Results found: 2

Search results

Sort By:

Limit search:

Two ovens from the first half of the 3rd millennium BC at Tell Arbid. Evidence for grain processing?

100%

Szeląg D.

Światowit

2009-2010

vol. Tom VIII (XLIX), fasc. A

113-120

Na stanowisku Tell Arbid położonym w północno-wschodniej Syrii, w górnym basenie rzeki Chabur, od roku 1996 pracują polscy archeolodzy z UW pod kierownictwem prof. P. Bielińskiego. W czasie prac w sektorze W, w południowej części stanowiska (kwadraty 51/56 i 52/57), w locusie 12 odkryto dwa piece, najlepiej zachowane spośród tego rodzaju instalacji na całym stanowisku. Datowane są one, podobnie jak większość warstw z tego obszaru (m.in. tzw. świątynia południowa), na I poł. III tys. p.n.e., na okres kultury Niniwa 5, kiedy osadnictwo na Tell Arbid osiągnęło swój największy zasięg. Starsza z dwóch instalacji (piec 23) posiada wiele cech unikalnych. Zbudowano ją z cegieł mułowych na dziedzińcu lub otwartej przestrzeni, na planie dużego okręgu o średnicy ponad 2 m. Komora miała kształt kopuły z niewielkim otworem wejściowym, a wiódł do niego korytarz obramowany dwoma niskimi murkami. Młodszy piec - 15, podobnej wielkości i zbudowany w podobnej technice, ale bez korytarza i bocznego wejścia, wzniesiono prawie w tym samym miejscu. Zmianie uległ natomiast charakter otoczenia - pomieszczenie z piecem stanowiło w tej fazie część większego kompleksu architektonicznego składającego się z dziedzińca otoczonego z trzech stron ciągami pomieszczeń. W funkcjonowaniu pomieszczenia z piecem 15 można wyróżnić późniejszą fazę, kiedy pomieszczenie zmniejszono, dobudowując do wszystkich wewnętrznych ścian ławy lub wzmocnienia. Nie tylko ograniczały one znacznie możliwość poruszania się wewnątrz, ale też częściowo przecięły ścianki pieca. W kolejnej fazie istnienia kompleksu miejsce pieca zajęła inna instalacja, tzw. grill. Tę wyraźną zmianę można interpretować albo w ten sposób, że piec i związana z nim działalność zostały przeniesione w inne miejsce, albo też należy przyjąć, że piec nie był już potrzebny, bo ustał powód, dla którego został zbudowany. Najbliższe analogie dla pieców z locusu 12 stanowią dużo gorzej zachowane piece z sektora SD z Tell Arbid. Analogie z innych stanowisk kultury Niniwa 5 (Tell Leilan, Tell al-Raqa’i, Tell Abu Hafur, Tell Karrana 3) są dużo mniej pewne. W świetle obecnego stanu badań piece z Tell Arbid wydają się być konstrukcjami wyjątkowymi. Podjęta próba interpretacji celu, któremu służyły piece z sektora W, jest utrudniona właśnie z powodu ich wyjątkowego charakteru oraz przede wszystkim z powodu braku związanych z nimi jakichkolwiek śladów, np. odpadów poprodukcyjnych, narzędzi czy towarzyszących im innych konstrukcji. Natomiast na podstawie analogii etno-archeologicznych z terenu Turcji można jednak wysunąć hipotezę, że piece z sektora W służyły do prażenia ziarna, w celu łatwiejszego pozbycia się plew. Brak podobnych konstrukcji z późniejszych okresów istnienia stanowiska może świadczyć o zmianie metod obróbki ziarna, co mogło mieć związek z zaobserwowanym w badaniach archeobotanicznych wzrostem znaczenia jęczmienia wśród zbóż uprawianych w rejonie Chaburu w III tys. p.n.e.

Middle Assyrian Pottery from Polish Excavations on the Site of Tell Rijim (Iraq). Preliminary Study

100%

Szeląg D.

Światowit

2012

vol. Tom IX (L), fasc. A

99-116

Prowadzone w latach 1984-1985, pod kierownictwem prof. P. Bielińskiego, polskie wykopaliska na stanowisku Tell Rijim były częścią projektu Eski Mosul Dam Salvage Project, zwanego inaczej Saddam Dam Basin Salvage Project, prowadzonego w latach 80. XX wieku w północnym Iraku, w związku z budową tamy na Tygrysie. Tell Rijim, leżący ok. 25 km na północny zachód od Eski-Mosul, na zachodnim brzegu Tygrysu, stanowił część obszaru nazwanego „mikroregionem Raffan” (Ryc. 1). Stanowisko o powierzchni ok. 2,5 ha znajdowało się na płaskim naturalnym wzgórzu, wyniesionym ok. 28 m ponad poziom rzeki (Ryc. 2). Łączny obszar przebadany w wyniku trzech sezonów badań wykopaliskowych to około 620 m2. Prace były utrudnione z powodu znacznego zniszczenia warstw kulturowych, spowodowanego erozją stanowiska w okresach przerw osadniczych, a także z powodu późniejszych pochówków, wkopanych we wcześniejsze warstwy kulturowe. Spora część znalezisk, w tym ceramika, została znaleziona w warstwach zakłóconych. Przy opracowywaniu publikacji pozostałości zabudowań oraz ceramiki z okresu nowoasyryjskiego okazało się, że na stanowisku można wydzielić czytelne przykłady budowli oraz ceramiki środkowoasyryjskiej. Tym samym potwierdzone zostały formułowane w raportach i wcześniejszych opracowaniach wnioski na temat istnienia osadnictwa na stanowisku Tell Rijim także w tym okresie. zachowane ślady zabudowy z okresu środkowo-asyryjskiego ograniczają się do odsłoniętych w północno-zachodniej części badanego obszaru pozostałości dwóch równoległych względem siebie murów, z których zachowały się prawie wyłącznie kamienne podbudowy i - w jednym przypadku - część ceglanej nadbudowy (Ryc. 3, 4). Prawdopodobnie do okresu środkowoasyryjskiego należy też przypisać jamę odkrytą w jednym z wykopów. Przyporządkowanie fragmentów naczyń z Tell Rijim do okresu środkowoasyryjskiego opierało się tylko w niewielu przypadkach na kontekście znalezienia, najczęściej jednak na dobrze stratyfikowanych analogiach z północnej Mezopotamii. Osobna grupa to przykłady naczyń, których datowanie jest bardziej dyskusyjne a analogie niejednoznaczne. ograniczona rola w przypadku opracowania i datowania zespołu ceramiki z Tell Rijim przypadła takim czynnikom, jak na przykład rodzaj domieszki schudzającej. Z jednej strony powodem są niedoskonałości opisu fragmentów ceramiki sporządzanych na stanowisku i brak możliwości ich weryfikacji. z drugiej strony obecność domieszki roślinnej, uważanej za cechę charakterystyczną dla ceramiki środkowoasyryjskiej, nie może być w pełni wykorzystana w przypadku ceramiki z Tell Rijim, pochodzącej w dużej części z zaburzonych kontekstów. Domieszka roślinna jest bowiem obecna zarówno w części mas ceramicznych stosowanych do wyrobu ceramiki ze środkowego okresu epoki brązu, jak też, mimo wzrastającej roli domieszek mineralnych, w ceramice z okresu nowoasyryjskiego. Ceramika z Tell Rijim wykazuje małą różnorodność form naczyń. Formy otwarte reprezentowane są przede wszystkim przez typowe dla okresu środkowoasyryjskiego karynowane misy (Ryc. 5:1-6, 6:1) i czarki (Ryc. 6:2), spotykane praktycznie na wszystkich stanowiskach z tego czasu. Wśród nich wyróżnia się kategoria mis z podcięciem poniżej wylewu oraz bezpośrednio powyżej karynacji i o prostym przebiegu ścianek pomiędzy podcięciami (Ryc. 6:3,4). Kolejne dwa przykłady mis (Ryc. 6:5,6) mogą być prawdopodobnie datowane na okres środkowoasyryjski w oparciu o analogie z innych stanowisk oraz kontekst znalezienia (misa Ri 7267/373, Ryc. 6:5). Pucharek Ri 7263 (Ryc. 7:1), mimo że uszkodzony (nie zachował się wylew), przypomina naczynia środkowo- i nowoasyryjskie. zabytek ten pochodzi z tego samego kontekstu co misa Ri 7267, co sprawia, że bardziej prawdopodobne jest datowanie go na okres środkowoasyryjski. Tej pewności brak w przypadku kolejnego pucharka (Ryc. 7:2), dla którego analogie znaleźć można wśród naczyń datowanych zarówno na okres środkowo-, jak i nowoasyryjski. Bardzo typową formą dla okresu środkowoasyryjskiego, poza misami karynowanymi, są pozbawione szyjek flasze z pogrubionymi wylewami. Wśród naczyń pochodzących z Tell Rijim znajduje się kilka przykładów tej formy (Ryc. 7:3-5). Datowanie dwóch kolejnych dzbanów jest bardziej dyskusyjne. Analogie dla wylewu dzbana Ri 497/54 (Ryc. 7:7) można znaleźć zarówno wśród naczyń z okresu środkowo-, jak i nowoasyryjskiego. Dzban Ri 3135/140 (Ryc. 7:6) został ujęty w opracowaniu ceramiki z Tell Rijim ze środkowego okresu epoki brązu. Jednak na podstawie analogii można go datować na okres środkowoasyryjski. Trudności w jednoznacznym przypisaniu fragmentów naczyń, zwłaszcza z niepewnych kontekstów, do okresu środkowoasyryjskiego objawiają się w pełni w przypadku denek (Ryc. 8-10). Nawet przy opracowywaniu bardzo charakterystycznych form, tzw. denek guzkowych/guzikowych, nie zawsze możliwe jest przypisanie konkretnego fragmentu do okresu środkowoasyryjskiego, ponieważ występują one także w okresie nowoasyryjskim. Stopki naczyń (Ryc. 10:8-10), na podstawie analogii ze stanowisk z północnej Mezopotamii, można prawdopodobnie datować na okres środkowoasyryjski. Dotyczy to także tych przykładów (Ryc. 10:7), które we wcześniejszej publikacji wyników badań na stanowisku zaliczono do ceramiki ze środkowego okresu epoki brązu. Bardziej precyzyjne określenie chronologii ceramiki z Tell Rijim jest trudne, choć większość form znajduje odpowiedniki na innych stanowiskach, datowane na XII w. p.n.e. Może to sugerować konieczność zmiany proponowanego dotąd datowania (XIII w. p.n.e.) osadnictwa asyryjskiego w Tell Rijim. Ograniczony obszar, na jakim odsłonięto pozostałości z tego okresu, i niewielka liczba pewnie datowanych fragmentów naczyń nakazują jednak daleko posuniętą ostrożność w formułowaniu takich wniosków. Dość szczupły ilościowo zespół ceramiki środko-woasyryjskiej potwierdza przede wszystkim istnienie osadnictwa z tego czasu w Tell Rijim. Jest to także jedno z niewielu stanowisk w rejonie Eski-Mosul, z których ta kategoria zabytków została opracowana. Publikowane studium, choć wstępne, poszerza tym samym naszą wiedzę o ciągle niezbyt dobrze udokumentowanej ceramice środkowoasy-ryjskiej z terenu rdzennej Asyrii. Przykłady naczyń o dyskusyjnym, trudnym do ustalenia datowaniu, ilustrują z kolei problemy z chronologicznym przyporządkowaniem znalezisk pochodzących z niepewnych kontekstów, zwłaszcza na stanowiskach o długiej historii zasiedlenia, jak w przypadku Tell Rijim.

Refine search results

2 Światowit

2 Szeląg D.

1 2012

Search results

Two ovens from the first half of the 3rd millennium BC at Tell Arbid. Evidence for grain processing?

Middle Assyrian Pottery from Polish Excavations on the Site of Tell Rijim (Iraq). Preliminary Study