Uniwersytet a kształcenie masowe. Od idei uniwersytetu do ideologii kształcenia na poziomie wyższym

• Authors: Andrzej Boczkowski

Title variants

EN

The University and Mass Education. From the Idea of University to the Ideology of Higher Education

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Idea uniwersytetu ewoluowała od swoich średniowiecznych początków, lecz zmianom prawdziwie rewolucyjnym zaczęła ulegać w ostatnich dwóch-trzech dekadach stając się ideologicznym uzasadnieniem całkowicie nowej, wciąż trudnej do precyzyjnego określenia społecznej roli uniwersytetu – teraz już tylko jednej z wielu instytucji kształcących na poziomie wyższym. Różne definicje tej roli skupiają się w koncepcji „uniwersytetu przedsiębiorczego”. Podobnie jak inne współczesne ujęcia ideologiczne, pomija ona doniosłą kwestię pozorności i zbędności masowego kształcenia na poziomie wyższym, prowadzące do istotnego obniżenia się jakości nauczania i uczenia się na znacznej części kierunków studiów. Cechą „uniwersytetu przedsiębiorczego” jest redefiniowanie jakości kształcenia w duchu całkowicie sprzecznym nie tylko z dawną ideą uniwersytetu, ale również z podstawowymi społecznymi funkcjami edukacji. Formułowe współcześnie idee uniwersytetu oraz zajmowane wobec nich stanowiska – od akceptacji i promowania „uniwersytetu przedsiębiorczego”, poprzez krytykę tej koncepcji, do poszukiwania nowych idei – pozostawiają sporo miejsca na refleksję diagnostyczną w odniesieniu do obecnej sytuacji uniwersytetów, czy szkolnictwa wyższego w ogóle. Artykuł jest próbą zagospodarowania choćby niewielkiej części tej przestrzeni.

EN

The idea of university has evolved from its very beginning in the Middle Ages, but in the last two or three decades it has become the subject of revolutionary changes. These changes have become an ideological justification assigning a totally new, difficult to precisely define, social role to the university – at present only one of many higher education institutions. Different definitions of this role are contained and reflected in the concept of the “entrepreneurial university”. Like other contemporary ideological approaches, this concept glosses over the important problem of the sham and superfluous nature of mass education on the higher level, which is leading to a decrease in the quality of education decrease in many fields of study. The “entrepreneurial university” defines the quality of teaching and learning in a spirit which is in contradiction not only to the ancient idea of university, but also to the basic social functions of education. The contemporary ideas of university and the stances taken on them – from acceptance and promotion of the “entrepreneurial university” to criticism of this concept, through to the search for new ideas – leave quite a lot of space for some diagnostic reflection on the present situation of universities and/or higher education in general. This paper is an attempt to develop at least a small part of this space.

Keywords

PL

idea uniwersytetu; ideologia edukacyjna; uniwersytet przedsiębiorczy; jakość kształcenia

EN

idea of university; educational ideology; entrepreneurial university; quality of education

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2014
• Volume: 63 (LXIII)
• Issue: 3
• Pages: 9-37

Dates

published

2014

Contributors

author

Andrzej Boczkowski

• Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Edukacji, Uniwersytet Łódzki

References

• Aron R.,1964, La lutte de classes: Nouvelles leçons sur les societés industrielles, Paris: Gallimard.
• Barnett R., 2013, Imagining the university, London and New York: Routledge Taylor & Francis Group.
• Baudrillard J., 2005, Symulakry i symulacja, przekład S. Królak, Warszawa: Wydawnictwo Sic! s.c.
• Bauman Z., 1998, Ideologia, (w:) Encyklopedia Socjologii, t. 1, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Beck U., 2004, Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności; tł. Stanisław Cieśla, Warszawa: Wydaw-nictwo Naukowe SCHOLAR.
• Bernstein B., 1990, Odtwarzanie kultury, tł. Zbigniew Bokszański i Andrzej Piotrowski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Bhaskar R., 2011, Reclaiming Reality. A Critical Introduction to Contemporary Philisophy, London: Routledge.
• Biały K., 2011, Przemiany współczesnego uniwersytetu od idei von Humboldta do modelu uczelni przedsiębiorczej, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Bielecki T., 2012, Europa: biedni dwudziestoletni; Jak Europa walczy z bezrobociem młodych, Gazeta Wyborcza z 5.12.2012 r.
• Boczkowski A., 2011, Jakość kształcenia w wymiarze ideologicznym i empirycznym. Studium socjologiczne na przy-kładzie kształcenia podyplomowego, Łódź: Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego.
• Bourdieu P., 2005, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, tł. Piotr Biłos, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
• Bourdieu P., Passeron J.-C., 2006, Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tł. Elżbieta Neyman, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
• Brzezińska A., Brzeziński L., Eliasz A. (red.), 2004, Ewaluacja a jakość kształcenia w szkole wyższej, Warszawa: Academica, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej.
• Bucholc M., 2011, U źródeł socjologii procesów społecznych. Wstęp do pierwszego pełnego wydania polskiego O procesie cywilizacji Norberta Eliasa, (w:) Elias N. O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, tł. Tomasz Zabłudowski i Kamil Markiewicz, Warszawa: Wydawnictwo W.A.B.
• Crosier D., Purser L., Smidt H., 2006, Trends V : Universities Shaping the European Higher Education Area. An EUA Report, European University Association.
• Czy wykonujesz zawód zgodnie z kwalifikacjami – raport z badania sondażowego, 2007, http://praca.wp.pl (23.05.2013).
• Drozdowicz-Bieć M., 2014, Młodzi wykształceni, ale bezrobotni. Fakty i mity, Analiza FOR nr 09/2014.
• Dubois M., 2001, Sociology of Ideology, (in:) N.J. Smelser, P.B. Baltes (eds.), International Encyclopedia of the Social and Behavioral Sciences, Elsevier Ltd.
• Education at a Glance. OECD Indicators, 2009.
• Eisenstadt S.N., 2006, Nowoczesność jako odrębna cywilizacja, przekład A. Ostolski, (w:) A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, t. 2, Warszawa: Wydawnictwo SCHOLAR.
• Elias N., 2011, O procesie cywilizacji. Analizy socjo- i psychogenetyczne, przekład T. Zabłudowski i K. Markiewicz, Warszawa:: Wydawnictwo W.A.B..
• Guri-Rosenblit S., Šebková H., Teichler U., 2007, Massification and Diversity of Higher Education Systems: Interplay of Complex Dimensions, “Higher Education Policy”, 20, pp. 373–389.
• Horton P.B., Hunt C.L., 1964, Sociology, New York–San Francisco, Toronto, London: McGraw-Hill Book Company.
• Jakość to bycie szczęśliwym, Kwartalnik UŁ (dodatek do Gazety Wyborczej ), 7.12.2012 r.
• Illich I., 1976, Społeczeństwo bez szkoły, tł. Felicja Ciemna, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Illich I., 1994, Celebrowanie świadomości, tł. Aleksander Gomola, Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
• Jakość to bycie szczęśliwym, 2012, Gazeta Wyborcza (wydanie łódzkie) z 7. grudnia, dodatek uczelniany.
• Kaliska A., 2011, Problemy ze znalezieniem pracy – co zrobić, żeby nie zwariować?, http://absolwencinawalizkach.pl (23.05.2013).
• Mannheim K., 2008, Ideologia i utopia, Warszawa: Wydawnictwo Aletheia.
• Marshall G. (red.), 2004, Słownik socjologii i nauk społecznych, red. wydania polskiego M. Tabin, Warszawa: Wy-dawnictwo Naukowe PWN.
• Meighan R. (z udziałem L. Bartona i S. Walkera), 1993, Socjologia edukacji, przekład E. Kiszkurno-Koziej, Z, Knu-tsen, P. Kwieciński, Wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu.
• Misztal B., 2000, Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Kraków: Universitas.
• Mudyń K., 2000, Stereotyp, (w:) Encyklopedia socjologii, t. 4, red. K.W. Frieske, H. Kubiak, G. Lissowski, J. Mucha, J. Szacki, M. Ziółkowski, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Ogburn W.F., 1950, Social Change, New York: Viking.
• Olechnicki K., Załęcki P., 1997, Słownik socjologiczny, Toruń: Wydawnictwo Graffiti.
• Seliger M., 1976, Ideology and Politics, London: George Allen and Unwin.
• Spencer M., 1979, Foundations of Modern Sociology, New Jersey: Prentice-Hall Inc., Englewood Cliffs.
• Sztejnberg A., 2008, Doskonalenie usług edukacyjnych. Podstawy pomiaru jakości kształcenia, Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego.
• Teichler U., 1998, Massification: A Challenge for Institutions of Higher Education, “Tertiary Education and Man-agement”, Vol. 4, Issue 1, pp. 17–27.
• The Social Function of Higher Education in the Social Models of the European Knowledge Society, 2008, Final report of the NESOR (New Social Risks in the European Knowledge Society and Higher Education), European Commission’s Socrates Programme Project (nr 2006–2817/001 SO2 61OBGE
• Wirth L., 2008, Przedmowa do wydania angielskiego, (w:) K. Mannheim, Ideologia i utopia, Warszawa: Wydaw-nictwo Aletheia.
• Wolf A., 2002, Does Education Matter? Myths about Education and Economic Growth, Penguin Books.
• Założenia do nowelizacji ustawy – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz ustawy o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, 2009, MNiS; http://www.bip.nauka.gov.pl