Największa diecezja Europy. Konsekwencje powstania rozległej gorzowskiej administracji apostolskiej i geneza jej podziału w 1972  r.

• Authors: Zbigniew Stanuch

Title variants

EN

Europe’s Biggest Diocese. The Consequences of the Creation of the Vast Gorzów Diocese and the Genesis of Its Division in 1972

Abstracts

PL

Celem przedstawionego artykułu jest zwrócenie uwagi na konsekwencje, jakie wynikały z utworzenia na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej rozległej administracji apostolskiej – największej w Europie – oraz braku ustanowienia stałych jednostek kościelnych. Aby zrealizować to zadanie, autor sięgnął po dostępną literaturę przedmiotu i przeanalizował źródła archiwalne. Istotne było również poszukanie odpowiedzi na pytania: Dlaczego zdecydowano się na utworzenie tak rozległej jednostki kościelnej? Dlaczego nie zdecydowano się od razu na utworzenie mniejszych prowincji? Jakie konsekwencje dla duchownych i wiernych wyznania rzymskokatolickiego wynikały z braku kanonicznego ustanowienia stałych diecezji? W jakich okolicznościach i jakie wydarzenia zdecydowały o podziale ordynariatu gorzowskiego dopiero w 1972 r.? W efekcie niniejszy tekst oprócz wstępu i zakończenia składa się z trzech zasadniczych rozdziałów ukazujących: okoliczności powstania administracji apostolskiej kamieńskiej lubuskiej i prałatury pilskiej, omówienie skutków powstania tak rozległego terytorium kościelnego, a zarazem braku stałych diecezji oraz podziału administracji na trzy mniejsze jednostki – diecezję gorzowską, szczecińsko-kamieńską i koszalińsko-kołobrzeską. Wnioski z przeprowadzonej analizy zostały zawarte w podsumowaniu.

Keywords

PL

Kościół katolicki na Pomorzu Zachodnim; Ziemie Zachodnie i Północne; administracja apostolska w Gorzowie Wielkopolskim; ordynariat gorzowski; rządcy Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej; diecezja szczecińsko-kamieńska; diecezja koszalińsko-kołobrzeska

EN

Catholic Church in Western Pomerania; Western and Northern Poland; apostolic; administration in Gorzów Wielkopolski; the Gorzów Ordinariate; the Catholic Church; in Western Pomerania and the Lubusz Region; the Diocese of Szczecin-Kamień; the Diocese of Koszalin-Kołobrzeg

• Publisher: Instytut Pamięci Narodowej, Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu
• Journal: Pamięć i Sprawiedliwość
• Year: 2021
• Volume: 37
• Issue: 1
• Pages: 306-328

Dates

published

2021

Contributors

author

Zbigniew Stanuch

• Oddziałowe Biuro Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie

• https://orcid.org/0000000291104029

References

• Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989, oprac. P. Raina, t. 1: 1945-1959, Poznań 1994.
• Narodziny diecezji szczecińsko-kamieńskiej i koszalińsko-kołobrzeskiej (1945-1975), wstęp, wybór i oprac. K. Kozłowski, Szczecin 2007.
• Stroba J., Początki diecezji szczecińsko-kamieńskiej, „Prezbiterium” 1985, nr 1-5.
• Wyszyński S., Pro memoria, t. 1: 1948-1952, red. P. Skibiński, Warszawa 2017.
• Cichocka M., Kościół rzymskokatolicki w procesach integracyjnych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1956, Szczecin 2018.
• Droga do stabilizacji polskiej administracji kościelnej na Ziemiach Zachodnich i Północnych po II wojnie światowej, red. W. Kucharski, Wrocław 2013.
• Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, t. 1: 1945-1956, Szczecin 2016, t. 2: 1956-1972, Szczecin 2017.
• Kalendarium Kościoła na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej ze szczególnym uwzględnieniem lat 1945-2005, red. G. Wejman, Szczecin 2007.
• Kościół katolicki w realiach władzy komunistycznej na Pomorzu Środkowym w latach 1945-1989, red. T. Ceynowa, P. Knap, Szczecin 2011.
• Kościół rzymskokatolicki na Pomorzu Zachodnim i Ziemi Lubuskiej w latach 1945-2005, red. G. Wejman, Szczecin 2005 („Studia i Rozprawy”, nr 5).
• Kowalczyk K., W walce o rząd dusz. Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1956, Szczecin 2003.
• Kozłowski K., Formowanie się diecezji na Pomorzu Zachodnim w 1972 r. [w:] Pomorze Zachodnie w latach 1945-2005. Wybrane problemy polityczne, administracyjne, demogracfizne i ekonomiczne, red. K. Kozłowski, Szczecin 2005.
• Kozłowski K., Powstanie diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 1972 r., „Przegląd Zachodniopomorski” 2004, z. 3.
• Kozłowski K., Wokół powstania diecezji szczecińsko-kamieńskiej w 1972 r., „Perspectiva. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 2005, nr 1 (6).
• Księga pamiątkowa 50-lecia organizacji Kościoła katolickiego na ziemi lubuskiej, Pomorzu Zachodnim i północnym, red. P. Socha, współpr. Z. Lec, Zielona Góra-Gorzów Wielkopolski 1998.
• Kucharski W., Komuniści i Watykan. Polityka komunistycznej Polski wobec Stolicy Apostolskiej 1945-1974, Warszawa 2019.
• Masalski R., Dzieje diecezji szczecińsko-kamieńskiej 1972-1992, Szczecin 2016.
• Polityka władz państwowych wobec Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945-1989, red. T. Ceynowa, P. Knap, Szczecin 2010.
• Sikorski J., Państwo i Kościół na Ziemi Lubuskiej w latach 1945-1956, Gorzów Wielkopolski 2017.
• Słowiński P., Obraz ziem zachodnich na przykładzie ordynariatu gorzowskiego w świetle publikacji dzienników urzędowych kurii [w:] Nad Odrą i Bałtykiem Myśl zachodnia: ludzie - koncepcje - realizacja do 1989 r., red. M. Semczyszn, T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2013.
• Stanuch Z., Troska i działanie. Kardynał Stefan Wyszyński a Pomorze Zachodnie [w:] Prymas Wyszyński a Niepodległa. Naród - patriotyzm - państwo w nauczaniu Prymasa Tysiąclecia, red. E.K. Czaczkowska, R. Łatka, Warszawa 2019.
• Swastek J., Rządcy archidiecezji wrocławskiej w latach 1945-1995, Wrocław 1998.
• Wejman G., Organizacja Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej w latach 1945-1972, Szczecin 2009.
• Wejman G., Prymas August Hlond budowniczy polskiej administracji kościelnej na Pomorzu Zachodnim i ziemi lubuskiej [w:] Doniosłe dziedzictwo. Sługa Boży, Prymas August Hlond - duszpasterz i mąż stanu. Z dziejów paraifi św. Ottona w Pyrzycach, red. Z. Rakiej, Pyrzyce-Szczecin 2015.
• Wejman G., Kardynał Stefan Wyszyński w procesie organizacji Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim [w:] Stefan Kardynał Wyszyński. Pamięć i wdzięczność na Pomorzu Zachodnim, red. ks. A. Ziejewski, ks. G. Wejman, Szczecin 2013.
• Wilk S., Stolica Apostolska wobec Ziem Zachodnich i Północnych Polski po II wojnie światowej [w:] Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim, t. 1: 1945-1956, red. M. Siedziako, Z. Stanuch, G. Wejman, Szczecin 2016.
• Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1945-1956, red. E. Wojcieszyk, Poznań 2012.
• Władze wobec Kościołów i związków wyznaniowych na Środkowym Nadodrzu w latach 1956-1970, red. E. Wojcieszyk, Poznań 2013.
• Włodkowski R., Zachodnia granica państwa a stosunki państwo-Kościół w latach 1945-1956. Doświadczenia szczecińskie [w:] Nad Odrą i Bałtykiem. Myśl zachodnia: ludzie - koncepcje - realizacja do 1989 r., red. M. Semczyszn, T. Sikorski, A. Wątor, Szczecin 2013.
• Żurek R., Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec Ziem Zachodnich i Północnych 1945-1948, Szczecin-Warszawa-Wrocław 2015.

Identifiers

DOI

10.48261/pis213714

Biblioteka Nauki

2154526