Rozwój instytucjonalizacji życia kulturowego a współczesne położenie mniejszości narodowych i etnicznych na Wybrzeżu Gdańskim

• Authors: Adam Klein , Grzegorz Piwnicki Wydział Nauk Społecznych Uniwersytet Gdański

Title variants

EN

The development of culture life institutionalism and contemporary situation of the national and ethnic minorities at the Gdańsk Coast

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przełom XVIII i XIX w. ukształtował porządek liberalno-kapitalistyczny, tworząc społeczno-polityczną kategorię wolności obywatelskiej oraz świadomości narodowej i etnicznej. Globalne konflikty w XX w. zapoczątkowały nowy ład polityczny i doprowadziły do podziału świata na dwa obozy. Podstawowym dokumentem regulującym prawa mniejszości jest Konwencja Praw Człowieka. Polska przyjęła Konwencję Ramową Rady Europy o Ochronie Mniejszości Narodowych z 1989 r. – znaczący dokument regulujący ich prawa. W Polsce odnotowuje się ok. 100 ważniejszych organizacji mniejszościowych, które integrują społeczności wokół religii, sfer obrzędowości i języka narodowego.

EN

“Institutionalization” as a concept of political science concerns the development of civilization included in the broad spectrum. The origins reached the fourth millennium BC. An important turning point in institutional governance occurred in the early Middle Ages, when Christian Universalism came to the fore. An important stage of the institutionalization’s development was the English Great Charter of Liberties of 1215 and later: the American Declaration of Independence and the French Declaration of the Rights of Man and Citizen. The turn of the eighteenth and nineteenth centuries formed the liberal and capitalist order by creating the social and political category of civil liberty and national and ethnic awareness. Global conflicts of the twentieth century started the new political order and lead to division of the world into two camps; dichotomy of East and West is currently in transformation and this promotes the aspirations of local communities to self-determination. The main document regulating the rights of minorities is European Convention on Human Rights of 1953 (ECHR). There are more than 100 national groups in Europe, which contributes to the rise of conflicts and phobias. The minority life is patronized i.e. by Federal Union of European Nationalities (FUEN) and the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE) and The Athens Charter of Rights of Minorities. Poland has adopted the Council of Europe Framework Convention for the Protection of National Minorities of 1989 – the significant document regulating their rights. Around 100 more important minority organizations in Poland integrate these communities into religion, rituals and national language.

Keywords

PL

cywilizacja; dywersyfikacja; instytucjonalizacja; integracja; liberalizm; mniejszość narodowa i etniczna

EN

civilization; diversification; institutionalization; integration; liberalism; national and etnic minority

• Publisher: Gdańskie Seminarium Duchowne, Kuria Metropolitalna Gdańska
• Journal: Studia Gdańskie
• Year: 2011
• Issue: 29
• Pages: 239-258

Contributors

author

Adam Klein

• Akademia Marynarki Wojennej Gdynia

author

Grzegorz Piwnicki Wydział Nauk Społecznych Uniwersytet Gdański

• Wydział Nauk Społecznych Uniwersytet Gdański

References

• Abramowicz M., Każdy przyniósł, co miał najlepszego, Gdańsk 2006.
• Balcerowicz L., Trzecia fala. Czy globalizacja zagraża interesom państwa narodowego?, „Tygodnik Powszechny” 2002, nr 17.
• Baszkiewicz J., Władza, Wrocław – Warszawa – Kraków 1999.
• Bauman Z., Glokalizacja, czyli komu globalizacja, komu lokalizacja?, „Studia Socjologiczne” 1997, nr 3.
• Biblia Tysiąclecia, Poznań – Warszawa 1971.
• Biuletyn Biura do Spraw „Mniejszości Narodowych przy Ministerstwie Kultury i Sztuki.
• Mniejszości Narodowe w Polsce w 1993 roku”, Warszawa 1999.
• Borejsza J. W., Wielobarwny wiek XX, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 12‒13 października 1996.
• Brown Thindall G., Shi D. E., Historia Stanów Zjednoczonych, Poznań 2002.
• Chałupczak H., T. Browarek, Mniejszości narodowe w Polsce 1918‒1995, Lublin 1998.
• Chazbijewicz S., Czarodziejski róg chłopca, Gdańsk 1980.
• Chazbijewicz S., Sen od jabłek ciężki, Łódź 1981.
• Chazbijewicz S., Tatarzy-muzułmanie polscy na Pomorzu Nadwiślańskim po 1945 roku. Kronika życia religijnego, społecznego, kulturalnego, „Rocznik Tatarów Polskich” 1995, t. 3.
• Chazbijewicz S., Wiersze, „Akcent” 1990, nr 1‒2.
• Chodubski A., Gdańska mozaika mniejszości narodowych, „Gdański Rocznik Kulturalny” 1997, t. 17.
• Chodubski A., Główne ogniwa kontaktów polsko-ormiańskich do początku XX w., Warszawa 1989.
• Chodubski A., Instytucjonalizacja narodowościowa i etniczna na Pomorzu Gdańskim, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2005.
• Chodubski A., Mniejszości narodowe w dziejach polskiej cywilizacji, w: Meandry cywilizacyjne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń 1997.
• Chodubski A., Neurastenicy i władza w dziejach cywilizacji, „Studia Politologiczne” 2001, t. 5.
• Chodubski A., O kontaktach polsko-ormiańskich do początku XX wieku, w: Przemiany społeczne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń 1994.
• Chodubski A., O wyznaniowości Ormian, w: Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, red W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk – Koszalin 1998.
• Chodubski A., Ormianie w Gdańsku, w: Meandry cywilizacyjne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń 1997.
• Chodubski A., Przemiany cywilizacyjne a instytucjonalizacja życia kulturowego, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2005.
• Chodubski A., Rosja jako „tygiel narodów”, w: Meandry cywilizacyjne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń 1997.
• Chrzanowski T., Koniec zgody narodów? „Akcent” 1990, nr 1‒2.
• Clendinnen I., Aztekowie, Warszawa 1996.
• Dokument spotkania kopenhaskiego Konferencji w Sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE 1990, Warszawa 1991.
• Domańska H., Żydzi znad Gdańskiej Zatoki, Warszawa 1997.
• Dzikość serca. Z Karolem Modzelewskim rozmawia Włodzimierz Kalicki, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 24‒26 grudnia 2004.
• Encyklopedia chrześcijaństwa, Kielce 2001.
• Frankowski P., Wybrane grupy wyznaniowe w Gdańsku, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2005.
• Fukuyama F., W żelaznej klatce, „ Gazeta Wyborcza”, z dn. 2‒3 kwietnia 2005.
• Galicki Z., Prawnomiędzynarodowy kontekst ochrony mniejszości narodowych w Polsce, w: Polityka państwa polskiego wobec mniejszości narodowych i etnicznych, red. L. M. Nijakowski, Warszawa 2005.
• Giedrojć M., Stereotypy i uprzedzenia w kontaktach Polaków i Ukraińców na Pomorzu Zachodnim, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2001.
• Głogowska H., Instytucje białoruskiego życia kulturalnego na Pomorzu, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2005.
• Górski K., Kościoły wschodu, w: Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, red W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk – Koszalin 1998.
• Górski G., Salmonowicz S., Historia ustrojów państw, Warszawa, 2001.
• Heather P., Upadek Cesarstwa Rzymskiego, Poznań 2006.
• Heywood A., Politologia, Warszawa 2006.
• Huizinga J., Jesień średniowiecza, Warszawa 1974.
• Janusz G., Prawa językowe mniejszości w Polsce w kontekście ich statusu prawnego, w: Polityka państwa polskiego wobec mniejszości narodowych i etnicznych, red. L. M. Nijakowski, Warszawa 2005.
• Język kaszubski. Poradnik encyklopedyczny, red. J. Treder, Gdańsk 2002.
• Kapuściński R., Nasz kruchy świat, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 29‒30 września 2001.
• Klima J., Prawa Hammurabiego, Warszawa 1975.
• Kołakowski L., Los ludzki jest wspólny, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 7 listopada 2003.
• Koranyi K., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1965, t. 1.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 2 kwietnia 1997 r., Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483.
• Kościół prawosławny w Polsce dawniej i dziś, red. L. Damczuk, A. Mironowicz, Warszawa 1983.
• Kowalczyk S., Klasycy filozofii liberalnej a idea demokracji, w: Ideologia, doktryny i ruch polityczny współczesnego liberalizmu, red. E. Olszewski, Z. Tymoszuk, Lublin 2004.
• Król M., Patriotyczna myśl i patriotyczny stereotyp, w: Mity, stereotypy w dziejach Polski, red. J. Tazbir, Warszawa 1991.
• Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1964.
• Kwaśniewski K., Konflikt etniczny, „Sprawy Narodowościowe”, 1994, t. 3, nr 1.
• Lem S., Rewersy globalizacji, „Tygodnik Powszechny” 2000, nr 5.
• Łodziński S., Równość i różnica. Mniejszości narodowe w porządku demokratycznym w Polsce po 1989 roku, Warszawa 2005.
• Łysko Z., Wkład Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w rozwój kultury regionu gdańskiego, w: Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, red. W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk – Koszalin 1998.
• Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1973.
• Mandalian A., Cena strachu, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 24‒26 grudnia 2005.
• Manteuffel T., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1978.
• Meksyk. Podróże marzeń, Warszawa 2005, s. 42‒49.
• Mickiewicz A., Wybór poezji, t. 1, Romantyczność, Wrocław – Warszawa – Kraków 1997.
• Miłosz C., Upadek Cesarstwa Rzymskiego, czyli coś dla zwolenników śródziemnomorskiego mitu, „Tygodnik Powszechny” 2002, nr 48.
• Mniejszości narodowe w Polsce. Informator 1994, Warszawa 1995.
• Mniejszości narodowe w Polsce, red. P. Madajczyk, Warszawa 1998.
• Mniejszości narodowe w Polsce, red. Ż. Kurcz, Wrocław 1997.
• Oblicza procesów globalizacji, red. M. Pietraś, Lublin 2002.
• Olszewski H., Historie doktryn politycznych, Warszawa 1986.
• Olszewski H., Zmierczak M., Historia doktryn politycznych i prawnych, Poznań 1994. Osowicka R., Bedeker wejherowski, Gdańsk 2002.
• Pałubicki W., Etniczno-religijna mniejszość Tatarów polskich. Tradycja i przemiany, w: Meandry cywilizacyjne, kwestie narodowościowe i polonijne, red. A. Chodubski, Toruń 1997.
• Pestka S., W obronie mniejszości, „Pomerania” 1993, nr 7‒8.
• Piskozub A., Cywilizacje w czasie i przestrzeni, Gdańsk 1992.
• Piskozub A., Leksykon morskich odkryć geograficznych, Gdańsk 1996.
• Piwnicki G., Czynniki determinujące światową migrację w dobie zachodzących przemian globalizacyjnych przełomu XX i XXI wieku, w: Procesy migracyjne w kontekście przemian kulturowo-cywilizacyjnych. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Janowi Chodubskiemu, red. E. Polak, J. Leska-Ślęzak, Pelplin 2007.
• Polak E., Bunty mniejszości – powszechne dążenie do samostanowienia, w: E. Polak, Integracja i dezintegracja jako współzależne procesy współczesnych przemian cywilizacyjnych, Gdańsk 2001.
• Portillo M. L., Kronika zwyciężonych, Warszawa 1967.
• Religie świata. Encyklopedia Gazety Wyborczej, Warszawa 2005.
• Roskin M. i in., Wprowadzenie do nauk politycznych, Poznań 2001. Rostworowski E., Historia powszechna wiek XVIII, Warszawa 1977.
• Ryś G., Zwyczajny półwysep. Chrześcijańskie korzenie Europy: Co mówi historia, „Tygodnik Powszechny” 2001, nr 44.
• Sczaniecki M., Powszechna historia państwa i prawa, Warszawa 1994.
• Sen A., Czy multikulti jest OK?, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 4‒5 marca 2006.
• Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 1979.
• Simonides D., Standardy europejskie dotyczące mniejszości narodowych, w: Konflikty etniczne. Źródła – typy – sposoby rozstrzygania. Materiały z konferencji zorganizowanej przez Zakład Etnologii Instytutu Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, 5‒7 grudnia 1994, Warszawa 2006.
• Skarga B., Wolność taktowna, „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 47.
• Smaga J., Gułag i tragiczna głupota, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 5‒6 marca 2005. Smaga J., Rosja w 20 stuleciu, Kraków 2001.
• Sobolewska-Hyślik K., Partie i systemy partyjne na świecie, Warszawa 2004.
• Stabryła S., Starożytna Grecja, Warszawa 1988.
• Status prawny mniejszości narodowych w Polsce w świetle Konwencji Ramowej o Ochronie Mniejszości Narodowych, Warszawa 2001.
• Stiglitz J. E., Czy kapitalizm może być moralny, „Gazeta Wyborcza”, z dn. 26‒27 listopada 2005.
• Szabanowicz H., Instytucje społeczno-kulturalne mniejszości tatarskiej w Gdańsku, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2005.
• Szabanowicz T., Tatarzy, muzułmanie polscy w Gdańsku – 1945‒1997, w: Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, red W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk – Koszalin 1998.
• Szczudłowski P., Powojenne dzieje wspólnoty metodystycznej w Gdańsku, w: Nierzymskokatolickie Kościoły, w: Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, red W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk – Koszalin 1998.
• Szemiński J., Ziółkowski M., Mity, rytuały i polityka Inków, Warszawa 2006. Tarle E., Napoleon, Kraków 1991.
• Tasak W., Powojenna historia Zboru Baptystów w Gdańsku, w: Nierzymskokatolickie Kościoły i grupy wyznaniowe w Gdańsku, red W. Pałubicki, H. Cyrzan, Gdańsk – Koszalin 1998.
• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, Warszawa 1970, t. 1.
• Teorie i casusy globalizacji, red. R. Bäcker, J. Marszałek-Kawa, Toruń 2006.
• Tokarczyk R., Współczesne doktryny polityczne, Kraków – Zakamycze 2006.
• Tokarska-Bakir J., Osobna pamięć Polaków. O najnowszej książce Marii Janion, „Tygodnik Powszechny” 2001, nr 10.
• Tomaszewski J., Mniejszości narodowe w Polsce XX wieku, Warszawa 1991.
• Treder J., Kaszubszczyzna – problemy językoznawców dawniej i dziś, w: Antropologia Kaszub i Pomorza. Materiały z I seminarium, które odbyło się w maju 1988 r.
• w Gdańsku, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk 1990.
• Turowicz J., 10 dni, 74 lata i 60 godzin, „Tygodnik Powszechny” 1991, nr 39.
• Ustawa z dn. 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym, Dz.U. 2005, nr 17, poz. 141.
• Unifikacja i różnicowanie się współczesnej Europy, red. B. Fijałkowska, A. Żukowski, Warszawa 2002.
• Waśkiewicz K., Odzyskanie duchowej ojczyzny. O poezji Selima Chazbijewicza, w: Tożsamość kulturowa. Szkice o mniejszościach narodowych na Pomorzu Gdańskim, red. A. Chodubski, A. K. Waśkiewicz, Gdańsk 2006.
• Weigel B., Maliszkiewicz B., Inni to także my. Mniejszości narodowe w Polsce: Białorusini, Cyganie, Litwini, Niemcy, Ukraińcy, Żydzi, Gdańsk 1998.
• Wielkie wyprawy National Geographic, Warszawa 2001.
• Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje, obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1988, cz.1.
• Wójcik Z., Historia powszechna XVI-XVII w., Warszawa 1973.
• Wybrane zagadnienia ustroju Polski, Warszawa 2000.
• Zientara B., Historia powszechna. Średniowiecze, Warszawa 1968.
• Związek obywateli. Z prof. Feliksem Grossem rozmawia Anna Berhat, „Tygodnik Powszechny” 1997, nr 17.
• Zychowicz J., Filozof i polis. Rozum filozoficzny wobec polityki w myśli Leszka Kołakowskiego, „Przegląd Humanistyczny” 1990, nr 7.
• Żywczyński M., Historia powszechna 1789‒1870, Warszawa 1975.