Emisariusze dziadowskiej tradycji – z problematyki lirniczej – przeszłość i teraźniejszość

• Authors: ROKOSZ Tomasz

Title variants

EN

The Emissaries of the Wandering Beggars’ Tradition – on the Issues of Hurdy-Gurdy – Past and Present

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Temat pieśni dziadowskich i ich funkcjonowania w kulturze był już wielokrotnie podejmowany w polskiej folklorystyce i w etnomuzykologii. W sensie praktycznym wydawałoby się, że pieśń dziadowska to temat historyczny – dawno zamknięty, podobnie jak lirnictwo – jeden z jej najcie- kawszych przejawów. A jednak pieśni lirników powracają dzisiaj z wielką siłą w wykonaniu amatorskich i profesjonalnych muzyków. Obserwujemy też zjawisko konsolidacji muzyków, nie tylko w określone zespoły, ale i szersze projekty (festiwale, akademie, spotkania, zloty lirników). Autor przedstawia syntetyczny opis tradycji lirnickich, instrumentu (litr korbowej), repertuaru pieśniowego oraz współczesnych rekonstrukcji tych tradycji, podejmowanych przez wybrane środowiska.

EN

The subject of the wandering beggars’ songs and their functioning in culture has been discussed many times in the Polish folklore studies and ethnomusicology. In the practical sense, it could seem that the beggars’ song is a historical subject, closed a long time ago, similarly as hurdy-gurdy play- ing – one of its most interesting manifestations. Nevertheless, songs of hurdy-gurdy players have returned triumphantly these days, performed by amateur and professional musicians. Furthermore, we can observe the phenomenon of consolidation of musicians, not only into bands, but also in wider projects (festivals, academies, meetings of hurdy-gurdy players). The author presents a con- cise description of hurdy-gurdy playing traditions, the instrument itself, its song repertoire and the contemporary reconstruction of these traditions that is attempted by some environments.

Keywords

PL

pieśni dziadowskie,; lirnik,; lira korbowa,; Akademia Muzyków Wędrownych

EN

wandering beggars’ songs, hurdy-gurdist,; hurdy-gurdy,; the Academy of Wandering Musicians.

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Edukacja Muzyczna
• Year: 2020 (PL)
• Issue: 15
• Pages: 17-63

Dates

published

2020

Contributors

author

ROKOSZ Tomasz

References

• Adamowski Jan, Tam na Podlasiu. Pieśni ludowe z gminy Borki i ich wykonawcy, Gminny Ośrodek Kultury Borki, Lublin 1994.
• Bilica Krzysztof, Lira korbowa czy lira?, „Ruch Muzyczny” 1989, nr 14, s. 20. Burszta Józef, 1969, Kultura ludowa – folkloryzm – kultura narodowa, „Kultura i Społeczeństwo” 1969, nr 4, s. 69–90.
• Dahlig Piotr, Lirnik jako postać mediacyjna między ziemią a niebem, [w:] P. Dahlig, Traditional musical cultures in central-eastern Europe. Ecclesia- stical and folk transmission, Instytut Muzykologii Uniwersytetu Warszaw- skiego, Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, Towarzystwo Naukowe Warszawskie, Warsaw 2009, s. 415–428.
• Grochowski Piotr, Dziady. Rzecz o wędrownych żebrakach i ich pieśniach, Wy- dawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2009.
• Grochowski Piotr, Jarmark tradycji. Studia i szkice folklorystyczne, Wydawnic- two Naukowe UMK Toruń 2016.
• Grochowski Piotr, Straszna zbrodnia rodzonej matki. Polskie pieśni nowiniarskie na przełomie XIX i XX w., Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2010.
• Hernas Czesław, Z epiki dziadowskiej, „Pamiętnik Literacki” 1958, t. 49, z. 4.
• Hobsbawm Eric, Inventing traditions, [w:] The invention of tradition, red.
• E. Hobsbawm, T. Ranger, Cambridge University Press, Cambridge 1983. Iwaszkiewicz Jarosław, Podróże do Polski, Wydawnictwo „ALFA”, Warszawa 1987.
• Kamiński Włodzimierz, Instrumenty muzyczne na ziemiach polskich, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1971.
• Kolberg Oskar, Dzieła wszystkie, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza; Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Wrocław – Poznań 1961–1995.
• Kononenko Natalie, Ukrainian Minstrels. And the blind shall sing, M.E. Sharpe, Armonk – New York – London 1998.
• [Kopeć]-Bednarska Anna, Z przeszłości liry korbowej w Polsce, [w:] Polskie instrumenty ludowe. Studia folklorystyczne, red. A. Dygacz, A. Kopoczek, Uniwersytet Śląski, Katowice 1981, s. 29–57.
• Mazur-Hanaj Remigiusz, Za dziada w super wróbla przemienionego. Antologia nowej pieśni dziadowskiej, red. R. Mazur-Hanaj, J. Jarco, In Crudo, Milanówek – Szczebrzeszyn – Narol 2013.
• Michajłowa Katia, Dziad wędrowny jako postać mediacyjna w kulturze ludowej Słowian, [w:] Fascynacje folklorystyczne. Księga poświęcona pamięci He- leny Kapełuś, red. A. Engelking, M. Kapełuś, Wydawnictwo AGADE, War- szawa 2002, s. 101–108.
• Michajłowa Katia, Dziad wędrowny w kulturze ludowej Słowian, tłum. Hanna Karpińska, Oficyna Naukowa, Warszawa 2010.
• Moszyński Kazimierz, Kultura ludowa Słowian, t. 2, cz. 2, Kultura duchowa, Książka i Wiedza, Warszawa 1968.
• Niebrzegowska Stanisława, Pieśni dziadowskie, [w:] Polska pieśń i muzyka lu- dowa. Źródła i materiały, t. 4, Lubelskie, cz. 3, Pieśni i obrzędy doroczne, red. J. Bartmiński, red. serii L. Bielawski, Instytut Sztuki PAN, Lublin 2011.
• Nyrkowski Stanisław, Karnawał dziadowski. Pieśni wędrownych śpiewaków (XIX–XX w.), wybór i opr. S. Nyrkowski, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1977.
• Polskie śpiewy religijne społeczności katolickich. Studia i materiały, t. 1, red. B. Bartkowski, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 1990.
• Przerembski Zbigniew Jerzy, Innowacje w budowie liry korbowej w Polsce, „Mu- zyka” 1993, nr 3–4.
• Przerembski Zbigniew Jerzy, Z dziejów praktyki lirniczej na ziemiach Rzeczypo- spolitej, „Muzyka” 1996, nr 3, s. 95–107.
• Sachs Curt, Historia instrumentów muzycznych, tłumaczenie Stanisław Olędzki, konsultant naukowy Włodzimierz Kamiński, konsultacja sinologiczna Mie- czysław Künstler, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1975.
• Stieber Zdzisław, O archaizmach i innowacjach peryferycznych, [w:] Jerzy Ku- ryłowicz (red.), „Studia Indoeuropejskie. Prace Komisji Językoznawstwa”, 1974, nr 37, s. 239–241.
• Trębaczewska Marta, Między folklorem a folkiem. Muzyczna konstrukcja nowych tradycji we współczesnej Polsce, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszaw- skiego, Warszawa 2011.
• Waliński Michał, Pieśń jarmarczna? Nowiniarska? Ballada? Czy – pieśń dzia- dowska? Prolegomena do badań pieśni dziadowskiej, [w:] Wszystek krąg ziemski, red. P. Kowalski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1998.
• Wyżykowski Stanisław, Lirnik z Haczowa, Nonparel, Krosno 2000.
• Hałas Jacek b.r.w. Zegar bije. Starodawne pieśni o marnościach tego świata, o śmierci i wędrowaniu dusz, ku przestrodze, zadumie i pokrzepieniu wyśpie- wane, CD, Nomadzi Kultury.
• Hałas Jacek, Pieśni dziadowskie (materiał studyjny, niewydany w ogólnodostęp- nym obiegu), CD.
• Hey (MTV Unplugged, 2007).
• Kapela Brodów, Pieśni i melodie na rozmaite święta, 2001, CD.
• Muzykanci, Muzykanci, Wydawnictwo Jana Słowińskiego, Zakopane – Kraków 1999/2000, numer katalogowy JSCD-001, CD.
• Się Gra, Się Gra, Wydawnictwo MTJ 1999, nr katalogowy 10100, CD. Syrbacy, Kolędy i pieśni dziadowskie (archiwalne nagrania zespołu).

Identifiers

ISSN

2545-3068