Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Wartości materialne a kreacje antroponimiczne

100%
Matusiak-Kempa I.
Prace Językoznawcze
|
2021
|
vol. XXIII/2
199–216
PL
W artykule omawia się antroponimy utworzone od apelatywów z zakresu pola pojęciowego wartości materialnych. Tekst składa się z dwóch części. Pierwsza ma charakter teoretyczny: przybliża poznawczą i ontologiczną funkcję nazw osobowych o charakterze przezwiskowym, a także status wartości materialnych w potocznym systemie pojęciowym. W tej partii tekstu przywołuje się również konteksty historyczne i biologiczne, uzasadniające konotacje wartościujące leksyki z pól pojęciowych BOGACTWO i BIEDA. W drugiej części artykułu omawia się antroponimy utworzone od wyrazów pospolitych, wybrane z trzech słowników nazw osobowych. Prezentację materiału onimicznego poprzedza omówienie semantyki leksemów wyznaczających centra pojęciowe wartości i antywartości materialnych. Wnioski z analizy leksyki pozwalają korelować określenia z zakresu wartości materialnych z określeniami z zakresu pola pojęciowego wartości witalnych i odczuciowych.
EN
The article discusses anthroponyms derived from appellatives in the semantic field of material values. The text consists of two parts. The first part is theoretical and introduces cognitive and ontological functions of nicknames, as well as the status of material values in the common conceptual system. This part also addresses historical and biological contexts that motivate evaluative connotations of the conceptual domains of WEALTH and POVERTY. The second part of the article presents a number of anthroponyms derived from common words which were selected from three dictionaries of proper names. The presentation of the onymic material is preceded by description of the semantics of lexemes that designate conceptual centres of material values and anti-values. Conclusions from the analysis of the lexical material allow one to corelate units related to the field of material values with those referring to the field of vital and emotional values.
2

Wartości moralne utrwalone w nazwiskach odapelatywnych na Warmii (XVI–XVIII w.)

100%
Matusiak-Kempa I.
Prace Językoznawcze
|
2012
|
issue 14
187-197
EN
The article is an attempt at reconstructing value-loaded lexical content from Polish and German surnames. The names were recorded in Warmia between the 16th and 18th centuries. The research has revealed a set of moral values referred to in creating the analysed names. The lexical content encompasses the following semantic fields: honesty-dishonesty; kindness, friendly attitude to people people – hostile attitude; sincerity – insincerity; gentleness – impetuosity. The above mentioned classes included lexical content representing moral values and their anti-values. Pragmatic-lexical analysis revealed the existence of anthroponyms derived from lexemes which had a moral valuation by culturally based connotation
3

Potoczne pojęcie normy a proces kreowania dawnych przezwisk

100%
Matusiak-Kempa I.
Prace Językoznawcze
|
2018
|
issue XX/2
115-125
PL
W artykule omawia się wpływ myślenia potocznego na proces kreowania dawnych przezwisk. Analiza opiera się na materiale zrekonstruowanym ze współczesnych nazwisk Polaków. W pierwszej części artykułu definiuje się potoczne pojęcie normy oraz ukazuje się wpływ wartościowania potocznego na negatywne nacechowanie większości przezwisk. W dalszej części analizuje się wpływ uniwersalnych mechanizmów poznawczych na akt nazewniczy. W trzeciej części szkicu wykazuje się zależności między procesem tworzenia nazw osobowych a wybranymi kategoriami myślenia potocznego. Do kategorii tych należą m.in.: zdroworozsądkowość, mała wnikliwość podczas analizy zjawisk i upraszczające generalizacje, przejawiające się najczęściej np. w stereotypowym korelowaniu cech fizycznych i psychicznych.
EN
The article discusses the impact of folk concepts on the process of creating old nicknames. The analysis is based on the material reconstructed from contemporary Polish surnames. The first part of the article defines the vernacular notion of the norm and the influence of folk evaluation on the negative charge of most nicknames. In the following part the influence of universal cognitive mechanisms on the naming act is analyzed. The third part of the analysis shows the relationship between the process of creating personal names and selected categories of folk thinking. These categories include, among others: common sense, superficial analysis and simplifying generalizations, manifested most frequently in, for example, stereotypic correlation of physical and mental features.
4

Społeczny wymiar osobowej nazwy własnej − zarys problematyki

100%
Matusiak-Kempa I.
Prace Językoznawcze
|
2020
|
issue XXII/3
165–179
PL
W artykule omawia się typy strukturalno-semantyczne osobowych nazw własnych w perspektywie społecznych potrzeb poznawczych i komunikacyjnych. Artykuł dzieli się na dwie podstawowe części. W pierwszej partii tekstu argumentuje się na rzecz tezy, że kreacje nazewnicze są wyrazem asymetrycznych relacji jednostka – społeczeństwo, a nadanie nazwy osobowej, niezależnie od jej wydźwięku aksjologicznego, zawsze jest wyrazem nominacyjnej woli większości. W drugiej części artykułu rozpatruje się wpływ opozycji swój – obcy na kształtowanie się modeli semantyczno-formalnych nazwisk Polaków. Na podstawie socjologicznych definicji pojęć swój i obcy oraz zasady penetracji społecznej wyodrębnia się dwa zasadnicze typy struktur nazewniczych wyspecjalizowanych do nazywania osób. Pierwszy model realizują osobowe nazwy własne kreowane dla osób „obcych” i jest on zarezerwowany dla nazwisk tworzonych od nazw miejscowych i nazw etnicznych. Drugi model nazewniczy realizują onimy tworzone z perspektywy pojęcia swój. Tę matrycę charakteryzuje większa pojemność informacyjna, umożliwiająca szczegółowość deskrypcji. W modelu tym mieszczą się onimy kreowane ze względu na cechy psychiczne, fizyczne, wykonywany zawód i relacje rodzinne człowieka. W tej części artykułu zwraca się także uwagę na językowe i pozajęzykowe kryteria, które spełnia komunikatywna nazwa osobowa.
EN
The article discusses structural and semantic types of personal names in the perspective of social cognitive needs and communication needs. The article is divided into two parts. In the first part it is argued that naming creations are an expression of asymmetrical elationship between an individual and the society, and that giving a personal name (regardless of its axiological tone) will always be an expression of the shared will of the majority. The second part of the article focuses on the influence of the ‘our man – a stranger’ opposition on the formation of formal names of Poles. Based on the sociological definitions of concepts of ‘our man’ and ‘a stranger’ as well as the principle of social penetration two basic types of naming structures are distinguished. The first model is reflected in personal proper names created for ‘strangers’ and is reserved for surnames created on the basis of names of places or ethnic names. The second model is implemented in names created from the perspective of the concept of ‘our man’. This matrix is characterized by a greater information capacity facilitating a detailed description and includes names created on the basis of mental and physical characteristics, occupations and family relations. This part of the article also draws attention to language-related and non-language-related criteria which communicative persolal name has to meet.
5

Strategie deskrypcyjne w Jana z Szamotuł Kazaniach o Maryi Pannie Czystej

63%
Matusiak-Kempa I., Przybyszewski S.
Prace Językoznawcze
|
2014
|
issue 16/4
81-88
EN
The article presents strategies in describing Our Lady in the 16th century text of sermon attributed to Jan of Szamotuły, commonly called Paterek. The description of Mother of God reveals the medieval views on aesthetic issues and shows the common way of thinking about the canons of beauty. The description is performed on the basis of both the theological truths and existing stereotypes. The rhetorical strength of the sermon is enhanced by appealing to religious authorities and to the Bible.
6

„Unieść swą duszę ponad wymiar czasu” – o afektacji w ogłoszeniach towarzysko-matrymonialnych kobiet

63%
Matusiak-Kempa I., Krawczyk J.
Prace Językoznawcze
|
2011
|
issue 13
157-165
EN
This article is an attempt to show ways of expressing emotion in online texts social-matrimonial advertisements on the portal Sympathy. Affectation in comments of internet users is examined at the level of semantic, syntactic and stylistic. Linguistic analysis also takes into account the cultural context. Linguistic utterance is seen as a kind of discourse reflected in characteristic ways of self-presentation, making the game-linguistic communication, stressing their own creativity and emotionality
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.