Współczesne spojrzenie na instytucje: ewolucja pojęć, problem modelu aktora i poziomy analizy instytucjonalnej

• Authors: Jreneusz Sadowski

Title variants

EN

The Contemporary Outlook on Institutions: Evolution of Notions, Model of the Actor, and Levels of Institutional Analysis

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Choć w polskich naukach społecznych obserwujemy symptomy rosnącego zainteresowania neoinstytucjonalizmem, to jego dorobek wciąż wydaje się względnie słabo reprezentowany w podejmowanych badaniach. Sprawa ma się nieco lepiej jeśli idzie o próby przedstawienia dorobku teoretycznego [zob. Chmielewski 1994, 2011; Skąpska 1999; Federowicz 2004; Morawski 2010], jednak również tutaj przestrzeń do dyskusji dopiero się formuje. Celem niniejszego tekstu jest podjęcie takiej dyskusji w odniesieniu do trzech zagadnień o istotnych implikacjach zarówno dla budowy teorii, jak prowadzenia badań. Chodzi o kwestie: (a) ewolucji instrumentarium pojęciowego teorii instytucjonalnej, (b) modelu działającego aktora oraz (c) integracji różnych perspektyw neoinstytucjonalnych. Jak pokazuje literatura przedmiotu, współczesny instytucjonalizm unika silnych założeń na temat istoty przedmiotu swoich badań, wprowadzając jednocześnie konstrukty teoretyczne, takie jak pole i logika, wiążące podstawową jednostkę analizy – regułę – z konkretnymi kontekstami obowiązywania. Studia nad instytucjami nie zostały zdominowane przez nurt zakorzeniony w indywidualizmie metodologicznym, a współczesne teorie w tym obszarze pozwalają na wskazanie trzech odrębnych poziomów analizy instytucjonalnej: strategicznego, ekologicznego oraz paradygmatycznego.

EN

Although there is growing interest in New Institutionalism in the Polish social sciences, this perspective seems to be still relatively poorly represented in the studies undertaken to date. Things are a little better when it comes to the general overview and history of the neo-institutional theories [see Chmielewski 1994, 2011; Skąpska 1999; Federowicz 2004; Morawski 2010], but the space for insightful theoretical discussion is still being shaped. The purpose of this paper is to undertake such discussion with respect to three theoretical issues which have significant implications for both construction of theory and research. They are: (a) the evolution of core notions, (b) the general question of institutional agency, and (c) the question of integration of the neo-institutional perspectives. The review of most cited neo-institutional literature shows that it generally avoids any strong assumptions about institutions as general entities, while at the same time it introduces additional theoretical constructs, such as “fields” and “logics”, which bind the basic unit of institutional analysis – the rule – to the specific validating contexts. Neo-institutional thought seemingly hasn’t been dominated by the approaches rooted solely in methodological individualism, and it seems reasonable to claim that at least three separate analytical perspectives or distinct levels of analysis can be distinguished, namely: strategic, environmental and paradigmatic.

Keywords

PL

instytucje; teoria społeczna; neoinstytucjonalizm (nowy instytucjonalizm); model homo agens

EN

institutions; social theory; neo-institutionalism (New Institutionalism); homo agens

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Przegląd Socjologiczny
• Year: 2014
• Volume: 63 (LXIII)
• Issue: 3
• Pages: 89-114

Dates

published

2014

Contributors

author

Jreneusz Sadowski

• Polska Akademia Nauk

References

• Anuszewska I., 2010, Sondaże – zwierciadło społeczeństwa. Rytuały komunikacyjne a kreowanie wiedzy wspólnej, Warszawa: CeDeWu.
• Bator F.M., 1958, The Anatomy of Market Failure, “The Quarterly Journal of Economics”, Vol. 72, No. 3: 351–379.
• Beck U., Beck-Gernsheim E., 2002, Individualization. Institutionalized individualism and its Social and Political Consequences, Londyn: Sage.
• Beckert J., 2010, Institutional Isomorphism Revisited: Convergence and Divergence in Institutional Change, “Social Theory”, Vol. 28: 150–166.
• Cammack P., 1992, The new institutionalism: predatory rule, institutional persistance, and macro-social change, “Economy and Society”, Vol. 21(4): 397–429.
• Chmielewski P., 1994, Nowa analiza instytucjonalna, Logika i podstawowe zasady, „Studia Socjologiczne”, 3–4 (134–135): 217–253.
• Chmielewski P., 2011, Homo agens. Instytucjonalizm w naukach społecznych, Warszawa: Akademia Leona Koź-mińskiego, Poltext.
• Christensen T., Lægreid P., Roness P.G., Røvik K.A., 2007, Organization Theory and the Public Sector, Londyn: Routledgde.
• Coase R., 1960, The Problem of Social Cost, “Journal of Law and Economics”, Vol. 3: 1–44.
• Commons J.R., 1931, Institutional Economics, “American Economic Review”, Vol. 21: 648–657
• Czapiński J., 2008, Kapitał ludzki i kapitał społeczny a dobrobyt materialny. Polski paradoks, „Zarządzanie Publiczne”, nr 2 (4): 5–28.
• Czapiński J., 2013, Stan społeczeństwa obywatelskiego. Kapitał społeczny. Diagnoza Społeczna 2013. Warunki i Jakość Życia Polaków – Raport, [Special issue], „Contemporary Economics”, Vol. 7: 285–297.
• Denzau A.D., North D.C., 1994, Shared Mental Models: Ideologies and Institutions, “Kyklos”, Vol. 47: 3–31.
• DiMaggio P., 1998, The New Institutionalisms: Avenues of Collaboration, “Journal of Institutional and Theoretical Economics”, Vol. 154: 696–705.
• DiMaggio P., 1983/2006, Nowe spojrzenie na „żelazną klatkę”: instytucjonalny izomorfizm I racjonalność zbiorowa w polach organizacyjnych, (w:) A. Jasińska-Kania, L. M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Współ-czesne teorie socjologiczne, tom I, Warszawa: Scholar, ss. 600–618.
• Dobbin F., 1994, Forging Industrial Policy. The United States, Britain, and France in the Railway Age, New York: Cambridge University Press.
• Douglas M., 1986/2011, Jak myślą instytucje?, Warszawa: PWN.
• Durkheim E., 1895/2000, Zasady metody socjologicznej, Warszawa: PWN.
• Eisenstadt, S.N., 1964, Institutionalization and Change, “American Sociological Review”, Vol. 29, No. 2: 235–247.
• Federowicz M., 2004, Różnorodność kapitalizmu. Instytucjonalizm i doświadczenie zmiany ustrojowej po komunizmie, Warszawa: IFiS PAN.
• Fleck L., 1935/1986, Powstanie i rozwój faktu naukowego: wprowadzenie do nauki o stylu myślowym i kolektywie myślowym, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Fligstein N., McAdam D., 2011, Toward a General Theory of Strategic Action Fields, “Sociological Theory”, Vol. 29: 1–26.
• Foucault M., 1963/1999, Narodziny kliniki, Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Friedland R., Alford R.R., 1991, Bringing Society Back In: Symbols, Practices, and Institutional Contradictions, (w:) W.W. Powell, P.J. DiMaggio (red.), The New Institutionalism in Organizational Analysis, Chicago: The Univer-sity of Chicago Press, ss. 232–263.
• Gans H.J., 1972, The Positive Functions of Poverty, “The American Journal of Sociology”, Vol. 78: 275–289.
• Gellner E., 1983, Nations and Nationalism. New Perspectives on the Past, Oxford: Blackwell.
• Granovetter M., 1985/1992, Economic Action and Social Structure: The Problem of Embeddedness, (w:) M. Grano-vetter, R. Swedberg (red.), The Sociology of Economic Life, Boulder: Westview Press, ss. 1–28.
• Greif A., 1992, Institutions and International Trade: Lessons from the Commercial Revolution, “American Economic Review”, Vol. 82: 128–133.
• Greif A., 1993, Contract Enforceability and Economic Institutions in Early Trade: the Maghribi Traders’ Coalition, “American Economic Review”, Vol. 83: 525–548.
• Greif A., 2004, Impersonal Exchange without Impartial Law: The Community Responsibility System, “Chicago Journal of International Law”, Vol. 5: 107–136.
• Greif A., 2006, The Birth of Impersonal Exchange: The Community Responsibility System and Impartial Justice, “Journal of Economic Perspectives”, Vol. 20: 221–236.
• Hall P., Taylor R., 1996, Political Science and the Three New Institutionalisms, “Political Studies”, Vol. 44: 936–957.
• Hall P., Soskice D., 2001, Varieties of Capitalism. The Institutional Foundations of Comparative Advantage, Oxford: Oxford University Press.
• Hampden-Turner C., Trompenaars A., 1993/1998, Siedem kultur kapitalizmu, Warszawa: ABC.
• Hannan M.T., Freeman J., 1984, Structural Inertia and Institutional Change, “American Sociological Review”, Vol. 49: 149–164.
• Hechter M., 1987, Principles of Group Solidarity, Berkeley: University of California Press.
• Jepperson R., Meyer J.W., 2011, Multiple Levels of Analysis and the Limitations of Methodological Individualism, “Sociological Theory” Vol. 29: 54–73.
• Kahneman D., 2011, Thinking Fast and Slow, New York: Farrar.
• Kamiński A.Z., 2000, Interes prywatny i dobro wspólne, „Etyka” nr 33: 110–117.
• Kamiński A.Z., 2014, Dezercja elit. Konsolidacja ustroju politycznego w postkomunistycznej Polsce, Warszawa: ISP PAN.
• Kamiński M.M., 2006, Gry więzienne, Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Kula W., 1962/1983, Teoria ekonomiczna ustroju feudalnego. Próba modelu, Warszawa: Książka i Wiedza.
• Mantzavinos C., North D.C., Shariq S., 2004, Learning, Institutions, and Economic Performance, “Perspectives on Politics”, Vol. 2: 75–84.
• March J.G., Olsen J.P., 1984, The New Institutionalism: Organizational Factors in Political Life, “The American Political Science Review”, Vol. 78: 734–749.
• March J.G., Olsen J.P., 1998, The Institutional Dynamics of International Political Orders, „International Organiza-tion”, Vol. 52: 943–969.
• March J.G., Olsen J.P., 1989/2005, Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, Warszawa: Scholar.
• March J.G., Olsen J.P., 2006, Elaborating the “New Institutionalism”, (w:) R.A. Rhodes, S.A. Binder, B.A. Rockman (red.), The Oxford Handbook Of Political Institutions, Oxford: Oxford University Press, ss. 3–21.
• McKean R., 1965, The Unseen Hand in Government, “American Economic Review”, Vol. 55: 496–506.
• Meyer J.W., 1977, The Effects of Education as an Institution, “American Journal of Sociology”, Vol. 83: 55–77.
• Meyer J.W., Rowan B., 1977/2006, Organizacje zinstytucjonalizowane: struktura formalna jako mit i ceremonia, (w:) A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, tom I, Warszawa: Scholar, ss. 583–599.
• Morawski W., 2010, Prometeusz spętany? Próba analiz instytucjonalnych polskiej modernizacji, (w:) W. Morawski (red.), Modernizacja Polski. Struktury – agencje – instytucje, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Nee V., Ingram P., 1998, Embeddedness and Beyond: Institutions, Exchange, and Social Structure, (w:) M.C. Brinton, V. Nee, The New Institutionalism in Sociology, New York: Russell Sage Foundation.
• North D.C., Thomas R.P., 1973/2009, The Rise of the Western World: A New Economic History, New York: Cam-bridge University Press.
• North D.C., 1990, Institutions, Institutional Change and Economic Performance, Cambridge: Cambridge University Press.
• North D.C., 1991, Institutions, “Journal of Economic Perspectives”, Vol. 5, ss. 97–112.
• North D.C., 1994/2006, Efektywność gospodarcza w czasie, (w:) A. Jasińska-Kania, L.M. Nijakowski, J. Szacki, M. Ziółkowski (red.), Współczesne teorie socjologiczne, tom I, Warszawa: Scholar, ss. 553–562.
• Olson M., 1965/2012, Logika działania zbiorowego. Dobra publiczne i teoria grup, Warszawa: Scholar.
• Ostrom E., 1990, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, Cambridge: Cambridge University Press.
• Ostrom E., 2005, Governing the Commons: The Evolution of Institutions for Collective Action, (w:) C. Menard and M.M. Shirley (red.), Handbook of New Institutional Economics, Dordrecht: Springer, ss. 819–848.
• Parsons T., 1934/1990, Prolegomena to a Theory of Social Institutions, “American Sociological Review”, Vol. 55, No. 3: 319–333.
• Peters B.G., 1999, Institutional Theory in Political Science: The ‘New Institutionalism’, London: Pinter.
• Pinker S., 2002, The Blank Slate, New York: Penguin Books.
• Polanyi, 1944/2011, Wielka transformacja, Warszawa: PWN.
• Sartori G., 1987/1998, Teoria demokracji, Warszawa: PWN.
• Scott R.W., 1995, Institutions and Organizations, Londyn: Sage Publications.
• Selznick P., 1996, Institutionalism “Old” and “New”, “Administrative Science Quarterly”, Vol. 41, No. 2: 270–277.
• Simon H.A., 1955, A Behavioral Model of Rational Choice, “The Quarterly Journal of Economics”, Vol. 69: 99–118.
• Simon H.A., 1978, Rationality as a Process and Product of Thought, “American Economic Review”, Vol. 68: 1–16.
• Simon H.A., 1991, Bounded Rationality and Organizational Learning, “Organization Science”, Vol. 2: 125–134.
• Skąpska G., 1999, Neoinstytucjonalizm, (w: ) Encyklopedia socjologii, tom 2, Warszawa: Oficyna Naukowa, ss. 323–327.
• Slater D., Ritzer G., 2001, Interview with Ulrich Beck, “Journal of Consumer Culture”, Vol. 1[2]: 261–277.
• Staniszkis J., 1989/2006, Ontologia socjalizmu, Kraków: Wyd. Dante.
• Thornton P., Ocasio W., 1999, Institutional Logics and the Historical Contingency of Power in Organizations: Exec-utive Succession in the Higher Education Publishing Industry, 1958–
• –1990, “American Journal of Sociology”, Vol. 105: 801–843.
• Thornton P., Jones C., Kury K., 2005, Institutional Logics and Institutional Change in Organizations: Transformation in Accounting, Architecture, and Publishing, “Research in Sociology of Organization”, Vol. 23: 125–170.
• Tversky A., Kahneman D., 1981, The Framing of Decisions and the Psychology of Choice, “Science, New Series”, Vol. 211: 453–458.
• Veblen T., 1898, Why is Economics not an Evolutionary Science?, “Quarterly Journal of Economics”, Vol. 12: 373–397.
• Veblen T., 1899/2008, Teoria klasy próżniaczej, Warszawa: Muza S.A.
• Veblen T., 1904, The Theory of Business Enterprise, New York: Charles Scribner’s Sons.
• Wallerstein I., 2004, Koniec świata jaki znamy, Warszawa: Scholar.
• Weber M., 1905/1994, Etyka protestancka i duch kapitalizmu, Lublin: Wydawnictwo TEST.
• Wedel J.R., 1986/2007, Prywatna Polska, Warszawa: Trio.
• Wedel J.R., 2009, Shadow Elite: How the World’s New Power Brokers Undermine Democracy, Government, and the Free Market, New York: Basic Books.
• Williamson O.E., 1981, The Economics of Organization: The Transaction Cost Approach, “American Journal of Sociology”, Vol. 87: 548–577.
• Williamson O.E., 1985/1998, Ekonomiczne instytucje kapitalizmu, Warszawa: PWN.
• Williamson O.E., 2000, The New Institutional Economics: Taking Stock, Looking Ahead, „Journal of Economic Literature”, Vol. 38: 595–613.
• van Zanden J.L., 2008, The Road to the Industrial Revolution: hypotheses and conjectures about the medieval origins of the ‘European Miracle’, “Journal of Global History”, Vol. 3: 337–359.