Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 6

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Słów kilka o Stanisławie, niekoniecznie o Ulaszku

100%
Szcześniak K.
Studia Rossica Gedanensia
|
2015
|
issue 2
487-491
PL
Artykuł ma charakter przeglądu onomastycznego, koncentruje się na imieniu "Stanisław". Zawiera syntetyczna analizę pragmatyczną imienia, także w ujęciu porównawczym (autorka zebrała odpowiedniki imienia w różnych językach europejskich). Tekst dedykowany jest dr Stanisławowi Ulaszkowi z okazji 45-lecia pracy dydaktycznej na Uniwersytecie Gdańskim.
2
Content available remote

Kadyk, czym jest i na jakich obszarach jest?

100%
Szcześniak K.
Studia Rossica Gedanensia
|
2014
|
issue 1
89-99
EN
The article refers to the presence and origin of the Masurian dialect token kadyk. It can be found in literary texts written in German (relating to the Masuria region, such as Siegfried Lenz novels and Gunter Schiwy tales), as well as south German dialects and the language of German inhabitants of Gdansk and also in the central and northern region of Kaszuby. The author, comparing the dictionary, literary and onomastic sources argues that this token (or perhaps only the core, though) is a very early loan word (probably done already in the Balto-Slavic era) from the Finno-Ugric languages. The author uses the Grammar of the Lithuanian Language of Jan Otrębski who stated that the Finnish language contains many loans from the Baltic languages and drew attention to the fact that they date back to the period when the Finns created very a diverse tribal unity, and their dialects were very close. He continues further, that during this period also the languages called by linguists as Baltic were dialects of one language, not very different from each other1. Since then, taking into account the above statement, author of the article notes, there were loan words, including very early ones, from the Baltic languages, it can be assumed that a similar process could happen also in the other way. The early time of this loan can be proved by by the fact that the same root *kad / iti remained in all Slavic languages. Although the kadyk token is currently known (outside of the area from which it was borrowed) only in the Baltic languages, and in the area of Baltic settlements (particularly the area of the so-called Lithuania Minor), and in the German dialects of Gdansk and through South German dialects (or not, as the worth-mentioning theory of Hanna Popowska-Taborska and Witold Cienkowski of a direct loan token from Old-Prussian language) was transferred to northern and central Kaszuby (where it is existing among other forms: iglena, jiglica, heifer, Jodłowiec). It seems that it might be assumed that that it had been transferred to these areas by the German inhabitants of Gdansk to whom it was known from the area of East Prussia. In such case it would be a phenomenon of secondary assimilation to the new area.
PL
Artykuł dotyczy obecności i pochodzenia leksemu kadyk w gwarze mazurskiej. Można go spotkać w tekstach literackich pisanych po niemiecku (dotyczących regionu mazurskiego, jak na przykład powieści Siegfrieda Lenza i baśnie Güntera Schiwego), a także w dialektach dolnoniemieckich, języku niemieckich mieszkańców Gdańska oraz na Kaszubach środkowych i północnych. Autorka, porównując dane słownikowe, literackie i onomastyczne, stawia tezę, iż leksem ten (choć być może tylko sam rdzeń) jest bardzo wczesną pożyczką (prawdopodobnie dokonaną już w epoce bałtosłowiańskiej) z języków ugrofińskich. Korzysta przy tym z Gramatyki języka litewskiego Jana Otrębskiego, który pisał, że w językach fińskich istnieje wiele pożyczek z języków bałtyckich i zwrócił przy tym uwagę na to, że „datują się one z okresu, kiedy Finowie tworzyli niezbyt zróżnicowaną plemiennie jedność, a ich dialekty były sobie bardzo bliskie. Ale, kontynuuje tenże badacz dalej, w tym okresie i języki nazywane przez językoznawców bałtyckimi były mało różniącymi się od siebie dialektami jednego języka” . Skoro zatem, uwzględniając powyższy sąd, zauważa autorka artykułu, istniały pożyczki z języków bałtyckich i to tak wczesne, to można założyć, że mogły one również zachodzić i w drugą stronę. A o wczesności tej pożyczki świadczyć może to, iż sam rdzeń *kad/iti pozostał wszak we wszystkich językach słowiańskich, choć leksem kadyk (poza obszarem, z którego go zapożyczano) znany jest obecnie tylko w językach bałtyckich, a także na terenie osadnictwa bałtyckiego (szczególnie tak zwanej Małej Litwy), w dialektach niemieckich Gdańska i poprzez dialekty dolnoniemieckie (lub nie, tu warto wspomnieć o teorii Hanny Popowskiej-Taborskiej i Witolda Cienkowskiego o bezpośredniej pożyczce leksemu z języka staropruskiego) przedostał się na Kaszuby północne i środkowe, gdzie jest on znany obok innych form: jiglena, jiglica, jałowić, jodłowiec. Wydaje się, że równie dobrze można założyć, że przenieśli go być może na te obszary niemieccy mieszkańcy Gdańska, którzy znali go z obszaru Prus Wschodnich, a w takim razie mielibyśmy do czynienia ze zjawiskiem wtórnej asymilacji na nowym obszarze.
3
Content available remote

Życiorys Prof. dra hab. Leszka Moszyńskiego

100%
Szcześniak K.
Studia Rossica Gedanensia
|
2016
|
issue 3
521-523
PL
Tekst prezentuje biogram naukowy wybitnego slawisty Prof. dr hab. Leszka Moszyńskiego, związanego m.in. z Uniwersytetem Gdańskim, przygotowany na dziesiątą rocznicę śmierci.
4
Content available remote

Moje wspomnienie o Profesorze Leszku Moszyńskim

100%
Szcześniak K.
Studia Rossica Gedanensia
|
2016
|
issue 3
524-528
PL
Tekst ten jest poszerzoną formą wspomnień o Prof. Leszku Moszyńskim, którą wydrukowała „Gazeta Uniwersytecka” [2006, nr 8 (83), s. 26–27] niedługo po Jego śmierci.
5
Publication available in full text mode
Content available

Zagubione w przekładzie

100%
Szcześniak K.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2017
|
vol. LXIV
303-315
EN
In the article the author addresses the problem of translating texts which contain very interesting dialectological data from the areas of Grodno and recorded in the late nineteenth century by Eliza Orzeszkowa, and later published in the People and flowers by Niemen in the “Vistula” magazine. Her remarks apply to both bilingual text Эліза Ажэшка, Людзі і кветкі над Нёманам. Нарысы на дзвюх мовах. Першая суместная публікацыя, Мінск 2012. Eliza Orzeszkowa, People and flowers by Niemen, Collection of essays in two languages. The first joint publication, Minsk 2012 as well as the translation of the following publication: Э. Ажэшка, Людзі і кветкі над Нёманам, in: Аповесці, апавяданні, нарысу, Мінск 2000, c. 457–503. Presenting all errors against predetermined value of the set of phytonyms for dialectologists, botanists, ethnolinguists and researchers of folklore. The author considers the purpose of such releases distorting completely the content of the original material.
PL
W artykule autorka podejmuje problem przekładu tekstów, zawierających między innymi bardzo ciekawe dane dialektologiczne, dotyczące obszarów Grodzieńszczyzny, a zapisanych pod koniec XIX wieku przez Elizę Orzeszkową, a następnie opublikowanych w cyklu Ludzie i kwiaty nad Niemnem w czasopiśmie „Wisła”. Jej uwagi dotyczą zarówno dwujęzycznego tekstu Эліза Ажэшка, Людзі і кветкі над Нёманам. Нарысы на дзвюх мовах. Першая суместная публікацыя, Мінск 2012. Eliza Orzeszkowa, Ludzie i kwiaty nad Niemnem, Zbiór esejów na dwóch językach. Pierwsza wspólna publikacja, Mińsk 2012, jak i tłumaczenia tejże publikacji w wydaniu: Э. Ажэшка, Людзі і кветкі над Нёманам, w: Аповесці, апавяданні, нарысу, Мінск 2000, c. 457–503. Przedstawiając wszystkie błędy na tle ustalonej wcześniej wartości zbioru fitonimów dla dialektologów, botaników oraz etnolingwistów i badaczy folkloru, autorka zastanawia się nad celem takich wydań, zniekształcających całkowicie zawartość oryginału.
6
Publication available in full text mode
Content available

Języki, kultury i religie zapisane w zamowach białoruskich

100%
Szcześniak K.
Język. Religia. Tożsamość
|
2019
|
issue 2(20)2019
47-62
PL
Artykuł prezentuje materiał leksykalny zapisany w białoruskich zamowach, a dotyczący nazw świąt, modlitw, określeń obrazów świętych i duchownych oraz imion świętych i narodowości. Dokumentacja, pochodząca z dwóch zbiorów zamów białoruskich, których adresy podano w spisie wykorzystanej literatury, pokazuje wyraźnie, iż w tych tekstach (mających zwykle klasyczną budowę, ważną dla tych, którzy je wypowiadali) zachowały się ślady wielojęzyczności, różnych religii oraz dialektów, a takżeinformacje na temat narodowości mieszkających na tym obszarze. W niektórych leksemach (lub ich grupach) widoczne jest mieszanie dwóch, a nawet trzech języków, czy też języka literackiego, ogólnego (polskiego) z dialektem białoruskim, co zdaniem autorki tekstu wynika z przeszłości badanego obszaru. W zamowach mogły się zachować te wszystkie informacje między innymi dlatego, iż owe słowa czy szepty, jak je nazywano, miały ściśle określoną budowę, musiały zawierać takie, a nie inne leksemy w konkretnym uporządkowaniu.
EN
This paper presents the lexical material stored in the Belarusian zamowy, referring to the names of holidays, prayers, designations of the sacred and clergy portaits, as well as the names and nationalities. Documentation, coming from two sets of Belarusian zamowy, whose addresses are given in the list of references, shows clearly that in these texts (usually with a classic construction, important for those telling them) preserved traces of multilingualism, different religions and dialects, as well as the information about the nationalities residing in the area. In some lexemes (or groups of lexemes) mixing of two or three languages can be traced, as well as mixing literary language, general (Polish) with the Belarusian dialect, which according to the author of the text is the result of the history of the study area. All this information was able to be preserved in zamowy due to, among other things, the fact that those słowa or szepty, as they were called, had strictly defined structure, and must have included certain, and no other lexemes in a particular order.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.