacki” 1960, z. Gregory Richard Langton, Oko i mózg. Psychologia widzenia, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1971, s. 211.
• Edward Bradford Titchener, Lectures on the Experimental Psychology of the Thought Processes, Macmillan, New York 1926, cyt. za: Rudolf Arnheim, Myślenie wzrokowe, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2011, s. 131.
• Józef Pieter, Słownik psychologiczny, Ossolineum, Wrocław–Warszawa–Kraków 1963.
• Ernst H. Gombrich, Sztuka i złudzenie. O psychologii przedstawienia obrazowego, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1981, ss. 107, 108.
• Marcel Brion (1895–1984), francuski eseista, krytyk literacki, powieściopisarz i historyk, http://www.goodreads.com/author/show/37151.Marcel_Brion, [dostęp: 23.09.2014].
• Marcel Brion, Geschichte der abstrakten Kunst, Du Mont, Köln 1960, s. 28; cyt. za: Bożena Kowalska, W poszukiwaniu ładu. Artyści o sztuce, Galeria Sztuki Współczesnej BWA Katowice; Galeria EL Elbląg, 2001,. ss. 18, 19.
• Platon, Państwo, przekł. Władysław Witwicki, Warszawa 1958, 527 B.
• Aaron Scharf, Suprematyzm, [w:] Kierunki i tendencje sztuki nowoczesnej, zebrali Tony Richardson i Nikos Stangos, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1980, s. 222.
• B. von Grüningen, De l’impressionnisme au tachisme. Pinture, litographie, photographie, arts graphiques appliqués, Bale 1964, s. 141. Cyt. za: Adam Kotula, Piotr Krakowski, Sztuka abstrakcyjna, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1973, s. 85.
• Peter H. Lindsay, Donald A. Norman, Procesy przetwarzania informacji u człowieka. Wprowadzenie do psychologii, PWN, Warszawa 1984. ss. 40–41.
• Conversation avec Picasso – wywiad udzielony Christianowi Zervos, opublikowany w „Cahiers d’art.” 1935, nr 10, ss. 175–178.
• Pablo Picasso, Rozmowa z Christianem Zervos (1935), [w:] Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, wybór i oprac. Elżbieta Grabska i Hanna Morawska, dz. cyt., s. 492.
• Roman Zrębowicz, O nowoczesnym malarstwie francuskim. Wspomnienia i refleksje paryskie, Arkady, Warszawa 1959, s. 161.
• Wojciech Sztaba, Portret. Wszystko o…, Krajowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1976, s. 44. Autor podaje wiele interesujących szczegółów dotyczących poglądów na zagadnienie podobieństwa w portrecie w historii sztuki.
• Jerzy Kossak, W poszukiwaniu stylu epoki, Iskry, Warszawa 1961, s. 127.
• Jose Ortega y Gasset, Dehumanizacja sztuki i inne eseje, przeł. Piotr Niklewicz, wybrał i wstępem opatrzył Stanisław Cichowicz, Czytelnik, Warszawa 1980, s. 266.
• Piotr Lavedan, Historia sztuki. Średniowiecze i czasy nowożytne, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1954, s. 166.
• Leonardo da Vinci, Traktat o malarstwie. Księga II, 60. Cyt. za: Maria Rzepińska, Leonarda da Vinci „Traktat o malarstwie”, Ossolineum, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 1984, s. 40.
• Bożena Kowalska, W poszukiwaniu ładu. Artyści o sztuce
• Pliniusz Starszy, Historia naturalna, przekł. i koment. Ireny i Tadeusza Zawadzkich, Ossolineum, Wrocław 1961. Cyt. za: Leszek Brogowski, Sztuka w obliczu przemian, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1990, s. 39.
• Jacques Derrida, Struktura, znak i gra w dyskursie nauk humanistycznych, [w:] tegoż, Pismo i różnica, Warszawa 2004.
• Ludwig Wittgenstein, Tractatus logico-philosophicus, przekł. i wstęp B. Wolniewicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1997, s. 10.