Słowa klucze kultury w sytuacji bliskiego sąsiedztwa kultur i powinowactwa językowego (dusza – serce)

• Authors: Niewiara Aleksandra

Title variants

EN

The culture’s key words in the case of a close proximity of cultures and affinity of languages (dusza ‘soul’ – serce ‘heart’)

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The article refers to Anna Wierzbicka’s diagnosis about the existence of culture’s key words, and in particular – her opinion that the word душа ‘soul’ is the key of the Russian culture which explains the specificity of the Russian ethnopsychological model of the human being. Through a semantic and pragmatic analysis of contemporary and former Polish and Ruthenian lexis, idioms, and forms of the linguistic etiquette, the author discusses the possibility of treating the Polish word dusza ‘soul’ or the Polish word serce ‘heart’ as the key to understanding the Polish culture and ethnopsychological model of man. Former contacts with Ruthenian languages and cultures probably strengthened the significance of the concept of dusza in the Polish culture, which remains important even today. However, it is the concept of heart (serce) that can be successfully used to explain the vision of man and the Polish hierarchy of values.

Keywords

EN

culture’s key words; evolution of language and values; linguistic and cultural interferences

• Publisher: Księgarnia Akademicka
• Journal: LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
• Year: 2015
• Issue: 20
• Pages: 291-304

Contributors

author

Niewiara Aleksandra

• Uniwersytet Śląski, Katowice

References

• Bloch J., Lewandowska-Jaros D., Pawelec R. (red.), 2014, Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą. Język, działanie, kultura, Warszawa.
• Burkacka I., Pawelec R., Zdunkiewicz-Jedynak D. (red.), 2010, Słowa – kładki, na których spotykają się ludzie różnych światów, Warszawa.
• Cybulski M., 2003, Obyczaje językowe dawnych Polaków. Formuły werbalne w dobie średniopolskiej, Łódź.
• Jadacka H. (red.), 2001, Słownik gniazd słowotwórczych współczesnego języka ogólnopolskiego, t. 2: Gniazda odrzeczownikowe, Kraków.
• Jakubowicz M., 1999, Geneza nazw emocji w językach słowiańskich, Kraków, Pracownia Języka Prasłowiańskiego Instytutu Slawistyki PAN, mps.
• Janowska A., 2012, Zmiany pojęć jako impuls zmian znaczeniowych leksemów (na przykładzie pojęcia umysłu), [w:] M. Kuźmicki, M. Osiewicz (red.), W poszukiwaniu metod i obszarów badawczych. Nazywanie w historii języka polskiego, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. 23, Poznań, s. 25–35.
• Krawczyk-Tyrpa A., 1987, Frazeologia somatyczna w gwarach polskich. Związki frazeologiczne o znaczeniach motywowanych cechami części ciała, Wrocław.
• Lazari A. de (red.), 2004, Dusza polska i rosyjska (od Adama Mickiewicza i Aleksandra Puszkina do Czesława Miłosza i Aleksandra Sołżenicyna), Warszawa.
• Michow E., 2013, Studia nad frazeologią somatyczną języka polskiego i bułgarskiego, Kielce.
• Miłoszewska A., 2014, Akty życzeniowe publikowane w prasie kobiecej. Na przykładzie „Przyjaciółki”, [w:] J. Bloch, D. Lewandowska-Jaros, R. Pawelec (red.), Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą. Język, działanie, kultura, Warszawa, s. 221–232.
• MSZP: F. Wysocka (red.), Mały słownik zaginionej polszczyzny, Kraków 2003.
• Niewiara A., 2009, Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.), Katowice.
• Niewiara A., 2014, Od polskich słów do polskich zdań. W poszukiwaniu słów kluczy do polskiej kultury, „Forum Lingwistyczne” nr 1, Katowice, s. 65–75.
• NKPP: J. Krzyżanowski (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich w oparciu o dzieło Samuela Adalberga, t. 1–4, Warszawa 1969–1978.
• Pajdzińska A., 1990, Jak mówimy o uczuciach? Poprzez analizę frazeologizmów do językowego obrazu świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Językowy obraz świata, Lublin, s. 87–107.
• SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
• SFR-P: S. Karolak, Słownik frazeologiczny rosyjsko-polski. Русско-польский фразеологиче-ский словарь, Warszawa 1998.
• SFPW: I. Kurcz et al., Słownik frekwencyjny polszczyzny współczesnej, Kraków–Warszawa 1990.
• Sieradzka-Baziur B., 2000, Językowy obraz serca w polskich utworach Jana Kochanowskiego, [w:] I. Nowakowska-Kempna, A. Dąbrowska, J. Anusiewicz (red.), Język a Kultura, t. 14: Uczucia w języku i tekście, Wrocław, s. 209–231.
• SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, wydanie drugie poprawione i pomnożone staraniem i nakładem Zakładu im. Ossolińskich, Lwów 1854–1860.
• Urbanik P., 2014, Grzeczność kultur, kultury grzeczności. Norweskie akty podziękowania w ujęciu kontrastywnym, [w:] J. Bloch, D. Lewandowska-Jaros, R. Pawelec (red.), Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą. Język, działanie, kultura, Warszawa, s. 343–354.
• USJP: S. Dubisz (red.), Uniwersalny słownik języka polskiego, Warszawa 2003.
• Wierzbicka A., 1997/2007, Understanding cultures through their key words, Oxford 1997 [wyd. pol.: Słowa klucze. Różne języki – różne kultury, Warszawa 2007].
• Wierzbicka A., 1999, Duša – soul i mind. Dowody językowe na rzecz etnopsychologii i historii kultury, [w:] eadem, Język – umysł – kultura. Wybór prac, red. J. Bartmiński, Warszawa, s. 522–544.
• WSJP: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego, on-line: www.wsjp.pl, (dostęp: 17 iv 2015).
• WSF: A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz (oprac.), Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, Warszawa 2005.
• ГСБМ: A.I. Жураўскі (red.), Гістарычны слоўнiк беларускай мовы, t. 9, Мінск 1989.
• ЕСУМ: А.О. Мельничук (red.), Етимологічний словник українськoї мови, t. 5, Київ 2006.

Identifiers

DOI

10.12797/LV.20.2015.20.22