Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej wsi

• Authors: Maria Halamska

Title variants

Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej wsi

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W ostatnim trzydziestoleciu struktura społeczna polskiej wsi gruntownie się zmieniła. Sprawiły to trzy, nakładające się, procesy: dezagraryzacja/depezantyzacja, proletaryzacja oraz burżuazyjnienie/gentryfikacja. Autorka, na podstawie danych z reprezentatywnych badań prowadzonych w latach 1991, 2003 oraz 2013, ukazuje zmiany w zakresie podstawowych elementów położenia społecznego ludności wiejskiej: źródeł dochodów, poziomu wykształcenia oraz struktury zawodowej. Dominującym segmentem w strukturze społecznej wsi są obecnie robotnicy (45,6%), natomiast udział rolników i tzw. nowej klasy średniej równoważy się i wynosi po 27,2%. Istnieje jednak duże przestrzenne zróżnicowanie tej struktury, co ukazane zostało na przykładzie regionów historycznych (byłe zabory), obszarów wielofunkcyjnych zurbanizowanych i głównie rolniczych oraz regionów polityczno-administracyjnych (województwa). Największe różnice w strukturze społecznej i dynamice zmian istnieją między obszarami wielofunkcyjnymi zurbanizowanymi a obszarami głównie rolniczymi.

EN

The social structure of the Polish countryside has deeply changed during the last thirty years because of three co-occurring processes: desagrarisation/depeasantisation, proletarisation, and bourgeoisement/gentrification. Representative studies dating from 1991, 2003, and 2013 show changes in fundamental elements of the social position of rural population, namely sources of income, education level, and professional structure. At present, the dominating segment of the social structure of the countryside is workers (45.6%), whereas ratios of farmers and of the so-called new middle class are the same (27.2% each). The spatial diversification of this structure is, however, strong, as exemplified by differences between historical regions (territories formerly belonging to Prussia, Austria, and Russia), multi-functional urbanised vs. mainly rural areas, and administrative units (voivodeships). The most important differences in social structure and the dynamics of its change are between multi-functional urbanised and mainly rural areas.  

Keywords

PL

struktura społeczna; przestrzeń społeczna; dezagraryzacja; proletaryzacja; burżuazyjnienie; zróżnicowanie struktury społecznej; struktura społeczna; przestrzeń społeczna; dezagraryzacja; proletaryzacja; burżuazyjnienie; zróżnicowanie struktury społecznej

EN

social structure; social space; desagrarisation; proletarisation; bourgeoisement; diversity of social structure

• Publisher: Uniwersytet Łódzki. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
• Journal: Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica
• Year: 2017
• Issue: 63
• Pages: 7-27

Dates

published

2017-12-30

Contributors

author

Maria Halamska

References

• Arlaud S., Jean Y., Royaux D. (2005). Rural – Urban. Nouveax liens, nouvelles frontières. Presses Universitaires de Rennes, Rennes.
• Bartkowski J. (2003). Tradycja i polityka. Wpływ tradycji kulturowych polskich regionów na współczesne zachowania społeczne i polityczne. Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
• Bassand M. (1982). Villes, region i société. Presses politechnique et univesitaires romand. Lausanne.
• Castells M. (1982). Kwestia miejska. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Domański H. (2002). Polska klasa średnia. Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, Wrocław.
• Domański H. (2004). Struktura społeczna. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Domański H., Pokropek A. (2011). Podziały terytorialne, globalizacja a nierówności społeczne. Wprowadzenie do modeli wielopoziomowych. Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
• Eisenstadt S. N. (1992). A reappraisal of theories of social change and modernization, [w:] H. Haferkamp, N. Smelcer (eds.), Social Change and Modernity. University of California Press, Berkeley, s. 412–430.
• Gilejko L. K. (2010). Klasy i warstwy we współczesnym społeczeństwie polskim, [w:] M. Jarosz (red.), Polacy równi i równiejsi. Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa, s. 17–44.
• Gorlach K. (1998). Zmierzch klasy chłopskiej, „Studia Socjologiczne”, nr 1, s. 61–88.
• Gorlach K. (2011). Kierunki badań wsi w społeczeństwie globalnej ponowoczesności, czyli od „nowej” socjologii wsi do studiów nad wsią ponowoczesną, [w:] M. Halamska (red.), Wieś jako przedmiot badań naukowych na początku XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 139–168.
• Gorzelak G. (1995). Transformacja systemowa a restrukturyzacja regionalna. EUROREG, Warszawa.
• Gorzelak G., Jałowiecki B. (1998). Koniunktura gospodarcza i mobilizacja społeczna w gminach w latach 1995–2007, [w:] G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Koniunktura gospodarcza i mobilizacja społeczna w gminach. EUROREG, Warszawa.
• Grzeszczak J. (2010). Gentryfikacja osadnictwa. Charakterystyka, rozwój koncepcji badawczej i przegląd wyjaśnień. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, Warszawa.
• Halamska M. (2013). Wiejska Polska na początku XXI wieku. Rozważania o gospodarce i społeczeństwie. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Halamska M. (2015). Zróżnicowanie społeczne „wiejskiej Europy”, „Wieś i Rolnictwo”, nr 4, s. 47–67.
• Halamska M. (2016). Struktura społeczna ludności wiejskiej na początku XXI wieku, [w:] M. Halamska, S. Michalska, R. Śpiewak, Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 1: Stare i nowe wymiary społecznego zróżnicowania. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Halamska M., Michalska S., Śpiewak R. (2016). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 1: Stare i nowe wymiary społecznego zróżnicowania. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Halamska M., Stanny M., Hoffmann R. (2017). Studia nad strukturą społeczną wiejskiej Polski. T. 2: Przestrzenne zróżnicowanie struktury społecznej. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Hipsz N., Cybulska A., Boguszewski R. (2014). Polska wieś: przemiany, trendy, stereotypy. CBOS, Opinie i Diagnozy, nr 30, Warszawa.
• Hoggard K. (1997). The middle classes in rural England 1971–1997, “Journal of Rural Studies”, no. 13 (3), s. 253–257.
• Hryniewicz J. (2007). Historyczne przesłanki różnic regionalnych. Regiony ekonomiczne i ideologiczne, [w:] G. Gorzelak (red.), Polska regionalna i lokalna w świetle badań EUROREG-u. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 97–113.
• Jałowiecki B. (1989). Rozwój regionalny. Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Jałowiecki B. (1993). Kwestia regionalna, [w:] G. Gorzelak, B. Jałowiecki (red.), Czy Polska będzie państwem regionalnym? EUROREG, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
• Jałowiecki B. (2000). Przestrzeń społeczna, [w:] Encyklopedia socjologii, t. 3. Oficyna Naukowa, Warszawa, s. 241–244.
• Jałowiecki B. (2010). Społeczne wytwarzanie przestrzeni. Wyd. II. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Karwińska A. (2008). Gospodarka przestrzenna. Uwarunkowania społeczno-kulturowe. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Kayser B. (1990). La renaissance rural. Sociologie des campagnes du monde occidental. Armand Colin, Paris.
• Korcelli-Olejniczak E. (2012). Region metropolitalny. Pojęcie. Struktura przestrzenna. Dynamika. Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Warszawa.
• Lagopulos A. P. (1978). Analysé sémiotique de l’agglomération européenne précapitaliste, “Semiotica” , no. 23, s. 99–164.
• Ledrut R. (1984). La forme et le sens dans la société. Klincksieck, Paris.
• Lefebvre H. (1970). La révolution urbaine. Gallimard, Paris.
• Lefebvre H. (1974). La production de l’éspace. Anthropos, Paris.
• Malikowski M. (1994). Przestrzeń jako wymiar struktury i nierówności społecznych, „Studia Socjologiczne”, nr 1 (132), s. 93–106.
• Robertson R. (1992). Globalization: Social Theory and Global Culture. Sage Publications Ltd., London.
• Rosner A., Stanny M. (2014). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap I. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego obszarów wiejskich w 2010 roku. Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
• Rosner A., Stanny M. (2016). Monitoring rozwoju obszarów wiejskich. Etap II. Fundacja Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
• Simmel G. (2006). Most i drzwi. Oficyna Naukowa, Warszawa.
• Smętkowski M., Płoszaj A. (2016a). Zróżnicowanie społeczno-gospodarcze gmin według regionów historycznych, [w:] G. Gorzelak (red.), Polska gmina 2015. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 114–163.
• Smętkowski M., Płoszaj A. (2016b). Porównanie metropolitalnego i historycznego wymiaru zróżnicowania polskiej przestrzeni, [w:] G. Gorzelak (red.), Polska gmina 2015. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 164–186.
• Stanny M. (2013). Przestrzenne zróżnicowanie rozwoju obszarów wiejskich w Polsce, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, Warszawa.
• Stanny M., Hoffmann R., Śliwowska Z. (2016). Miasto–wieś: dychotomia czy continuum? Rozważania osadzone w trzech kontekstach: socjologicznym, ekonomicznym i geograficznym, „Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk Ekonomicznych Politechniki Koszalińskiej”, nr 20 (1), s. 265–279.
• Starosta P. (1995). Poza metropolią: wiejskie i małomiasteczkowe zbiorowości lokalne a wzory porządku makrospołecznego. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
• Szacki J. (1983). Historia myśli socjologicznej. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
• Sztompka P. (2003). Socjologia. Analiza społeczeństwa. Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Śleszyński P. (2013). Delimitacja Miejskich Obszarów Funkcjonalnych stolic województw, „Przegląd Geograficzny”, nr 85 (2), s. 173–197.
• Topolski J. (1993). Dzieje Polski 1501–1975. Wyd. IV. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Wciórka B., Zagórski K. (2007). Miasto i wieś w badaniach opinii publicznej. CBOS, Diagnozy i Opinie, nr 5, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.18778/0208-600X.63.02