Rehabilitacja osób z niepełnosprawnością z perspektywy psychologii pozytywnej

• Authors: Piotr Majewicz (https://orcid.org/0000-0002-7683-2466)

Title variants

EN

Rehabilitation of people with disability from the perspective of positive psychology

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Przez długi okres historii problemy niepełnosprawności i rehabilitacji były rozpatrywane głównie w kontekście patologii. Pod koniec XX w. w formalny sposób ukonstytuowała się psychologia pozytywna, która koncentruje się na dodatnich stronach psychospołecznego funkcjonowania człowieka. Nauka o szczęściu i ludzkich siłach ujmuje problemy rehabilitacji w kategoriach teorii systemowych, a dokładniej w kontekście samoorganizującego się systemu (self-organizing, autopoietic). W procesie utrzymania samoorganizacji systemu szczególną rolę pełni ruch i mowa, co ma wyraźne implikacje dla rehabilitacji, w tym dla terapii ukierunkowanej na potraumatyczny wzrost (posttraumatic growth). Podkreślenie przez psychologię pozytywną potencjału tkwiącego w człowieku np. prężności (resilience), samostanowienia (self-determination), umożliwiło uzupełnienie tradycyjnego podejścia do rehabilitacji wspieraniem korzystnych procesów i dodatnich aspektów psychospołecznego rozwoju i funkcjonowania osób z niepełnosprawnością.

EN

Throughout history, problems of disability and rehabilitation were considered mainly in the context of pathology. However, at the end of the twentieth century, positive psychology was officially formed. It focuses on the positive sides of psycho-social human functioning. The science of happiness and human strength captures the problems of rehabilitation in terms of systemictheories; more specifically, in the context of a self-organizing system (autopoietic). In the process of maintaining the self-organization of a system, movement and speech have a special role. This has clear implications for rehabilitation, including therapies aimed at posttraumatic growth. Emphasized by positive psychology, the potential of human resilience e.g., self-determination, has made it possible to supplement the traditional approach to rehabilitation by supporting beneficial processes and positive aspects of psycho-social development and functioning of people with disabilities.

Keywords

PL

psychologia pozytywna; rehabilitacja; samoorganizacja; potraumatyczny wzrost

EN

positive psychology; rehabilitation; self-organization; posttraumatic growth

• Publisher: Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej. Wydawnictwo APS
• Journal: Człowiek - Niepełnosprawność - Społeczeństwo
• Year: 2019
• Issue: 2(44)
• Pages: 29-49

Contributors

author

Piotr Majewicz (https://orcid.org/0000-0002-7683-2466)

• Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie; ul. Ingardena 4, 30-060 Kraków; tel. [phone];

References

• Antonovsky, A. (1995). Rozwikłanie tajemnicy zdrowia. Warszawa: Fundacja IPN.
• Antonovsky, A. (1997). Poczucie koherencji jako determinanta zdrowia. W: I. Heszen-Niejodek, H. Sęk (red.), Psychologia zdrowia (s. 206–231). Warszawa: WN PWN.
• Bertalanffy, L. von (1984). Ogólna teoria systemów. Podstawy, rozwój, zastosowanie. Warszawa: PWN.
• Byra, S., Parchomiuk, M. (2018). Resilience a potraumatyczny wzrost u matek dzieci z niepełnosprawnością. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo, 4(42), 31–51.
• Czapiński, J. (1992). Psychologia szczęścia. Przegląd badań i zarys teorii cebulowej. Warszawa: Akademos.
• Czapiński, J. (2002). Szczęśliwy człowiek w szczęśliwym społeczeństwie? Zrównoważony rozwój, jakość życia i złudzenie postępu. Psychologia Jakości Życia, 1, 1, 9–34.
• Czapiński, J. (2004a). Psychologiczne teorie szczęścia. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 51–102). Warszawa: WN PWN.
• Czapiński, J. (2004b). Osobowość szczęśliwego człowieka. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 359–379). Warszawa: WN PWN.
• Czapiński, J. (2017). Psychologia szczęścia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Deci, E.L., Ryan, R.M. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development and well-being. American Psychologist, 55, 1, 68–78.
• Deci, E.L., Ryan, R.M. (1985). Intrinsic motivation and self-determination in Human Behavior. New York: Plenum Press.
• Głodkowska, J. (2015). Introdukacja. Każda osoba ma coś do zaoferowania światu. W: J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności (s. 7–8). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Grzegorzewska, M. (1961). Listy do Młodego Nauczyciela. Warszawa: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
• Grzegorzewska, M. (1967). Przemówienie na zakończenie roku akademickiego 1965/1966, wygłoszone 26.06.1966 w PIPS. Szkoła Specjalna, 3, 200–201.
• Herrick, S.J. (2010). Practical wisdom: positive rehabilitation psychology and the legacy of Beatrice Wright. Journal of Rehabilitation, 77, 3, 31–32.
• Kallay, E. (2006). Possible positive posttraumatic reactions in cancer patients. Meaning making, benefit finding, and religiosity-Pilot study. Cognition, Brain, Behavior. An Interdisciplinary Journal, 10, 1, 133–150.
• Kofta, M., Szustrowa, T. (red.). (1992). Złudzenia, które pozwalają żyć. Warszawa: WN PWN.
• Kowalik, S. (2006). Humanizm i niepełnosprawność – promowanie jakości życia. W: W. Zeidler (red.), Niepełnosprawność. Wybrane problemy psychologiczne i ortopedagogiczne (s. 231– 272). Sopot: GWP.
• Kowalik, S. (2007). Bariery utrudniające włączanie osób niepełnosprawnych w życie społeczne. Próba sformułowania nowego podejścia teoretycznego. Nauka, 3, 49–69.
• Kowalik, S. (2018). Stosowana psychologia rehabilitacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Larsen, J.T., Hemenover, S.H., Norris, C.J., Cacioppo, J.T. (2004). Czerpanie korzyści z niepowodzenia: o zaletach współpobudzenia emocji pozytywnych i negatywnych. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 303– 316). Warszawa: WN PWN.
• Livneh, H., Martz, E. (2016). Psychosocial Adaptation to Disability Within the Context of Positive Psychology: Philosophical Aspects and Historical Roots. Journal of Occupational Rehabilitation, 26, 13–19. DOI: 10.1007/s10926-015-9601-6.
• Livneh, H., Parker, R.M. (2005). Psychological adaptation to disability: perspectives from chaos and complexity theory. Rehabilitation Counseling Bulletin, 49, 1, 17–28.
• Lumb, A.B., Beaudry, M., Blanchard, C. (2017). Posttraumatic Growth and Bereavement: The Contribution of Self-Determination Theory. Omega, 75(4), 311–336. DOI 10.1177/0030222816652971
• Majewicz, P. (2003). Leonardo w nurtach rzeki czyli zachowania twórcze studentów w perspektywie salutogenetycznej. Przegląd Lekarski, 60, 6, 119–121.
• Majewicz, P. (2009). Proces rehabilitacji zorientowanej na zasoby osobowości, czyli wykorzystanie źródeł ujemnej entropii w praktyce psychopedagogicznej. W: J. Rottermund (red.), Problemy edukacji, rehabilitacji i socjalizacji osób niepełnosprawnych. T 9: Zmaganie się z niepełnosprawnością – kolejne wyznaczniki (s. 171–182). Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Majewicz, P. (2012). Psychospołeczna adaptacja osób z niepełnosprawnością ruchową w okresie dorosłości. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
• Majewicz, P. (2015). Pozytywna psychologia rehabilitacji jako teoretyczno-praktyczna realizacja paradygmatu pozytywnego ukierunkowania. W: J. Głodkowska (red.), Personalistyczne ujęcie fenomenu niepełnosprawności (s. 25–42). Warszawa: Wydawnictwo APS.
• Obuchowska, I. (1987). Obecne i nieobecne paradygmaty w pedagogice specjalnej. Kwartalnik Pedagogiczny, 4, 29–33.
• Ogińska-Bulik, N. (2013). Pozytywne skutki doświadczeń traumatycznych, czyli kiedy łzy zamieniają się w perły. Warszawa: Difin.
• Ogińska-Bulik, N. (2015). Dwa oblicza traumy – negatywne i pozytywne skutki zdarzeń traumatycznych u pracowników służb ratowniczych. Warszawa: Difin.
• Ogińska-Bulik, N., Juczyński, Z. (2016). Psychologiczne wyznaczniki pozytywnych zmian potraumatycznych u ratowników medycznych. Przedsiębiorczość i Zarządzanie, XVII, z. 10, cz. 3, 321–333.
• Ong, A.D., Van Dulmen, M.H.M. (2006). Oxford handbook of methods in positive psychology. Oxford: University Press.
• Peterson, C., Seligman, M.E.P. (2004). Character strengths and virtues: a classification and handbook. Washington, DC: American Psychological Association.
• Park, N., Peterson, C., Seligman, M.E. (2004). Strengths of character and well-being. Journal of Social and Clinical Psychology, 23(5), 603–619.
• Parker, M.R., Schaller, J., Hansmann, S. (2003). Catastrophe, Chaos, and Complexity Models and Psychosocial Adjustment to Disability. Rehabilitation Counseling Bulletin, 46, 4, 234–241.
• Seligman, M.E.P. (2004). Psychologia pozytywna. W: J. Czapiński (red.), Psychologia pozytywna. Nauka o szczęściu, zdrowiu, sile i cnotach człowieka (s. 18–2). Warszawa: WN PWN.
• Seligman, M.E.P., Csíkszentmihályi, M. (2000). Positive psychology: An introduction. American Psychologist, 55(1), 5–14.
• Seligman, M.E.P. (2005). Prawdziwe szczęście. Psychologia pozytywna a urzeczywistnienie naszych możliwości trwałego spełnienia. Poznań: Media Rodzina.
• Seligman, M.E.P., Steen, T.A., Park, N., Peterson, C. (2005). Positive psychology progress: empirical validation of interventions. American Psychologist, 60(5), 410–421.
• Sękowska, Z. (1985). Pedagogika specjalna. Warszawa: PWN.
• Shinde, V.R. (2017). Happiness: hedonic and eudaimonic. Indian Journal of Positive Psychology, 8(2), 169–173.
• Siek, S. (1983). Wybrane metody badania osobowości. Warszawa: ATK.
• Tedeschi, R.G., Calhoun, L.G. (1996). The Post-Traumatic Growth Inventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9(3), 455–472. DOI: 10.1002/jts.2490090305.
• Tedeschi, R.G., Calhoun, L.G. (2007). Podejście kliniczne do wzrostu po doświadczeniach traumatycznych. W: P.A. Linley, S. Joseph (red.), Psychologia pozytywna w praktyce (s. 230–248). Warszawa: WN PWN.
• Vash, C.L. (1981). The psychology of disability. Springer Series on Rehabilitation, 1, New York: Springer.
• Vash, C.L., Crewe, N.M. (2004). Psychology of disability. Wyd. 2. New York: Springer.
• Wehmeyer, M.L. (2013). Beyond pathology: positive psychology and disability. W: Wehmeyer, M.L. (red.), The Oxford handbook of positive psychology and disability (s. 3–6). New York: Oxford University Press.
• Wright, B.A. (1960). Physical disability: A psychological approach. New York: Harper and Row.
• Wright, B.A. (1983). Physical disability – A psychosocial approach. New York: Harper and Row.
• Wright, B.A. (2010). Foreword. W: E. Martz, H. Livneh (red.), Coping with chronic illness and disability (s. xi–xiii). New York: Springer.
• Zeidler, W. (2006). Niepełnosprawni pomiędzy psychologią a ortopedagogiką. W: W. Zeidler (red.), Niepełnosprawność (s. 19–225). Wybrane problemy psychologiczne i ortopedagogiczne. Sopot: GWP.
• https://secure.up.krakow.pl/ EBSCO (dostęp: 01.05.2019).

Identifiers

DOI

10.5604/01.3001.0013.5760