W dialogu z literacką i malarską tradycją. Józefa Mehoffera projekty dekoracji malarskiej kaplicy Jana III Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu,1911–1914

• Authors: Beata Studziźba-Kubalska

Title variants

EN

The dialogue with literary and pictorial tradition. The projects of painted decorations of the John III Sobieski chapel in St Joseph’s Church on Kahlenberg, 1911–1914

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Zgodnie z tradycją 12 września 1683 roku przed bitwą Jan III Sobieski wziął udział we mszy św. odprawionej przez legata papieskiego Marca d’Aviano w kaplicy Aniołów Stróżów przy kościele św. Józefa na wzgórzu Kahlenberg pod Wiedniem. Pamięć o tym zdarzeniu kultywowała od drugiej połowy XIX w. wiedeńska Polonia. Ks. Jakub Kukliński, rektor świątyni na Kahlenbergu z ramienia zakonu zmartwychwstańców od 1906 roku, podjął akcję renowacji kościoła i kaplicy, której nadano wcześniej miano kaplicy Sobieskiego. Na projekt dekoracji jej wnętrza rozpisano dwa konkursy. Ostatecznie zadanie to powierzono pod koniec roku 1911 Józefowi Mehofferowi. Z jego koncepcją dekoracji związana jest monumentalna kompozycja Joannes Vinces, 1912, ze sceną mszy św. Marca d’Aviano oraz dwa malarskie szkice: Modlitwa Innocentego XI i Archanioł Michał nad pobojowiskiem, 1912–1913. Zgodnie z wymogami zleceniodawców w scenie Joannes Vinces Mehoffer nawiązał do austriackiej tradycji wyobrażeń pamiętnej mszy św. na Kahlenbergu, przedstawiając wraz z Sobieskim i jego synem Jakubem wodzów niemieckich. Inspirował się zarazem polskimi przekazami źródłowymi. W obrazie Joannes Vinces dominują środki wyrazu właściwe dla malarstwa historycznego. Generalnie Mehofferowską koncepcję dekoracji kaplicy należy uznać za wyraz poszukiwań przez artystę nowych form w zakresie malarstwa monumentalnego. Jego malarski zamysł nie został zrealizowany.

EN

According to tradition, on 12 September 1683, before the Battle of Vienna, John III Sobieski took part in a Holy Mass celebrated by the papal legate Marco d’Aviano in the Guardian Angels Chapel at the Church of St. Joseph on Kahlenberg near Vienna. The memory of this event was cultivated by the Polish community in Vienna from the mid-19th century on. Fr Jakub Kukliński, the Resurrectionist rector of the church on Kahlenberg since 1906, undertook the task of renovating the church and the chapel, which had been named the Sobieski Chapel. Two competitions were held for the interior decoration project. Finally, this task was entrusted to Józef Mehoffer at the end of 1911. His plans for the decorations include the monumental composition Joannes Vinces, 1912, with the scene of the Mass of Marc d’Aviano and two painting sketches are connected with his concept of decoration: The Prayer of Innocent XI and The Archangel over the Battlefield, 1912–1913. As requested by his clients, in the scene Joannes Vinces Mehoffer referred to the Austrian tradition of depicting the memorable mass on Kahlenberg, including the German commanders together with Sobieski and his son James. The painting Joannes Vinces is dominated by the means of expression characteristic of historical painting. Generally, Mehoffer’s concept of chapel decoration should be considered an expression of the artist’s search for new forms of monumental painting. His painting concept was not realized.

Keywords

PL

kaplica Sobieskiego, Kahlenberg,; Józef Mehoffer, dekoracja malarska, Sobieski, msza; Marca d’Aviano, Kukliński, malarstwo historyczne

EN

The Sobieski Chapel, Kahlenberg, Józef; Mehoffer, painting decorations, Sobieski, the Mass; of Marc d’Aviano, Kukliński, historical painting

• Publisher: Centrum Dokumentacji Współczesnej Sztuki Sakralnej przy Wydziale Sztuki Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Sacrum et Decorum. Materiały i studia z historii sztuki sakralnej
• Year: 2019
• Issue: XII
• Pages: 7-26

Dates

published

2020-12-31

Contributors

author

Beata Studziźba-Kubalska

• Muzeum Narodowe w Krakowie Dom Józefa Mehoffera

References

• 1. Źródła archiwalne a) Archiwum Ojców Zmartwychwstańców przy Polskiej Misji Katolickiej w Wiedniu Zespół archiwaliów (rękopisy, broszury, ogłoszenia-odezwy, fotografie) dotyczący sprawy wykonania dekoracji malarskiej kaplicy Sobieskiego w kościele św. Józefa na Kahlenbergu. b) Biblioteka Narodowa Korespondencja Józefa Mehoffera. Listy do J. Mehoffera od..., rkps IV 7374, Tom VIII, k. 11–78, „ks. Jakub Kukliński”. c) Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu Mehofferowa Jadwiga, Rozwój myśli twórczej Józefa Mehoffera, rkps 14039/II. Mehofferowa Jadwiga, Biografia, Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, rkps 14041/ II. 2. Literatura źródłowa Dalérac F. P., Les anecdotes de Pologne de Mémoires secrètes du Regne de Jean Sobieski III du nom, Amsterdam 1699. Dyaryusz wideńskiej okazyi Imci Pana Mikołaja na Dyakowcach Dyakowskiego podstolego latyczewskiego, Warszawa 1983. Jakób Sobieski Królewicz, Dyaryusz wyprawy wiedeńskiej w 1683 R. W 200 Jéj Rocznicę wydał w przekładzie i objaśnił Teodor Wierzbowski, Warszawa 1883. Kłos Józef, Pamiętnik eucharystyczny, Poznań 1913. Konkurs na urządzenie i dekorację kaplicy Sobieskiego przy kościele na Kahlenbergu pod Wiedniem, „Architekt” 10, 1909, z. 7, 8, 9, 10. Kukliński Jakub, Spis Rycerstwa Polskiego z wyprawy Wiedeńskiej 1683, Wiedeń 1910; wydanie II (zmienione), Wiedeń 1912. Kukliński Jakub, Krótka historia kościoła św. Józefa i Kaplicy króla Sobieskiego na Kahlenbergu, Wiedeń 1931. Maria Kazimiera i Jan Sobiescy, Listy okresu odsieczy wiedeńskiej, Warszawa 1983. XXIII Międzynarodowy Kongres Eucharystyczny, Wiedeń 1912. Sekcja Polska, Poznań 1913. 3. Monografie i artykuły Malfèr Stefan, Kaiserjubiläum und Kreuzesfrömmigkeit. Habsburgische Pietas Austriaca in den Glasfenstern der Pfarrkirche zum heiligen Laurentius in Wien-Breitensee, Wien, Köln, Weimar 2011. Nadolny Anastazy, Polskie duszpasterstwo w Austrii: 1801–1945, Lublin 1994. Smoliński Jerzy, Kahlenberg – Kościół św. Józefa. Wiedeń 1998. Studziżba-Kubalska Beata, Kwestia realizacji Mehofferowskich projektów dekoracji malarskiej kaplicy Jana III Sobieskiego w kościele na Kahlenbergu, 1911–1914, w świetle zachowanych archiwaliów, „Zeszyty Historyczno-Teologiczne. Rocznik Zmartwychwstańców” 22, 2016, s. 169–188. Taborski Roman, Polacy w Wiedniu, Wrocław 1992. Wimmer Jan, Wiedeń 1683. Dzieje kampanii i bitwy, Warszawa 1983. Wolańska Joanna, Dzieje dekoracji kaplicy Sobieskiego przy kościele na Kahlenbergu w Wiedniu, „Sacrum et Decorum” 10, 2017, s. 67–86. 4. Katalogi wystaw (wybór) Ausstellung für Kirchliche Kunst, katalog, Wien 1912 september–dezember, KK Österreichisches Museum für Kunst und Industrie. Józef Mehoffer. Katalog wystawy w Towarzystwie „Zachęty” Sztuk Pięknych w Warszawie, czerwiec–lipiec–sierpień 1935. Józef Mehoffer. Katalog wystawy zbiorowej (oprac. Z. Tobiaszowa, Z. Kucielska, H. Blum), Muzeum Narodowe w Krakowie, listopad–grudzień 1964, Kraków 1964.

Identifiers

ISSN

1689-5010