Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 9

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

O tekstach religijnych w XVI-wiecznych elementarzach polskich

100%
Korzo M. A.
Pamiętnik Literacki
|
2015
|
vol. 106
|
issue 1
169-182
EN
A characteristic feature of the early modern primers of all confessional shades was a combination of grammatical material with a fairly large selection of religious texts, which served a dual role: they contributed to religious consciousness formation of children and helped in acquisition of reading. A comparison of those selections allows to specify four models which dominated in the 16th century. The earliest one is the so-called liturgical model and the model of the medieval parish catechetical instruction ("Ortografia" <"Ortography"> by Stanisław Zaborowski, 1514–1515; "Nauka ku czytaniu dziatkam [...]" <"A Study of Reading for Children [...]"> by a Poznań printer Piotr Sextilis, 1556). The Reformation led to the creation of two more models: ABC-books, which followed "Small Catechism" of Martin Luther ("Nauka krótka ku czytaniu pisma polskiego". Kraków: Jan Januszowski, the second half of the 16th century) and primers arranged in the genre of “Spruchbücher” ("Elementarz polsko-łaciński" <"A Polish-Latin Primer">. Kraków: Łazarz Andrysowic, ca. 1550; "Elementaria institutio Latini sermonis, et pietatis christianae". Kraków: Maciej Wirzbięta, 1575). In the 17th and 18th centuries numerically dominated textbooks imitated the model of the medieval parish catechetical instruction, which has been extended in catechisms in the form of questions and answers.
2
Publication available in full text mode
Content available

„Spis tento Otázek trojiech” Łukasza z Pragi: przyczynek do historii katechizmów braci czeskich i ich roli w piśmiennictwie polskim (XVI wiek – pierwsza połowa XVII stulecia)

100%
Korzo M. A.
Res Historica
|
2013
|
issue 36
EN
The catechism Dětinské otázky (around 1501/02), arranged by Luke, the bishop of the Czech Brethren, and its significantly reformulated and extended version  Spis tento Otázek trojiech (1523) played a fundamental role in the development of literature within this genre in the initial phase of the European reformation. On the Czech ground, the catechisms have undergone some corrections in time, which at first reflected the escalation of the influences of Lutheranism in Jednota, and then, in the second half of the 16th century, the theological thought of the Reformed Church. For the purpose of children’s catechising, between the 16th and the 17th centuries, the so-called “extracts” (wyciągi) from the catechism are created- the Summy, which were printed in Czech, Latin and also multilingual versions.The translations of the Czech catechisms into Polish can be dated back to the middle of the 16th century: it can be evidenced by the declarations of the Brethren at the congress in Kozminek in 1555 and the Cracow edition from 1568, known only from a later description. The problem of editing the catechism has not been satisfactorily settled- it is evidenced by further attempts in arranging it in the Polish language. They include the manuscript, made in Ostroróg in 1605, and the Toruń edition from 1618, which initiated a series of printed editions of the Czech Brethren catechism (Toruń 1638, Gdańsk 1644, Toruń 1646 i 1648). During the editorial works, the Czech original of the Summy was still being consulted, confronting it also with the 16th century editions of the “greater” catechism. In this regard, the Polish version varied significantly from the Czech, which, after a slightly extended edition from Bremen 1615, did not undergo almost any changes in the 17th century.
PL
Artykuł nie posiada streszczenia w języku polskim.
3
Publication available in full text mode
Content available

Rzeczywistość wymyślona: jak unita Josafat Kuncewicz niby przyczynił się do nawrócenia patriarchi moskiewskiego Nikona

100%
Korzo M. A.
Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
|
2020
|
vol. 38
|
issue 1
EN
The objective of the paper is to showcase the relationships between literature and non-literary events on the example of the figure of Josaphat Kuntsevych (1580–1623) – the first martyr of the Uniate Church in the Commonwealth of Both Nations – and the miracle attributed to him. The hagiographical works mention the miraculous conversion of Moscow’s patriarch – Nikon (1605–1681) – to Catholicism, which reportedly happened in Moscow due to a painting depicting Kuntsevych. As a result of this event, Nikon resigned from his office. The description of the miracle, written around 1672 evolved with time, complemented with more and more circumstances surrounding the unusual event, stemming out of rumours and myths, but also reflecting a certain historical reality. The paper analyses the latest version of this story (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Vilnius, 1762), setting out the stages of shaping its individual parts (narrative construction of reality), as well as confronting historical reality with imaginary reality described in the miraculous event.
PL
Celem artykułu jest pokazanie relacji między literaturą a wydarzeniami pozaliterackimi na przykładzie postaci Jozafata Kuncewicza (1580–1623) – pierwszego męczennika Kościoła Unickiego w Rzeczypospolitej – i związanego z nim cudu. Utwory hagiograficzne zawierają opis cudownego nawrócenia i przejścia na katolicyzm patriarchy moskiewskiego Nikona (1605–1681), które miało dokonać się w Moskwie za przyczyną obrazka przedstawiającego Kuncewicza. Następstwem cudu była rezygnacja Nikona z patriarszego urzędu. Powstały około 1672 roku opis cudu z czasem obrastał w nowe, towarzyszące niezwykłemu wydarzeniu okoliczności; rodziły się one z pogłosek i mitów, ale także odzwierciedlały pewną realność historyczną. Artykuł analizuje najpóźniejszą wersję tej historii (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Wilno 1762), ustalając etapy kształtowania się poszczególnych jej części (narracyjne konstruowanie rzeczywistości), a także konfrontując realność historyczną z opisaną w cudownym wydarzeniu rzeczywistością wyimaginowaną.
RU
Związane z postacią pierwszego męczennika Kościoła Unickiego w Rzeczypospolitej Jozafata Kuncewicza (1580–1623) utwory hagiograficzne zawieraja opis cudownego nawrócenia na katolicyzm patriarchi moskiewskiego Nikona (1605–1681). Podobno dokonany w Moskwie za przyczyną obrazka Kuncewicza cud skutkował rezygnacją Nikona z patriarszego urzędu. Powstały ok. 1672 opis cudu obrasta z czasem w nowe towarzyszące temu wydarzeniu okoliczności, które rodzą się z pogłosek i mitów, ale także odzwierciedłają pewną realność historyczną. Artykuł analizuje najpóźniejszą wersję tej historii (S.P. Ważyński, Kazanie na uroczystość Bł. Jozafata Kuncewicza, Wilno 1762), ustalając etapy kształtowania się poszczególnych jej części, także konfrontując realność historyczną z opisaną w cudownym wydarzeniu realnością wyimaginowaną
4
Publication available in full text mode
Content available

Druki jezuickie w kręgach prawosławnych: dwa przykłady z XVII-wiecznej Rzeczypospolitej

100%
Korzo M. A.
Biblioteka
|
2018
|
issue 22(31)
65-74
EN
The history of works composed by Jesuits Fulvio Androzzi (1523–1575) and Marcin Śmiglecki (1563/64–1618) and their translations into Church Slavonic and the so-called “prostaâ mova” are considered as an interesting example of the spread of Catholic works among adherents of Orthodoxy in the Polish-Lithuanian Commonwealth. Androzzi’s Della frequenza della communione (1579) was originally an essay on the preparation for frequent communion. Its two Polish-language editions by Stanisław Grochowski (Scieszka poboznego chrześcianina, 1600) and Szymon Wysocki (Skarbnica duchowna, 1600) served as a source for a concise, written in “prostaâ mova” funerary sample sermon, which is found in the Vilna’s Orthodox Ritual 1621. An essay on theological and legal aspects of money-lending (usury) by Śmiglecki (O lichwie i trzech przednieyszych kontrakciech, 1596) was partly used for drawing up a treatise on moral theology Mir s Bogom čeloveku (1669) published in the Kiev Monastery of the Caves. Both sample sermons and treatises on moral theology were new literary genres for Orthodox tradition; their origin in the seventeenth century can be associated with Catholic influences.
PL
Tłumaczenia dzieł jezuitów Fulvia Androzziego (1523–1575) i Marcina Śmigleckiego (1563/64–1618) na język cerkiewnosłowiański i tzw. prostą mowę rozpatrywane są jako ciekawy przykład funkcjonowania utworów katolickich w XVII-wiecznym środowisku prawosławnym w Rzeczypospolitej. Della frequenza della communione (1579) Androzziego powstał jako traktat o częstym przyjmowaniu komunii. Oba jego przekłady polskie: w wersji skróconej Stanisława Grochowskiego (Scieszka poboznego chrześcianina, 1600) i pełnej Szymona Wysockiego (Skarbnica duchowna, 1600) stały się źródłem lakonicznego kazania wzorcowego na pogrzeb w składzie prawosławnego Rytuału (Wilno 1621). Traktat teologiczno-prawny o pobieraniu procentów i o kontraktach Śmigleckiego (O lichwie i trzech przednieyszych kontrakciech, Wilno 1596) został częściowo włączony do pierwszego prawosławnego manuale spowiedniczego Mir s Bogom čeloveku (Kijów 1669). Zarówno kazanie wzorcowe, jak i manuale spowiednicze należały do nowych gatunków literatury religijnej, które zaczęły powstawać w piśmiennictwie prawosławnym dopiero w XVII wieku pod wpływem tradycji katolickiej.
5
Publication available in full text mode
Content available

"Elementa Pverilis Institutionis" (Kraków 1692) – przyczynek do historii elementarzy polskich

100%
Korzo M. A.
Biblioteka
|
2016
|
issue 20(29)
71-80
EN
The article contains a description of a not recorded in the bibliography Polish-Latin elementary textbook Elementa Pverilis Institutionis (Cracow: Albrecht Górecki, 1692) from Russian State Archives of Ancient Documents (Moscow, Russia). The given edition marked the beginning of a line of primers, which survived until the twentieth century (ca. 44 editions). The specific features of the given line is bilingualism of all editions, laconic grammar part and extended part containing the religious texts. A comparison of the original version with subsequent editions of the primer (Cracow 1713, 1736, 1796 and Pochaiv s.a.) indicates multiple editing of the manual and enlargement of its religious content (new prayers and a catechism in the questions and answers form). An assumption is made that bilingual primer Elementaria institutio Latini sermonis, et pietatis Christianae (Cracow: Maciej Wirzbięta, 1575) could serve as a sample for Elementa 1692.
PL
Artykuł zawiera opis unikatowego polsko-łacińskiego podręcznika elementarnego Elementa Pverilis Institutionis (Kraków: Albrecht Górecki, 1692) ze zbiorów Rosyjskiego Państwowego Archiwum Akt Dawnych w Moskwie. Wydanie z 1692 roku zapoczątkowało linię elementarzy, która przetrwała do XX stulecia (ok. 44 edycji). Dwujęzyczność wszystkich wydań, lakoniczność części elementarzo wej i rozbudowana część zawierająca teksty o treści religijnej stanowią cechy specyficzne danej linii. Porównanie wersji pierwotnej z późniejszymi edycjami podręcznika (Kraków 1713, 1736, 1796 i Poczajów s.a.) świadczy o wielokrotnym redagowaniu elementarza i o rozszerzeniu jego treści religijnej (nowe modlitwy i katechizm w formie pytań i odpowiedzi). Do ewentualnych wzorców, do których sięgali wydawcy jego wersji z 1692 roku, zalicza się dwujęzyczny podręcznik Elementaria institutio Latini sermonis,et pietatis Christianae (Kraków: Maciej Wirzbięta, 1575).
6
Publication available in full text mode
Content available

Psalmy Dawidowe (Gdańsk 1616): przyczynek do recepcji Katechizmu Heidelberskiego w Polsce

100%
Korzo M. A.
Biblioteka
|
2013
|
issue 17(26)
53-63
EN
This article attempts to reconstruct the circumstances surrounding the origination and the possible sources of the catechism included in the edition of David’s Psalms (Danzig 1616), i.e., the so-called Heidelberg Catechism, also known as the Palatinate catechism, published in 1563. During the translation work, Polish editors made an extensive use of the series of other the so-called Heidelberg Psalters (Heidelberg 1567, 1573, 1575; Neustadt 1584; Herborn 1595, 1598, 1609; Amberg 1604 and Düsseldorf 1612) that included the German language version of the Geneva psalter authored by the translator and the law reader at the University of Königsberg Ambrosius Lobwasser (Leipzig 1573) combined with the abridged Church regulations for the Palatinate and a selection of prayers called the Heidelberg Catechism. The idea of the translation of the catechism was initiated by members of the Unity of the Brethren (Bohemian Brethren) who, at the time, were not aware of the already existing and widely used in practice Polish translation of the catechism (Vilna 1605). The above testifies to the fact that the representatives (members) of different factions and splinter groups of the Reformation groups in the Republic of Poland were not always well acquainted with the publishing output of their respective publishing endeavours. The Heidelberg Catechism, recommended by the synodal legislation, becomes in time the most fundamental publication for teaching in the Republic of Poland for both reformed unities and Bohemian brethren.
PL
Artykuł jest próbą określenia okoliczności powstania i ewentualnych źródeł katechizmu zamieszczonego w składzie Psalmów Dawidowych (Gdańsk 1616) – Katechizmu Heidelberskiego, zwanego również Katechizmem Palatynatu, wydanego w 1563 roku. Redaktorzy polscy w trakcie pracy translatorskiej korzystali z linii tzw. psałterzy heidelberskich (Heidelberg 1567, 1573, 1575; Neustadt 1584; Herborn 1595, 1598, 1609; Amberg 1604; Düsseldorf 1612), które zawierały niemieckojęzyczną wersję Psałterza genewskiego autorstwa tłumacza i wykładowcy prawa na Uniwersytecie w Królewcu Ambrosiusza Lobwassera (Lipsk 1573) oraz połączony ze skróconą Ordynacją kościelną dla Palatynatu i wyborem modlitw Katechizm Heidelberski. Inicjatywa przekładu katechizmu należała do przedstawicieli Jednoty Braci Czeskich, którzy nie wiedzieli o już istniejącym i używanym w praktyce szkolnej polskim tłumaczeniu (Wilno 1605). Świadczy to o tym, że przedstawiciele różnych odłamów reformacyjnych w Rzeczypospolitej nie zawsze byli dobrze obeznani ze wzajemnym dorobkiem wydawniczym. Polecany przez ustawodawstwo synodalne Katechizm Heidelberski staje się z czasem podstawą nauczania w Rzeczypospolitej zarówno w jednotach reformowanych, jak i u braci czeskich.
7
Publication available in full text mode
Content available

Przyczynek do roli druków bazylejskich w XVI–wiecznym piśmiennictwie ewangelickim Wielkiego Księstwa Litewskiego

100%
Korzo M. A.
Odrodzenie i Reformacja w Polsce
|
2011
|
vol. 55
PL
Notes on the role of the Basel Manuscripts in sixteenth Century Protestant Literature of the Grand Duchy of LithuaniaThis study is an analysis of the text and sources of the Calvinistic catechism printed in the Nieśwież hymn book (1563), which was previously regarded as a compilation from Sz. Budny’s cyrillic text (1562). The given catechism is a revised translation of the most influential of the Basel Manuscripts, prepared by I. Oekolampad ca. 1525–1529 and edited by his successor O. Myconius as ≪Institutio Christiana≫ in 1544. The Polish version of the Basel Manuscripts reflects the progress of this dogmatic profile of Calvinism in the Polish–Lithuanian Commonwealth and the influences of anti–Trinitarianism in Calvinistic instructive and catechetical literature.
8
Publication available in full text mode
Content available

Notes on the Role of the Basel Manuscripts in Sixteenth-Century Protestant Literature of the Grand Duchy of Lithuania

100%
Korzo M. A.
Odrodzenie i Reformacja w Polsce
|
2016
|
vol. 60
PL
This study is an analysis of the text and sources of the Calvinistic catechism printed in the Nieśwież hymn book (1563), which was previously regarded as a compilation from Sz. Budny’s cyrillic text (1562). The given catechism is a revised translation of the most influential of the Basel Manuscripts, prepared by I. Oekolampad ca. 1525–1529 and edited by his successor O. Myconius as Institutio Christiana in 1544. The Polish version of the Basel Manuscripts reflects the progress of this dogmatic profile of Calvinism in the Polish-Lithuanian Commonwealth and the influences of anti-Trinitarianism in Calvinistic instructive and catechetical literature.
9
Publication available in full text mode
Content available

Jeszcze raz w sprawie nieznanego tłumaczenia Jana Kalwina w Polsce

100%
Korzo M. A.
Odrodzenie i Reformacja w Polsce
|
2012
|
vol. 56
PL
Further Comments on the Unknown Translation of John Calvin in PolandThe study is dealing with a newly discovered Polish translation of Calvin’s Second Geneva Catechism published in 1564 in the printing house of Maciej Wirzbięta in Cracow and preserved in the Strahov Library (Strahovska knihovna) in Prague. Kathechizmus, to iest, sposob nauczania y ćwiczenia dziatek w prawdziwey y ssczyrey naucze Krześcijańskiey vczyniony na kstałt rozmowy with a foreword written by the Calvinist minister from Ćmielow, Aleksander Witrelin (died c. 1587) seems to be a newly revised version of a translation, prepared before 1559. Witrelin probably corrected this text using a Latin edition of Calvin’s Second Geneva Catechism after 1561.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.