Search results

1

Marian Kornecki (1924-2001)

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2001

|

issue 4

464-465

2

Barbarzyńcy w ogrodzie pamięci. Cmentarz rodziny von Lüttwitzów w Sobótce-Górce

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2019

|

issue 1

171-204

PL

Cmentarze ewangelickie należą do najbardziej zagrożonych grup zabytków rejestrowych. Tylko niewielką ich część objęto na Ziemiach Odzyskanych ochroną prawną. Przez dziesięciolecia przymykano oczy na dewastację, rabunek i niszczenie „poniemieckich” nagrobków czy elementów wyposażenia, na równanie nekropolii z ziemią i łamanie prawa dotyczącego pochówków. Stanu tego nie możemy, niestety, uznać za fazę zamkniętą. Analiza cmentarza rodziny von Lüttwitzów w Sobótce-Górce jest próbą pokazania, że można utrzymać pamięć tam, gdzie cmentarz w dawnej postaci nie istnieje; próbą historycznego „odtworzenia” pochowanych, wyrwania ich z anonimowości, z której wyrastają obojętność i zła wola. Pod skorupą asfaltu leżą kości współzałożyciela uniwersytetów w Berlinie i we Wrocławiu, kilku pruskich generałów, re¬formatora szkolnictwa w Bawarii czy skromnego oberleutnanta, który w 1916 r. poległ nad jeziorem Narocz, kiedy pułki śląskie powstrzymywały rosyjską ofensywę na Wilno. Przywrócenie pamięci, której ochrona jest nieodłącznym elementem ochrony zabytków, to krok w stronę rozwią¬zania problemu – przywrócenia rodowej nekropolii należnego miejsca w zespole pałacowo-parkowym bądź jej likwidacji, ale z szacunkiem dla ludzkich szczątków i obowiązującego prawa.

EN

Evangelical cemeteries belong to the most endangered groups of registered monuments. Only a small part of them was covered by legal protection in the Recovered Territories. For decades, people turned a blind eye to the devastation, robbery and destruction of “post-German” tombstones and pieces of equipment, to the destruction of the necropolis and to the violation of burial laws. Unfortunately, we cannot say this is a finished phase. The analysis of the von Lüttwitz family cemetery in Sobótka-Górka is an attempt to show that one can maintain the memory of a place even if the cemetery does not exist in its previous form; an attempt at a historical “reconstruction” of the buried, bringing them out of anonymity, which gives rise to indifference and bad will. Under the layer of asphalt lie the bones of the co-founder of the universities in Berlin and Wrocław, several Prussian generals, a school reformer in Bavaria or a modest oberleutnant who died on Lake Narach in 1916 when the Silesian regiments stopped the Russian offensive on Vilnius. Restoring the memory, the protection of which is an inseparable element of monument protection, is a step towards solving the problem – restoring the family necropolis to its proper place in the palace and park complex or its liquidation, but with respect for human remains and the applicable law.

3

Zespół dawnego młyna na Wieczystej w Krakowie i jego właściciele

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2021

|

issue 2

89-114

PL

Zespół młynów na Wieczystej, do 1943 roku przysiółku wsi Rakowice, dziś przedmieściu Krakowa, zbudowała u progu lat 20. XX wieku spółka należąca do rodziny Wasserbergerów. Architektura przemysłowa obiektu nie niosła najwyższych wartości, była ściśle podporządkowana funkcjonowaniu jednego z największych młynów w II RP. Zakłady kilkakrotnie płonęły, były przebudowywane pod dyktando zmieniających się wymogów technologicznych. W roku 2002 produkcję przeniesiono do nowego zakładu. Stary młyn sprzedano spółce zamierzającej przekształcić teren w strefę budownictwa mieszkalnego, z wykorzystaniem i zachowaniem murów starszej części młyna. Młyna, który mimo swoich nie najwyższych walorów zabytkowych wrósł przez lata w pejzaż wschodniej strony miasta, stając się powszechnie rozpoznawanym znakiem tożsamości Wieczystej. Część niniejszego tekstu autor poświęcił niesłusznie zapomnianej rodzinie żydowskich przedsiębiorców i filantropów, których młyn był własnością.

EN

The complex of mills in the Wieczysta district, up to 1943 a hamlet of Rakowice village, currently the outskirts of Krakow, was built in the early 1920s by a company belonging to the Wasserberger family. Industrial architecture of the facility did not convey any outstanding values, as it was strictly subordinated to the operation of one of the largest mills in the Second Republic of Poland. The plant suffered from several fires and was redeveloped to suit changing technological requirements. In 2002, the production was transferred to a new plant. The old mill was sold to a company intending to transform this area into a residential complex, however preserving and using the walls of older parts of the mill. Although its historical values do not measure up to top ranks, the mill has rooted in the landscape of the eastern part of the city over the years, thus becoming a widely recognised symbol of Wieczysta’s identity. Parts of this text are devoted to the undeservedly forgotten family of Jewish entrepreneurs and philanthropists who once owned the mill.

4

Józef Pieniążek. Piewca rodzimego krajobrazu

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2018

|

issue 1

167-194

PL

Józef Pieniążek (1888-1953), malarz i grafik, absolwent Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, w swej twórczości skupił się na dokumentowaniu zabytków i elementów ludowej kultury materialnej. Uczeń Leona Wyczółkowskiego, związany ze swym mistrzem przez całe życie, nie podążał za modnymi nurtami w sztuce, nigdy nie stał się – bo też się o to nie starał – modny. Ale dla konserwatorów zabytków, etnografów, badaczy krajobrazu kulturowego jego twórczość jest ważna. Pozostawił po sobie wiele udanych grafik (część zebrał w teki), wielką liczbę rysunków i akwareli. Na przełomie lat 20. i 30., z inspiracji Wyczółkowskiego, zainteresował się kulturą ludową. Zaczął utrwalać relikty dawnego stroju, zabytki tradycyjnej sztuki i architektury, często ukazywane na tle czystego jeszcze krajobrazu. Z profesorską skrupulatnością starał się wysublimować z powszechnego w jego czasach zasobu architektury ludowej obiekty najcenniejsze. W trakcie krajoznawczych wędrówek włożył dużo pracy w dokumentację regionalnych strojów, ginących zawodów, portretowanie ludzi. W 1937 r. opublikował we Lwowie tekę 40 barwnych kompozycji ukazujących stroje i typy górali, zabytki budownictwa, kultury i sztuki kościelnej i ludowej z rejonu Podhala, Orawy, Spiszu, Żywiecczyzny, Pienin, Sądecczyzny. W latach 1925-1938 uczestniczył w życiu artystycznym, brał udział w licznych wystawach, salonach i pokazach. Był aktywnym członkiem m.in. Związku Polskich Artystów Grafików.

EN

Józef Pieniążek (1888-1953) – painter and graphic artist, graduate of the Academy of Fine Arts in Cracow; in his work, he focused on documenting monuments and elements of folk material culture. Student of Leon Wyczółkowski, associated with his master throughout his life, did not follow fads in the art, he also never became – because he did not try too much – fashionable. However, for conservators of monuments, ethnographers, and cultural landscape researchers, his work is important. He left many good graphics (part of them compiled in portfolios), a large number of drawings and watercolours. In late 1920s and early 1930s, he became interested, inspired by Wyczółkowski, in folk culture. He began to perpetuate the relics of the old dress, the monuments of traditional art and architecture, often shown against the background of a clear landscape. With academic preciseness, he tried to sublimate the most valuable objects from the resource of folk architecture common in his times. During his sightseeing trips, he put a lot of effort into documenting regional costumes, disappearing professions, portraying people. In 1937 in Lviv, he published a portfolio of 40 colourful compositions featuring costumes and types of highlanders, architectural monuments, folk and sacral art and culture from the regions of Podhale, Orava, Spisz, Żywiec, Pieniny, Sądecczyzna. In 1925-1938 he participated in artistic life, took part in numerous exhibitions, salons and shows. He was an active member of the Polish Graphic Artists Association and other organisations.

5

Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Krakowie

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2002

|

issue 1

82-83

6

Austriackie Kriegsmappe – zapomniane źródło do ikonografii polskich zabytków architektury – na przykładzie Galizien 1915 Luigiego Kasimira

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2014

|

issue 2

5-22

EN

This article refreshes our memory on the graphic portfolios created and published during the World War I, exemplified by the work of Luigi Kasimir (1881-1962), Austrian graphic artist and landscape painter. In the years 1900-1905 he attended the Academy of Fine Arts in Vienna, gaining artistic education under the supervision of William Unger. In the following years, he improved his skills in lithography and colour etching. Soon he became one of the most recognized Austrian graphic artists and his works found their way to the largest world collections. In 1915, Kasimir was delegated to Galicia with a task of providing artistic documentation of the course of military operations, which resulted in a portfolio of 47 graphics presenting the architectural monuments of former Galicia upon passing of the Austro-Russian front in 1915. Portfolio depicts the views of sites from the following localities: Biecz, Glinik Mariampolski, Gorlice, Jarosław, Kraków, Otfinów, Nielepkowice, Pawłosiów, Przemyśl, Radymno, Sękowa, Sieniawa, Tarnów, Wiązownica, Wietlin, Wysocko and Zbylitowska Góra. Therefore, the analysis of portfolio provides us with a relatively comprehensive set of iconographic materials, presented in publications and conservation documentation sporadically or at all. From the total of 47 views, there are only 7 cases of sites, which have been not definitely rebuilt throughout the last century. Almost half of them did not survive. The author mentions also the portfolios of the other artists, which might be of documentary importance. Not all of them were published: materials to some of them rest in the Vienna and Budapest archives. Many works have been rejected as the relics of the Germanic military propaganda. Despite the above, it is worth to return to them, since in many cases, these are the only art representations of sites from villages and provincial small towns.

7

Rezydencja Dzięki. Krajobraz dyskretny

100%

Marcinek R.

Ochrona Zabytków

|

2020

|

issue 2

65-94

PL

Pałac Dzięki w Wiązownicy-Kolonii należy do tych dzieł architektury, na które zwykle nie zwraca się szczególniejszej uwagi. Ukryty w dolinie rzeki Kacanki, XIX-wieczny pałacyk jest podniszczony i tak wpasowany w krajobraz, że łatwo go przeoczyć. Zatarło się również jego dawne, parkowo- ogrodowe otoczenie, które zrealizowano, kiedy postanowił tu osiąść carski urzędnik Wasilij W. Pogodin. Donatariuszy Mikołaja I historiografia ocenia surowo, ale dla Wiązownicy przybycie nowego właściciela było cywilizacyjnym przełomem. Historia jego córki i zięcia to glosa do tzw. opolaczenia – zjawiska wsiąkania rdzennych Rosjan w polskie otoczenie. W artykule podjęto próbę identyfikacji historycznych granic założenia.

EN

The Dzięki Palace in Wiązownica-Kolonia is one of those works of architecture which are not usually given any special attention. Hidden in the valley of the Kacanka River, the 19th century palace is now tattered and so well fitted into the landscape that it is easy to overlook it. Its former park and garden environment has also been blurred – this complex was established when a tsarist official Wasilij W. Pogodin decided to settle here. The donatories of Nicholas I have been severely evaluated by historiography, but in the case of Wiązownica the arrival of the new owner was a civilization breakthrough. The story of his daughter and son-in-law is an example of “Polonization” – a phenomenon of the infiltration of indigenous Russians into the Polish environment. The article attempts to determine the historical boundaries of the complex.

8

Czas na Nową Hutę – o planie ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta

63%

Marcinek R., Myczkowski Z.

Ochrona Zabytków

|

2017

|

issue 1

129-161

PL

Nowa Huta jest miejscem powszechnie rozpoznawalnym, ale relatywnie słabo znanym. W przestrzeni publicznej funkcjonują na jej temat liczne stereotypy, w których cieniu pozostają obiektywne analizy. Utrudnia to jednolitą politykę wobec obszaru uważanego za „miasto socjalistyczne”, a będącego de facto konglomeratem architektury z 2. połowy XX wieku oraz reliktów średniowiecznych wsi. Narastające problemy konserwatorskie, adaptacyjne, strukturalne i społeczne skłoniły Radę Miasta Krakowa do podjęcia uchwały o utworzeniu na części obszaru Nowej Huty parku kulturowego. Artykuł to informacja o opracowaniu będącym propozycją uporządkowania zagadnień związanych z ochroną dziedzictwa i krajobrazu kulturowego. Autorzy przedstawili przyjętą metodę i etapy dochodzenia do finalnych wniosków. W zapisach planu propozycji postępowania w konkretnych miejscach jest kilka tysięcy. W artykule przedstawiono najważniejsze obszary postulowanych działań.

EN

Although Nowa Huta has become a household name over the years, to most people the district itself remains relatively obscure. The public perception of it is plagued by stereotypes which overshadow any attempt at an objective analysis. This, in turn, makes it difficult to adopt a uniform policy for an area commonly believed to be a “socialist town”, even though it is, in fact, a conglomerate of architecture of the 2nd half of the 20th c. and the relics of the medieval village which had once existed there. The increasing conservation, adaptation, structural and social issues which have cropped up over the years led the Kraków City Council to adopt a resolution on the establishment of a cultural park covering a part of the Nowa Huta district. The article contains information on the study which serves as a proposal for adopting a structured approach to the protection of cultural heritage and landscape. The authors present both the methodology applied and the stages leading to the final conclusions. The plan itself contains a few thousand proposals for specific actions. The article highlights the most significant areas of proposed activities.

9

Zapomniana willa generała

63%

Marcinek R., Moździerz Z.

Ochrona Zabytków

|

2015

|

issue 2

115-132

EN

Reflection on the history of a modernist villa-hotel, built in late 1930s by general Tadeusz Kasprzycki on Butorowy Wierch in Kościelisko, a place that offers one of the most beautiful panoramas of the Tatra Mountains. The article shows not only architectural and construction history of the building, but also circumstances behind the construction. The Minister of Military Affairs erected the house under a cloud of scandal: a broadly-discussed romantic affair, financial abuses, use of military funds for his private purposes. Following the World War II, the building was taken over by the army, which reconstructed the villa without any respect to stylistic values. Fortunately, the name “Salamandra” was left intact. The original architecture of the villa-hotel of general Kasprzycki, a building erected in the years 1937-1939 on a T-plan, resembled other modernist objects of that time, referring to the organic architecture (Kasprowy Wierch cable railway stations, especially the upper one). A three-story western part and a perpendicular four-story eastern part were built, with floors withdrawing in terraces; walls were made of stone and with granite masonry. A flat roof, typical for spa functionalism, was used. Years of neglect and architectural lawlessness have changed a modernist villa into a gloomy mausoleum covered with a socialist-modernist caricature of a mountain-style roof. Today, Salamandra does not match with an idyllic landscape. We can only hope that under the new management it will become a gem of the Zakopane architecture again. One should take care not only of the building, but also of revalorisation of the surroundings, recover park alleys and landscape architecture. The article uses numerous archive materials, coming from, among others, military archives.

Refine search results

9 Ochrona Zabytków

9 Marcinek R.

1 Moździerz Z.

1 Myczkowski Z.

1 2021

1 2020

1 2019

1 2018

1 2017

1 2015

1 2014

1 2002

1 2001

Marian Kornecki (1924-2001)

Barbarzyńcy w ogrodzie pamięci. Cmentarz rodziny von Lüttwitzów w Sobótce-Górce

Zespół dawnego młyna na Wieczystej w Krakowie i jego właściciele

Józef Pieniążek. Piewca rodzimego krajobrazu

Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego w Krakowie

Austriackie Kriegsmappe – zapomniane źródło do ikonografii polskich zabytków architektury – na przykładzie Galizien 1915 Luigiego Kasimira

Rezydencja Dzięki. Krajobraz dyskretny

Czas na Nową Hutę – o planie ochrony Parku Kulturowego Nowa Huta

Zapomniana willa generała