The Struggle of Ambiguity and Exorcisms

• Authors: Grażyna B. Tomaszewska
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem uwagi w artykule jest jeden z ostatnich tomików Czesława Miłosza pt. Druga przestrzeń. Autorka przygląda się w nim niejednoznacznej religijności Miłosza. Dowodzi, że jest to religijność pełna napięć, sprzeczności, z którymi poeta stara się – z różnym skutkiem – uporać, unikając zarazem pocieszających, typowych dla potocznej wiary, rozstrzygnięć. Pisze o Miłoszowej tęsknocie do jednoznaczności jako formie niezgody na zło i okrucieństwo świata, niezgody na dwuznaczny jego wymiar, niezgody na wymuszoną akceptację dla przemijania, cierpienia i śmierci. Ukazuje różne formuły wyjścia poza antynomię tworzoną przez współistnienie piękna i okrucieństwa życia (m.in. doświadczenie epifanii) i przedstawia na tym tle specyfikę Miłoszowej egzystencjalnej aksjologii.

EN

The topic of the study is one of the last poetry volumes by Czesław Miłosz entitled The Second Space (Pol. Druga przestrzeń), through which the author of the article looks at the complications of Miłosz’s ambiguous religiousness. It is full of tension and contradictions to which the poet tries to address with various results. Miłosz avoids easy solutions, typical for common faith. The article talks about Miłosz’s longing for the explicitness as a form of protest against evil and terror of this world, a form of protest against its ambiguous dimension, which forces the acceptance of passing, suffering, decay, death. It shows various forms of transgression of the antinomy created by the coexistence of beauty and the cruelty of life (i.a. experience of epiphany) and juxtaposes its specific character of his existential axiology.

Keywords

PL

egzystencjalna aksjologia; religijność Miłosza; sprzeczność; Druga przestrzeń

EN

existential axiology; Miłosz’s religiousness; contradiction; The Second Space

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio N – Educatio Nova
• Year: 2020
• Issue: 5

Dates

published

2020

online

2020-12-31

Contributors

author

Grażyna B. Tomaszewska

References

• Baudrillard, J. (2009). Przejrzystość zła. Esej o zjawiskach skrajnych. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Biedrzycki, K. (2011). Miasto bez imienia. W: A. Fiut (red.), Poznawanie Miłosza 3. 1999–2010 (s. 408–551). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bielik-Robson, A. (2004). Duch powierzchni. Rewizja romantyczna i filozofia. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Bielik-Robson, A. (2008). Romantyzm, niedokończony projekt. Eseje. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Bielik-Robson, A. (2012). Erros. Mesjański witalizm i filozofia. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Bieńkowska, E. (1979). Usta ciemności. Znak, nr 1–2, 83–109.
• Błoński, J. (2011). Miłosz jak świat. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Chwin, S. (2012). Miłosz. Interpretacje i świadectwa. Gdańsk: Wydawnictwo Tytuł.
• Franaszek, A. (2014). Nie wejdziem do królestwa, gdzie poezja czysta. Gazeta Wyborcza. Magazyn Świąteczny, nr 142. Pobrane z: https://wyborcza.pl/magazyn/1,124059,16183842,Nie_wejdziem_do_krolestwa__gdzie_poezja_czysta.html (dostęp: 10.07.2020).
• Heuckelom, K. van (2004). „Patrzeć w promień od ziemi odbity”. Wizualność w poezji Czesława Miłosza. Warszawa: IBL PAN.
• Hutin, S. (1987). Gnostycy. Literatura na Świecie, nr 12, 12–48.
• Ingarden, R. (1960). O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Jastrzębski, J. (2011). „Być samym czystym patrzeniem bez nazwy”. W: A. Fiut (red.), Poznawanie Miłosza 3. 1999–2010 (s. 236–250). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Jung, C.G. (1995). Odpowiedź Hiobowi. Warszawa: Wydawnictwo Ethos.
• Kierkegaard, S. (2010). Albo-albo (T. 1). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Klejnocki, J. (2011). Wobec Nieuchronnego. O jednym wierszu Czesława Miłosza. W: A. Fiut (red.), Poznawanie Miłosza 3. 1999–2010 (s. 632–639). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Markowski, M.P. (2013). Polityka wrażliwości. Wprowadzenie do humanistyki. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Miłosz, C. (1980). Widzenia nad Zatoką San Francisco. Paryż: Instytut Literacki.
• Miłosz, C. (1990). Rodzinna Europa. Warszawa: Czytelnik.
• Miłosz, C. (2002). Druga przestrzeń. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Miłosz, C. (2010). Rosja. Widzenia transoceaniczne (T. 1: Dostojewski – nasz współczesny). Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich.
• Miłosz, C. (2011). Wiersze wszystkie. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Mrożek, S. (2010). Dziennik (T. 1: 1962–1969). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Nowosielski, J. (2013). Zagubiona bazylika. Refleksje o sztuce i wierze. Kraków: Społeczny Instytut Wydawniczy Znak.
• Nycz, R. (2001). Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Pilch, A. (2008). O rozpoznawaniu i urzeczywistnianiu wartości w poezji współczesnej. Pytania o wartości w szkolnej polonistyce. W: A. Janus-Sitarz (red.), Wartościowanie a edukacja polonistyczna (s. 145–159). Kraków: TAiWPN Universitas.
• Plotyn (2000). Enneady I–III. Warszawa: Akme.
• Ricoeur, P. (1986). Symbolika zła. Warszawa: Pax.
• Scholem, G. (1997). Mistycyzm żydowski i jego główne kierunki. Warszawa: Czytelnik.
• Sławek, T. (2011). Bóg, przyjaźń, myśl. Czytając Blake’a i Miłosza. W: A. Fiut (red.), Poznawanie Miłosza 3. 1999–2010 (s. 59–80). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Stala, M. (2011). Ekstaza o wschodzie słońca. W kręgu głównych tematów poezji Czesława Miłosza. W: A. Fiut (red.), Poznawanie Miłosza 3. 1999–2010 (s. 109–171). Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Stróżewski, W. (2002). Wokół piękna. Szkice z estetyki. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Szczukowski, D. (2008). Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego. Kraków: TAiWPN Universitas.
• Tomaszewska, G.B. (2007). Jak widzi dusza? Estetyka i metafizyka światła w „Panu Tadeuszu”. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
• Tomaszewski, M. (1998). Od chaosu do kosmosu. Szkice o literaturze polskiej i francuskiej XX wieku. Warszawa: IBL PAN.
• Zarębianka, Z. (2014). Wtajemniczenia (w) Miłosza. Pamięć – duch(owość) – wyobraźnia. Kraków: Wydawnictwo Homini.

Identifiers

DOI

10.17951/en.2020.5.283-298