Literatura i literaci w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki

• Authors: WYPYCH-GAWROŃSKA ANNA

Title variants

EN

Literature and writers in the life and works of Stanisław Moniuszko

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Artykuł dotyczy miejsca i znaczenia literatury w życiu i twórczości Stanisława Moniuszki, kompozytora tworzącego różne gatunki literacko-muzyczne – pieśni, opery, kantaty, oraz piszącego muzykę sceniczną do dramatów. Podstawą do analizy kontekstów literackich twórczości Moniuszki jest jego korespondencja, w której pojawiały się tematy literackie. Kompozytor pisał o ulubionych lekturach, poetach i pisarzach, o tekstach pieśni i librettach. Przede wszystkim pozostały w listach dowody na poszukiwanie librett wśród istniejących tekstów literackich oraz liczne ślady prób zaproszenia do współpracy przy dziełach dramatyczno-muzycznych pisarzy, poetów i dramatopisarzy współczesnych Moniuszce. Listy pisane do kilku wybitnych przedstawicieli literatury polskiej połowy XIX wieku świadczą o ambitnych zamiarach Moniuszki. Treść tych listów potwierdza również, jak trudno było kompozytorowi pozyskać do współpracy pisarzy w roli autora tekstu do utworu dramatyczno-muzycznego. W artykule przedstawiona została galeria librecistów Moniuszki, wśród których znaleźli się najlepsi pisarze i dramatopisarze epoki. Najwybitniejsze dzieła Moniuszki są utworami z udaną warstwą literacką, co jest dowodem na skuteczność zabiegów kompozytora, a w kontekście popularności jego twórczości – także na znaczenie dorobku Moniuszki nie tylko dla muzyki, ale również dla literatury i kultury literackiej.

EN

The present article concerns the place and significance of literature in the life and works of Stanisław Moniuszko, a composer who created different musico-literary genres, songs, operas, can- tatas as well as stage music for dramas. Moniuszko’s correspondence, which often featured litera- ture-related topics, constitutes the basis for the analysis of literary contexts of his works. The com- poser wrote about his favourite books, poets and writers as well as the lyrics to songs and librettos. Above all, however, his letters contain evidence of his search for new librettos in the existing liter- ary texts and numerous traces of his attempts to invite contemporary writers, poets and playwrights to collaborate on musico-dramatic works. The letters written to several eminent representatives of mid-century Polish literature are a testament to Moniuszko’s ambitious intentions. The contents of those letters also confirm that it was difficult for the composer to find a writer who would collabo- rate with him as the author of the lyrics to a musico-dramatic piece. The article also presents a collection of Moniuszko’s librettists, which includes the best writers and playwrights of the time. The most remarkable of Moniuszko’s works are well-written in terms of lyrics, which is a proof of the effectiveness of the composer’s efforts and, in the context of the popularity of his works, also of the significance of his achievements, not only for music, but also for the literature and literary culture of the nineteenth century.

Keywords

PL

Moniuszko; literatura; libretto; opera; kantata

EN

Moniuszko; literature; libretto; opera; cantata

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2019
• Issue: 14
• Pages: 77-126

Dates

published

2019

Contributors

author

WYPYCH-GAWROŃSKA ANNA

References

• Moniuszko Stanisław, Listy zebrane, przygotował do druku W. Rudziński przy współpracy M. Stokowskiej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1969.
• Sen wieszcza. Opera we trzech aktach do muzyki St. Moniuszki, podług francu- skiego, przerobienie Władysława Syrokomli, wydawca: Józef Zawadzki, Wilno 1854.
• Z korespondencji Włodzimierza Wolskiego, oprac. K. Kamiński, „Pamiętnik Li- teracki” 1972, z. 1, s. 201–226.
• Borkowska-Rychlewska Alina, Jan Chęciński – Moniuszkowski librecista, [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, pod red. M. Dziadek i E. Nowickiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 99–112.
• Borkowska-Rychlewska Alina, Między przekładem a twórczością oryginalną
• (o librettach Jana Chęcińskiego do oper Stanisława Moniuszki), [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. No- wicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 89–99.
• Komorowska Małgorzata, Stanisław Moniuszko w pogoni za operą literacką, [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, red. M. Jabłoński, J. Stęszewski i J. Tatarska, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2000, s. 129–145.
• Mianowski Jarosław, O trzech kręgach moniuszkowskiej mitologii. Apologeci, krytycy i socrealiści, [w:] Opera polska w XVIII i XIX wieku, red. M. Jabłoń- ski, J. Stęszewski i J. Tatarska, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2000, s. 147–155.
• Niemahaj Sviatlena, „Biuraliści” Stanisława Moniuszki: wokół komedioopery Fryderyka Skarbka oraz partytur warszawskiej i krakowskiej, [w:] Teatr mu- zyczny Stanisława Moniuszki, pod red. M. Dziadek i E. Nowickiej, Wydaw- nictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 57–74.
• Nowicka Elżbieta, Stanisław Moniuszko i świat literatury w połowie XIX wieku, [w:] Teatr muzyczny Stanisława Moniuszki, pod red. M. Dziadek i E. Nowic- kiej, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 113–138.
• Okulicz-Kozaryn Radosław, Stanisław Moniuszko i kanon litewskiej literatury krajowej. Na przedpolu szczegółowych badań, [w:] Teatr operowy Stani- sława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnic- two Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 101–108.
• Paczkowski Szymon, Kilka uwag w sprawie historii i libretta „Loterii” Stani- sława Moniuszki, [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 65–72.
• Rudziński Witold, Stanisław Moniuszko. Studia i materiały, cz. 1, Polskie Wy- dawnictwo Muzyczne, Kraków 1955; cz. 2, Kraków 1960.
• Ratajczakowa Dobrochna, O wodewilach i operach Stanisława Moniuszki, [w:] Teatr operowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński i E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 13–22.
• Sułek Małgorzata, „Widma” Moniuszki wobec „Dziadów” Mickiewicza, [w:] Te- atr muzyczny Stanisława Moniuszki, red. M. Dziadek, E. Nowicka, Wydaw- nictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 75–98.
• Sułek Małgorzata, Stanisław Moniuszko i inni kompozytorzy wobec poezji Adama Mickiewicza. Studium komparatystyczne, Wydawnictwo Musica Iagellonica, Kraków 2016.
• Topolska Agnieszka, Mit wieszcza. Stanisław Moniuszko w piśmiennictwie lat 1858–1989, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Po- znań 2014.
• Waszkiel Halina, Stanisław Bogusławski, Wydawnictwo Akademii Teatralnej im. A. Zelwerowicza, Warszawa 2010.
• Wypych-Gawrońska Anna, Muzyka w polskim teatrze dramatycznym do 1918 roku, cz. 1, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa 2015, s. 194–197.
• Zieziula Grzegorz, „Paria” Stanisława Moniuszki: wokół „poważnej” opery, muzyki do tragedii Delavigne’a i muzycznego orientalizmu, [w:] Teatr ope- rowy Stanisława Moniuszki. Rekonesanse, red. M. Jabłoński, E. Nowicka, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2005, s. 37–56.
• Żórawska-Witkowska Alina, Od „Cyganów” Franciszka Dionizego Kniaźnina (1786) do „Jawnuty” Stanisława Moniuszki (1860), [w:] Teatr muzyczny Sta- nisława Moniuszki, red. M. Dziadek, E. Nowicka, Wydawnictwo Poznań- skiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań 2014, s. 23–56.
• Kamiński Konstanty, Materiały do życia i twórczości Włodzimierza Wolskiego, „Pamiętnik Literacki” 1974, z. 1, s. 144–169.
• Kleczyński Jan, Stanisław Moniuszko, „Bluszcz” 1872, nr 25, s. 194.
• Poźniak Włodzimierz, Niezrealizowane projekty operowe Moniuszki, „Kwartalnik Muzyczny” 1948, nr 21–22, s. 243–251.
• Seweryn Agata, Cyganie sentymentalni i romantyczni (Kniaźnin – Moniuszko), „Napis” 2016, seria XXII, s. 70–86.
• Simon Ludwik, Syrokomla i Moniuszko, „Kurier Warszawski” 1937, nr 181, s. 8–11.
• Zieziula Grzegorz, Od „francuskiej” Bettly do „niemieckiej” Die Schweizerhütte – obcojęzyczne opery Stanisława Moniuszki, „Muzyka” 2015, nr 239, s. 69–96.

Identifiers

ISSN

2545–3068