Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 8

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Jeszcze o odróżnianiu określeń temporalnych deiktycznych od wyznaczających narracyjnie (anaforycznych)

100%
Grzegorczykowa R.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2015
|
issue Numer Specjalny
61-75
EN
The paper discusses two series of temporal expressions in Polish: one that localizes the described event with regard to the act of speech (the deictic series), and one, used in narratives, that localizes it with regard to a fixed point (the so-called anaphoric series). Both series indicate simultaneity, anteriority, or posteriority of the event with regard to the act of speech (Pol. dziś ‘today’, wczoraj ‘yesterday’, tydzień temu ‘a week ago’, jutro ‘tomorrow’, za tydzień ‘in a week’, and others), or with respect to a fixed point (tego dnia ‘that day’, w przeddzień ‘a day before’, w poprzednim tygodniu ‘a week before’, nazajutrz ‘the day after’, w następnym tygodniu ‘a week later’). The two series differ in certain syntactic grammatical properties, e.g. connectivity with tense forms of the described verbs; cf. the impossible *Jutro byłem ‘I was tomorrow’, and the possible, when talking about the past, Nazajutrz byłem ‘I was a day after’. The anaphoric series, being semantically more general, can usually appear in deictic contexts; the opposite is not true, cf. the impossible *Tego dnia był w Krakowie, a jutro pojedzie do Zakopanego ‘He was in Cracow that day, and he will go to Zakopane tomorrow’.
2
Content available remote

Problémy pojetí jazykového obrazu světa v perspektivě srovnávacích výzkumů

100%
Grzegorczykowa R.
Slovo a slovesnost: časopis pro otázky teorie a kultury jazyka (Slovo a slovesnost: A journal for the theory of language and language cultivation)
|
2010
|
vol. 71
|
issue 4
275-287
EN
The paper deals with two questions. The first question concerns the range of the 'mental picture' of a denoted object, created in the thought of a speaker. Classical (structural) linguistics and logical semantics concentrates on the essential features of the object (the necessary and sufficient conditions to reckon the object as a member of the considered class), whilst cognitive linguistics tends to treat all features associated with an object as valid for the mental picture of this object. The non-essential features are either stabilized by some linguistic facts (like derivations, proverbs, etc.), or are individually created in the text. The second question concerns the ontological character of the denoted objects. The object can be relatively ontologically independent, like: natural beings (e.g. plants, animals), some artefacts (e.g. buildings, tables), or the object can be an entity discernible by the human cognitive, linguistic categorization of the world (the parts of the body, some subsets or collections, the emotional states of a person). Some denoted objects can be human mental constructions (e.g. theoretical models, social ideologies). The ontological character of denoted objects seems to be essential in order to fix the 'tertium comparationis' in comparative research.
3
Content available remote

Od wspólnoty do obcości. Rozwój znaczeniowy polskiego przymiotnika obcy na tle słowiańskim

100%
Grzegorczykowa R.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2008
|
vol. 20
39-50
PL
Głównym celem artykułu jest prześledzenie rozwoju semantycznego prasłowiańskiego przymiotnika *obьtjь, oznaczającego pierwotnie wspólnotę, ogólność, powszechność, którego kontynuant w języku polskim (obcy) uzyskał znaczenie ‘nienależący do wspólnoty’. Zbliżył się tym samym do przymiotnika cudzy, wywodzącego się od prasłowiańskiego przymiotnika *tjudjь, którego kontynuanty w innych językach słowiańskich są podstawowymi wykładnikami znaczenia ‘obcości’. Autorka podejmuje również próbę wyjaśnienia, jak doszło do przesunięcia semantycznego od ‘wspólnoty’ do ‘obcości’ w polskim przymiotniku obcy. Formułuje hipotezę, iż znaczenie ewoluowało od ‘wspólny, ogólny, powszechny, należący do wszystkich’, poprzez ‘nienależący do mnie, nie mój własny’, ‘nie nasz własny, nienależący do kręgu bliskiego’, aż do ‘nieznajomy, nieznany, z którym nic nas nie łączy’. Analizuje ona również relacje semantyczne między przymiotnikami cudzy i obcy we współczesnej polszczyźnie, dochodząc do wniosku, iż węzłem semantycznym łączącym oba te przymiotniki jest ‘dzierżawczość’, różnie jednak profilowana w każdym z nich. Podejmuje także zagadnienie wartościowania niesionego przez przymiotnik obcy. Jego nacechowanie negatywne ujawnia się kontekstowo, niemniej jednak wynika z podstawowej semantyki wyrazu nienależenie do kręgu bliskiego implikuje ujemną ocenę.
EN
The article is predominantly concerned with the semantic development of the Old Slavic adjective *obьtjь, referring to a community, generality or commonality, whose Polish continuant (obcy) has become to mean ‘not belonging to the community’. It has thus approached the adjective cudzy ‘belonging to someone else’, which derives from the Old Slavic *tjudjь, and whose continuants in other Slavic languages are basic exponents of the concept of alienness or foreignness. The author also attempts to explain the meaning shift of obcy from ‘of a community’ to ‘alien, foreign’. A hypothesis is formulated according to which the meaning evolved from ‘common, general, belonging to everyone’, via ‘not mine’, then ‘not ours, not within our circle’ to ‘unknown, with which we have no connection’. The author also analyzes the semantic relationship between present-day Polish cudzy and obcy, and concludes that the two adjectives are linked through the concept of ‘possession’, differently profiled in each lexical item. Valuation inherent in the adjective obcy is also investigated. Its negative marking is revealed in context but it nevertheless derives from the word’s basic semantics.
4
Publication available in full text mode
Content available

Idee kognitywizmu jako podstawa badań porównawczych w zakresie semantyki

100%
Grzegorczykowa R.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2004
|
vol. 16
75-84
EN
New perspectives in comparative studies, especially in semantics, have arisen as a result of overcoming traditional structuralism, of viewing language in relation to culture and of the emergence of cognitive linguistics, which emphasizes the role of language in different conceptualizations of the world. Discussed are the following aspects of the cognitivist paradigm, especially valuable in comparative studies: the problem of the reconstruction of meaning (i.e. the formulation of the open cognitive definition) and the concepts used in descriptions of meaning (i.e. interpretive frame, linguistic worldview, connotation, profiling, stereotype and prototype). Two examples are analyzed: 'feminizm' (feminism) illustrates the problems of the cognitive definition, while 'tesknota' (longing) is a manifestation of different conceptualizations of comparable fragments of reality.
5
Content available remote

Jeszcze o rozumieniu JOS-u w perspektywie badań porównawczych: Problem inwariantu pojęciowego

100%
Grzegorczykowa R.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2011
|
vol. 23
217-225
6
Content available remote

Punkty dyskusyjne w rozumieniu pojęcia językowego obrazu świata - widziane z perspektywy badań porównawczych

100%
Grzegorczykowa R.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2009
|
vol. 21
15-29
PL
W pracy postawiono dwa pytania. Pierwsze pytanie dotyczy „mentalnego obrazu” nazywanego obiektu, utworzonego w myślach/świadomości mówiących. Klasyczna (strukturalna) lingwistyka i logiczna semantyka koncentrują się na cechach istotnych tego obiektu (koniecznych i wystarczających do przyporządkowania go do danej klasy), podczas gdy lingwistyka kognitywna dąży do tego, by traktować wszystkie cechy związane z przedmiotem jako ważne dla jego całościowego obrazu mentalnego. Cechy nieistotne mogą być zarówno potwierdzone przez dowody lingwistyczne (pochodzenie wyrazów, przysłowia itd.), jak też powstawać indywidualnie w jednostkowym tekście. Drugie pytanie dotyczy statusu ontologicznego nazywanych obiektów. Obiekty te mogą być ontologicznie względnie samodzielne, jak organizmy żywe (rośliny, zwierzęta), artefakty (budynki, stoły), albo mogą być wyodrębniane w wyniku ludzkiej, poznawczej, językowej kategoryzacji świata (części ciała, zbiory elementów, stany emocjonalne człowieka). Niektóre z nazywanych obiektów mogą być konstruktami pojęciowymi (modele teoretyczne, ideologie społeczne). Ontologiczny charakter nazywanych obiektów ma zadaniem autorki zasadnicze znaczenie przy ustaleniu tertium comparationis dla badań porównawczych.
EN
The paper deals with two questions. The first question concerns the range of the speaker’s „mental picture” of the object being denoted. Classical (structural) linguistics and logical semantics concentrate on the essential features of the object (the necessary and sufficient conditions in classifying the object as a member of a class), whereas cognitive linguistics tends to treat all features associated with the object as valid for the mental picture of this object. The non-essential features are either entrenched in language use (e.g. derivations, proverbs, etc.), or are individually created in text. The second question concerns the ontological character of the denoted objects. The object can be ontologically relatively independent, e.g. natural beings (plants, animals), certain artifacts (buildings, tables), or it may be an entity identifiable through the human cognitive and linguistic categorization of the world (body parts, certain sets or collections, the emotional states of a person). Some objects can be human mental constructions, such as theoretical models or social ideologies. The ontological character of the objects is essential for establishing the tertium comparationis in comparative research.
7
Publication available in full text mode
Content available

O specyficznych funkcjach wypowiedzi religijnych

100%
Grzegorczykowa R.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2001
|
vol. 13
77–84
PL
Artykuł przedstawia funkcjonalną typologię wypowiedzi związanych ze sferą religii. Autorka koncentruje się na tekstach specyficznie religijnych, tworzonych w ramach kultu. Mniej uwagi poświęca zatem wypowiedziom kaznodziejsko-katechetycznym, mimo swej odrębności, podobnym do tekstów publicystycznych czy dydaktycznych, dokładniej zaś omawia funkcje pełnione przez: Pismo Św. i teksty teologiczne, teksty liturgiczne i akty sakramentalne, akty chwalebne i wyznawcze oraz modlitwy. W zakończeniu scharakteryzowane zostały różnice między aktami religijnymi a aktami magicznymi. Za najistotniejsze uznano: obszar działania, stosunek do sacrum oraz wykorzystywanie przez magię (w przeciwieństwie do religii) sił zła.
EN
The article presents a functional typology of religious texts. Attention is paid to texts of the cult, rather than sermon-like, catechetic texts, the latter being, besides their uniqueness, similar to journalistic or didactic texts. Especially, the onus is put on the functions of the Bible and theological texts, liturgical and sacramental texts, prayers of praise and confession of faith, and other prayers. Finally, a discussion is offered of the differences between religious and magical acts, the most important of which include the very sphere of the activity, the attitude to the sphere of the sacred, and the use in magic (but not in religion) of evil forces.
8
Publication available in full text mode
Content available

Pojęcie czułości w rozumieniu papieża Franciszka na tle danych językowych

100%
Grzegorczykowa R.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2017
|
issue 12
112-119
EN
The paper, inspired by the apostolic exhortation Amorislaetitia (2016) by Pope Francis, is devoted to the notion of tenderness in the Polish language, as compared with its equivalents in other European languages, mentioned in the translations of Pope Francis’ exhortation: Italian tenerezza, French tendresse, English tenderness, German Zärtlichkeit, Russian nežnost’. Etymologies of these words, not only from the Romance languages, but also German and Russian names, are associated with the notions like gentleness and fragility, which refer to the attitude towards another person, expression of the feeling, as well as the gentle way of treating another person. In that respect, Polish differs from the other languages. The image of tenderness shaped by the Polish word czułość (etymologically connected with the verb czuć – tofeel) directs attention to the aspect of sensitivity and empathy with another person, focusing on the condition, situation in which the person finds himself/herself, as well as their needs. It is an important aspect, which is underestimated during the first reflection on this notion, as it is dominated by the meaning of expression of the feeling.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.