Recepcja polskiej myśli zachodniej na Pomorzu Zachodnim w latach 1945–1956

• Authors: Małecki Arkadiusz

Title variants

EN

Reception of the Polish Western Ideas in Western Pomerania in 1945–1956

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

The objective of the article is to present the reception of the Polish Western ideas in Western Pomerania in 1945–1956. The author concentrates on the assimilation of the ideas in question and on the popularisation of the information on the Slavic past of Western Pomerania among its inhabitants. After the Second World War the Polish historians, being under political pressure, gave up dealing with problems of the Jagellonian period of the Polish history (in Western Pomerania). Instead, they turned their attention to problems of western ideas. The Polish historians decided to concentrate their efforts on the justification of the legality of Poland’s new western borders and on the confirmation of the Polish character of the Recovered Lands. The people connected with the western ideas denied and belittled the German influences in the past of those lands. They concentrated on the relics of the Piast past of those lands. Those relics, considered to belong to the Polish culture, were to familiarise settlers with the new surroundings. The objective of the people connected with the Polish western ideas was to create a new cultural landscape saturated with the Slavic past of Western Pomerania and its political links with Poland. It was important to generate historical and cultural bonds, and a sense of intimacy of cultural heritage of Pomerania among settlers coming from different parts of Poland. The Polish western ideas in Western Pomerania were based on illusory foundations. Searching for the Polish relics in Pomerania that certified its Slavic past was – in some cases – interpreted in a fairly naïve way. Some groups of Polish settlers were open to the persuasion which was to convince them that Poland had come back to the Piast lands, and such settlers more easily adopted a positive attitude to their new surroundings. Yet, the Slavic roots of Western Pomerania were not so important for the majority of the settlers. There were other factors that counted more than the past. The subsequent generations of the Pomeranian inhabitants took a different attitude: they treated the region as their little homeland. It was just the second generation that was the most susceptible to the Polish western ideas, it was the generation already born in Pomerania. Yet, in Western Pomerania there was no centre to propagate the Western ideas, they were propagated by individual people.

Keywords

PL

dziedzictwo słowiańskie; polska myśl zachodnia; Pomorze Zachodnie; Czesław Piskorski; Bolesław Czwójdziński

EN

Slavic heritage; Polish Western ideas; Western Pomerania; Czesław Piskorski; Bolesław Czwójdziński

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Przegląd Zachodniopomorski
• Year: 2014
• Issue: 4
• Pages: 161-192

Contributors

author

Małecki Arkadiusz

References

• Bagiński H., Gospodarcze uzasadnienie żądań terytorialnych dorzecza Odry, Londyn 1945. Barciński F., Bogactwa naturalne Ziem Odzyskanych i ich znaczenie gospodarcze dla Polski, Poznań 1947. Błoński A., Wracamy nad Odrę. Historyczne, geograficzne i etnograficzne podstawy zachodnich granic Polski, Londyn 1942. Chrąchol M., Kościół Mariacki w Baniach zabytkiem z czasów Krzywoustego, „Kurier Szczeciński” 1946, nr 17. Czekańska M., Z biegiem Odry, Poznań 1946. Czwójdziński B., Jeszcze o herbie Koszalina, „Głos Tygodnia” 1956 (dodatek społeczno-kulturalny do „Głosu Koszalińskiego” 1956, nr 137), nr 22. Czwójdziński B., O koszalińskich herbach, „Głos Tygodnia” 1956 (dodatek społeczno-kulturalny do „Głosu Koszalińskiego” 1956, nr 72), nr 11. Dobrowolska A., Strój pyrzycki, Wrocław 1955, seria „Atlas polskich strojów ludowych”, cz. I Pomorze, z. 1. Dopierała B., O niezakłamany obraz naszej przeszłości, „Ziemia i Morze” 1956, nr 31–32. Gomułka W., Ziemie Odzyskane integralna część Polski (przemówienie wygłoszone na wiecu w Warszawie w dniu 8 września 1946 r.), Warszawa 1946, s. 9. Grabski W.J., Polska nad Nisą, Odrą i Pasłęką, nakładem autora, kwiecień 1945. Grabski A.F., Zarys historii historiografii polskiej, Poznań 2006. Gustowski L., Polska a Pomorze Odrzańskie, Poznań 1946. Gustowski L., Upośledzenie portu szczecińskiego pod zaborem prusko-niemieckim, „Strażnica Zachodnia” 1947, nr 1–3. Helsztyński S., W piastowskich grodach Pomorza Zachodniego, Szczecin 1946. Holsten R., Aus dem pyritzer Weizacker, Stettin 1914. Holsten R., Woher stammt die Weizackertracht? Ein Beitrag zur heimatlichen Volkskunde, Stettin 1911. Jarkiewicz Z., Aspekty polityczne Polskiej granicy zachodniej. Konflikt polsko-niemiecki, poczynając od pierwszej wojny światowej, Londyn 1954. Jasiński J., Kwestia pojęcia Ziemie Odzyskane, w: Ziemie Odzyskane 1945–2005 / Ziemie Zachodnie i Północne 1945–2005. 60 lat w granicach państwa polskiego, red. A. Sakson, Poznań 2006. Kędzierski J., Wspomnienia z odbudowy i zagospodarowania Szczecina i województwa Szczecińskiego w latach 1946–1949, cz. I, „Przegląd Zachodniopomorski” 1993, z. 3. Kiełczewska M., Grodek A., Odra – Nisa najlepsza granica Polski, Poznań–Warszawa 1945. Koreywo M., Uczynić z Zamku Piastowskiego w Szczecinie obiekt użytkowy?, „Kurier Szczeciński” 1949, nr 211. Kościół Mariacki w Baniach zabytkiem z czasów Krzywoustego, „Kurier Szczeciński” 1946, nr 157, s. 4. Krauze Z., Dwulecie działalności Kościoła na Ziemi Lubuskiej i Pomorzu Zachodnim. Kalendarz Ziem Odzyskanych na rok pański 1948, Gorzów Wlkp. 1947. Krukowski S., Kostrzewski J., Jakimowicz R., Prehistoria ziem polskich, t. 1, 1939. Kurcyusz H., Moje pierwsze lata w Szczecinie. Fragmenty wspomnień, „Przegląd Zachodniopomorski” 1994, nr 3. Kwilecki A., Tomaszewski W., Poznań jako ośrodek polskiej myśli zachodniej w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Polska myśl zachodnia w Poznaniu i Wielkopolsce. Jej rozwój i realizacja w wiekach XIX i XX, red. A. Kwilecki, Warszawa–Poznań 1980. Labuda G., Wielkie Pomorze w dziejach Polski, Poznań 1947. Ludat H., Słowianie – Niemcy – Europa, Marburg–Poznań 2000. Madajczyk P., Polska myśl zachodnia w polityce komunistów polskich, „Przegląd Zachodni” 1997, nr 3. Maleczyński K., Polska i Pomorze Zachodnie w walce z Niemcami w wieku XIV i XV, Gdańsk –Bydgoszcz–Szczecin 1946. Męclewski E., Ziemie Odzyskane i odzyskani ludzie, Poznań 1946. Miedziński F., Kierunek Ziemie Zachodnie, „Ziemia i Morze” 1956, nr 31–32. Mitkowski J., Pomorze Zachodnie w stosunku do Polski, Poznań 1946. Modrzew, Dziedzictwo Piastów. Rzecz o polskiej granicy zachodniej, Narodowy Instytut Wydawniczy 19 III 1944. Mroczko M., Polska myśl zachodnia 1918–1939 (Kształtowanie i upowszechnianie), Poznań 1986. Na zachód – po dziedzictwo Weletów. Polska przejmuje tereny na zachód od Szczecina, „Kurier Szczeciński” 7–8 X 1945, nr 1. O Ziemie Polskie na Zachodzie, Wydawnictwo Oddziału Propagandy Głównego Zarządu Polityczno-Wychowawczego Wojska Polskiego, styczeń 1945. O Ziemie Zachodnie (Zbiór artykułów), Seria Biblioteczka Peperowca, Warszawa–Łódź–Lublin 1945. Oczy na zachód, „Szaniec” 29 VII 1940. Od świątyni pogańskiej – do kościoła katolickiego. Po 800 latach znów w rękach polskich, „Kurier Szczeciński” 1947, nr 27. Odbudowa zabytkowego kościoła w Gryfinie, „Kurier Szczeciński” 1946, nr 82. Odbudowa zabytków w województwie koszalińskim, „Głos Koszaliński” 1954, nr 52. „Ojczyzna” 1939–1945. Dokumenty, wspomnienia, publicystyka, red. Z. Mazur, A. Pietrewicz, Poznań 2004. Odkrycie fundamentów kościoła św. Ottona. Dalsze roboty zabezpieczające na Zamku Szczecińskim, „Kurier Szczeciński” 1947, nr 184. Orlińska H., Latour S., Szczecin, w: Zabytki urbanistyki i architektury w Polsce. Odbudowa i konserwacja, red. W. Zin, t. 1 Miasta historyczne, red. W. Kalinowski, Warszawa 1986. Piskorski C., Byliśmy, jesteśmy i będziemy, „Pionier Szczeciński” 5 IX 1945, nr 1. Piskorski C., Krypta książąt pomorskich na zamku szczecińskim zostanie dziś uroczyście odsłonięta, „Kurier Szczeciński” 1954, nr 110. Piskorski C., Kto jest winien rozebrania najcenniejszego zabytku Wielkiego Szczecina?, „Kurier Szczeciński” 1956, nr 114. Piskorski C., Szczecin i dolne przyodrze, Warszawa 1948. Piskorski C., Szczecin i okolice, Warszawa 1948. Piskorski C., Szczecin odbudowuje najstarszą swoją parafię, „Kurier Szczeciński” 1946, nr 262. Piskorski C., Szczecin – piastowski gród, w: Szczecin. Miasto–port–okolice, Szczecin 1947. Piskorski C. Zabytki piastowskiego Szczecina, Szczecin 1946. Piskorski C., Zamek Piastów Szczecińskich, „Kurier Szczeciński” 1946, nr 259. Piskorski C., Zamki Pomorza Zachodniego to dowody wysokiej kultury mieszkańców i wpływów polskiej architektury, „Kurier Szczeciński” 1952, nr 190, s. 4. Pogranicze, t. 2, opr. M. Czekańska, Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze 1942. Polskie zabytki w Czaplinku, „Kurier Szczeciński” 1946, nr 82. Rajewski Z.A., Biskupin gród prasłowiański, z. IV z cyklu Prasłowiańszczyzna i Polska pierwotna, Warszawa 1947. Rajewski Z.A., Ziemie zachodnie w świetle wykopalisk, niektóre pomniki naszej i pobratyńskiej dawności, Warszawa 1947. Rudnicki M., Pomorze i Pomorzanie, Poznań 1926. Serwański E., O społeczeństwo polskie na Ziemiach Odzyskanych, Poznań 1946. Serwański E., Polska na starym dziejowym szlaku, w: Ziemie Odzyskane – odzyskani ludzie. Z współczesnych zagadnień Ziem Odzyskanych, Poznań 1946. Serwański E., W kręgu myśli zachodniej. Wspomnienia i zapiski Wielkopolanina, Poznań 2003. Stelmachowska B., Czego nie starła nawałnica (relikty etnograficzne kultury ludowej), w: Ziemie Staropolskie, t. II, cz. 1 Pomorze Zachodnie, red. J. Deresiewicz, Poznań 1949. Strauchold G., Myśl zachodnia i jej realizacja w Polsce Ludowej w latach 1945–1957, Toruń 2003. Wojciechowski Z., Dwa ośrodki państwotwórcze w Polsce, „Kwartalnik Historyczny” (Lwów) 1937. Wojciechowski Z., Pomorze a pojęcie Polski Piastowskiej, „Rocznik Gdański” 1935. Wojciechowski Z., Rozwój terytorialny Prus w stosunku do ziem macierzystych Polski, Toruń 1933. Zalewska A., Archeologia studiowaniem teraźniejszej przeszłości, w: Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, red. S. Tabaczyński i in., Poznań 2012. Zaremba M., Wielka Trwoga, Warszawa 2011. Zaremba P., Problemy odbudowy Szczecina, „Przegląd Budowlany” 1946, nr 5. Ziemie powracające: obraz geograficzno-gospodarczy. Pomorze Zachodnie, Przyodrze, Pogranicze, t. 2, opr. M. Czekańska, Tajne Wojskowe Zakłady Wydawnicze 1942. „Ziemie Staropolskie”, t. II, cz. 2 Pomorze Zachodnie, red. J. Deresiewicz, Poznań 1949.