Search results

1

„Przywiodą w swą miarę, co się wykroczyło”. Tradycja tekstu „Zgody” Jana Kochanowskiego i jego poprawne brzmienie

100%

Grześkowiak R.

Pamiętnik Literacki

|

2018

|

vol. 109

|

issue 4

207-222

PL

Artykuł poświęcony został dwóm kwestiom natury edytorskiej dotyczącym poematu Jana Kochanowskiego „Zgoda”, napisanego pod koniec 1562 roku. Po pierwsze, przebadano zależność poszczególnych przekazów, zwłaszcza niedatowanego wydania, wobec tych z 1564 i 1565 roku. Analiza odmian tekstu oraz uwzględnienie zużycia klocka drzeworytniczego, którym ozdobiono wszystkie trzy wczesne wersje, dowodzi, iż edycja pozbawiona daty jest najpewniej pierwodrukiem Zgody. Tę część artykułu wieńczy graf stemmy, schematycznie ukazujący relacje między poszczególnymi wariantami. Po drugie, istnienie wersji rękopiśmiennej niezależnej od dawnych druków pozwala na restytucję poprawnego tekstu „Zgody”. Oprócz wprowadzonych już przez Juliana Krzyżanowskiego poprawek dwóch ewidentnych błędów oznacza to również – w dwóch przypadkach – zmianę kolejności wersów w stosunku do dawnych przekazów drukowanych i do współczesnych wydań utworu Kochanowskiego, opierających się na wspomnianych przekazach.

EN

The paper is devoted to two editorial matters of Jan Kochanowski’s “Zgoda” (“Harmony”) written at the end of the year 1562. Firstly, it discusses the dependence of its various accounts, especially the undated one, from those of 1564 and 1565. The analysis of the text’s variants and consumption of woodblock which embellishes the three early versions reveals that the undated piece is most probably the first edition of “Harmony”. This part of the paper ends with a stemma codicum which schematically illustrates the relations between the individual variants. Secondly, existence of a manuscript independent from old prints allows for reconstruction of “Harmony’s” proper text. Apart from the already introduced by Julian Krzyżanowski corrections of two obvious mistakes, it also in two cases consists in changing the order of verses as confronted with the old written accounts and with the contemporary editions of Kochanowski’s piece which are based on the mentioned accounts.

2

Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Część 1: Od bajki o starcu, chłopcu i ośle do oślej paraboli ludzkiego ciała

100%

Grześkowiak R.

Pamiętnik Literacki

|

2017

|

vol. 108

|

issue 3

185-216

PL

Samuił Piotrowski-Sitnianowicz (1629–1680), bardziej znany jako Symeon z Połocka, w latach 1643–1650 był uczniem Kolegium Kijowsko-Mohylańskiego, a następnie w latach 1650–1653 studentem Akademii Wileńskiej. Obie szkoły wymagały pisania wierszy w języku polskim i od ćwiczeń w tym zakresie zaczęła się kariera poetycka Piotrowskiego-Sitnianowicza. W późniejszej twórczości Symeona z Połocka – w języku cerkiewnosłowiańskim –istotną rolę odegrały epigramaty pisane na ryciny lub obrazy. Autor niniejszego studium dowiódł, że również 28 młodzieńczych cykli epigramatycznych stanowi spolszczenie łacińskich subskrypcji do popularnych serii rycin artystów niderlandzkich. Obok wskazania i omówienia grafik będących podstawą adaptacji poety artykuł przynosi także pierwsze wydanie krytyczne analizowanych tekstów, dostępne edycje polskojęzycznej spuścizny Symeona z Połocka dalekie są bowiem od poprawności. W pierwszej części studium zaprezentowane zostały źródła graficzne cykli poetyckich „Trudno wszytkim wygodzić” (adaptacja serii rycin „Iudicii popularis vanitas et stoliditas” Ambrosiusa Franckena Starszego sprzed 1607 roku), [Trojakie prawo] (adaptacja cyklu rycin „Triplex lex” Maartena de Vosa sprzed 1580 roku), [Trzy stany i ich obowiązki] (adaptacja cyklu rycin „Triplex hominum status et uniuscuiusque munia ac partes” Maartena van Heemskercka z około 1565 roku) oraz „Zaniedbanie duszy dla zbytniego o ciele starania” (adaptacja anonimowego cyklu rycin „Animae incuria ob nimiam corporis chram”).

EN

Samuił Piotrowski-Sitnianowicz (1629–1680), more commonly known as Symeon of Połock, was in the years 1643–1650 a student of The Kyiv-Mohyla College and subsequently from 1650 to 1653 of The Vilnius Academy. Both schools required that their students composed poems in Polish, and exercises in this matter made a starting point for Piotrowski-Sitnianowicz’s poetic carrier. In his later poetry in Old Church Slavonic, epigrams written for drawings or paintings played an important role. The author of the present study proves that also 28 juvenile epigram cycles are Polonized from Latin subscriptions to popular series of Dutch artists’ drawings. Apart from indicating and discussing the drawings being the basis for the poet’s adaptation, the article offers the first critical edition of the analysed texts since the available publications of Symeon of Połock’s Polish output are far from being correct. The first part of the study presents the graphic sources of poetic cycles “Trudno wszytkim wygodzić” (adaptation of drawing series “Iudicii popularis vanitas et stoliditas ” by Ambrosius Francken the Elder from before the year 1607), “[Trojakie prawo]” (adaptation of drawing series “Triplex lex ” by Maarten de Vos from before 1580), “[Trzy stany i ich obowiązki]” (adaptation of Maarten van Heemskerck’s drawing cycle, circa 1565, “Triplex hominum status et uniuscuiusque munia ac partes ”), and “Zaniedbanie duszy dla zbytniego o ciele starania” – adaptation of an anonymous drawing cycle “Animae incuria ob nimiam corporis curam (Rapt Attention Given to Body Leads to Soul Negligence)”.

3

Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Część 2: Czworaki

100%

Grześkowiak R.

Pamiętnik Literacki

|

2020

|

vol. 111

|

issue 2

227-258

PL

Artykuł stanowi kontynuację publikacji, która ukazała się w „Pamiętniku Literackim” 2017, z. 3. Poświęcona była źródłom graficznym polskojęzycznych cykli epigramatów Samuiła Gawryłowicza Piotrowskiego-Sitnianowicza (1629–1680), znanego pod przybranym później imieniem zakonnym Symeon z Połocka. Podczas studiów na Akademii Wileńskiej w latach 1650–1653 młody poeta skomponował cykle epigramatów do blisko 30 serii niderlandzkich rycin. W niniejszej części omówione zostały następujące cykle poety: Cztery świata wieki, będący adaptacją serii rycin „Quatuor mundi aetates” Tobiasa Verhaechta sprzed 1599 r., Czterech części roku pogody, stanowiący adaptację serii rycin „Quatuor anni tempestates” Maartena van Heemskercka z 1563 r., Cztery części dnia będący adaptacją serii rycin „Quatuor temporis partes et intervalla” Verhaechta, „Cztery żywioły i skutki onych” będący adaptacją serii rycin „Quatuor elementa, eorumque effectus” Maartena de Vosa z około 1582 r., „Cztery przemagające kompleksyje” stanowiący adaptację serii rycin „Quatuor praedominantes complexiones” Heemskercka z 1566 r. oraz nawiązujący do opowieści z apokryficznej „Trzeciej Księgi Ezdrasza” (3, 1 – 4, 42) cykl „Cztery rzeczy namocniejsze”, będący adaptacją serii rycin Gerarda Groenninga z około 1574 roku.

EN

The article is a continuation of the paper published in “Literary Memoir” 2017, issue 3, devoted to the graphic sources of Polish epigrammatic cycles by Samuił Gawryłowicz Piotrowski-Sitnianowicz (1629–1680), later known under the assumed monastic name of Symeon of Połock. Studying between the years 1650–1653 at the Vilnius Academy, the young poet composed epigrammatic cycles to almost 30 series of Netherlandic drawings. The present article discusses the poet’s following cycles: “Cztery świata wieki” (“Four Centuries of the World”), an adaptation of Tobias Verhaecht’s drawing series “Quatuor mundi aetates” from before the year 1599, „Cztery części roku pogody” (“Four Parts of the Year’s Weather”), which is an adaptation of a series of Maarten van Heemskerck’s 1563 drawings entitled “Quatuor anni tempestates”, “Cztery części dnia” (“Four Parts of a Day”), being an adaptation of Verhaecht’s drawing series “Quatuor temporis partes et intervalla”, “Cztery żywioły i skutki onych” (“The Four Elements and Their Effects) adapting Maarten de Vos’ „Quatuor elementa, eorumque effectus” from circa the year 1582, “Cztery przemagające kompleksyje” (“Four Predominating Complexities”) which is an adaptation of Heemskerck’s 1566 series of drawings “Quatuor praedominantes complexiones”, and the cycle “Cztery rzeczy namocniejsze” (“Four Strongest Things”) referring to a story from an apocryphal account of 3 Ezdras (3, 1 – 4, 42), and being an adaptation of Gerard Groenning’s series of drawings from circa the year 1574.

4

Odzyskany tekst „Maszkar mięsopustnych i powszechnych, przy tym Kłody popielcowej z Parnasu” Stanisława Serafina Jagodyńskiego

100%

Grześkowiak R.

Pamiętnik Literacki

|

2020

|

vol. 111

|

issue 4

113-124

PL

Niniejszy artykuł jest krytyczną edycją zbioru „Maszkary mięsopustne i powszechne, przy tym Kłoda popielcowa” Stanisława Serafina Jagodyńskiego, którego druk uznawany był dotąd za bezpowrotnie zaginiony. Unikat druku faktycznie zaginął jeszcze przed drugą wojną światową, ale jego staranny odpis przetrwał w materiałach Karola Badeckiego przechowywanych w Bibliotece Jagiellońskiej (sygn. 7777 III, s. 310‒318). Wydany tekst opatrzony został komentarzem historycznoliterackim i językowym.

EN

The paper contains a critical edition of “Maszkary mięsopustne i powszechne, przy tym Kłoda popielcowa z Parnasu” (“Shrove Tuesday Masks and Common Masks, and also Ash Wednesday Wood Log from Parnassus”) by Stanisław Serafin Jagodyński, text of which has been considered irretrievably lost until now. In fact, unique print disappeared even before World War II, however, its faithful copy survived in Karol Badecki’s manuscript stored in the Jagiellonian Library (Ms 7777 III, pp. 310–318). The published text is accompanied by a literary historical and linguistic commentary.

5

Recenzenckie zachwyty i niedyskrecje Seweryn Bączalski w roli krytyka Światowej Rozkoszy Hieronima Morsztyna

100%

Grześkowiak R.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2015

|

issue 1(6)

23-51

EN

In Old Polish literature, literary criticism was virtually unknown. In view of the scarcity of appraisals and reviews, a rhyming review written by a second-rate poet from the second half of the 17th century Seweryn Bączalski has extraordinary weight. In a poem Do tego, co już przeczetł, which crowns his 1608 collection of poems Przestrach śmiertelny, Bączalski evaluates the works of several poets from Cracow of that time, taking this opportunity to comment in great detail on Hieronim Morsztyn’s popular poem Światowa Rozkosz, published in 1606. The reviewer was riveted by an apparent clash: throughout the poem, Morsztyn enumerates multitudinous delights, only to unexpectedly deprecate in the ending their value when confronted with death and decay. This discrepancy hardly motivated in the poem and still attracting researchers’ attention, Bączalski motivates by a biographical key presenting Morsztyn as an inveterate womanizer who, finally, ends up ensnared by… syphilis. This experience allegedly changed the poet’s attitude towards carnal pleasures, and Światowa Rozkosz gave this existential discovery of his literary form.

FR

Le phénomène de la critique littéraire n’était pratiquement pas connu dans la littérature polonaise ancienne. Étant donné le manque d’opinions et d’élaborations à cette époque-là, la critique littéraire versifiée de Seweryn Bączalski, rimeur médiocre de la première moitié du XVIIe siècle, prend une importance extraordinaire. Dans le vers Do tego, co już przeczetł couronnant son recueil de 1608 intitulé Przestrach śmiertelny, Bączalski évalue la création artistique de quelques poètes créant à Cracovie, tout en analysant le fameux poème Światowa Rozkosz que Hieronim Morsztyn a publié en 1606. L’attention du critique littéraire vivant dans l’ancienne Pologne a été attirée par une contradiction nettement visible dans le poème mentionné ci-dessus : dans la majeure partie de l’ouvrage, l’auteur énumérait minutieusement de nombreux plaisirs pour finalement, et d’une façon inattendue, déprécier leur importance à l’égard de la mort et la putréfaction du corps. Bączalski explique cette divergence – motivée dans le texte d’une manière chétive et attirant jusqu’à présent l’attention des chercheurs intrigués – à l’aide d’une clé biographique, tout en présentant Morsztyn comme un dragueur incorrigible qui a été pris aux filets de la… vérole. Cette expérience a changé l’attitude du poète envers les plaisirs charnels, et Światowa Rozkosz a donné à cette leçon existentielle une expression littéraire.

6

Radosław Grześkowiak, „«Sowiźrzał» stary zejdzie się w dary” [‘Stary Sowizdrzał nada się na prezent’]. O rosyjskim „Sowiest-Drale” i jego staropolskim przodku

100%

Grześkowiak R., Uniwersytet Gdański I. F. P.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica

|

2015

|

vol. Zeszyt specjalny 2015

PL

Artykuł poświęcony jest rosyjskiej powieści „Sowiest-Drał” sprzed 1763 r., która stanowi adaptację staropolskiego „Sowiźrzała”. Na podstawie analizy odmian tekstu wskazane zostało polskie wydanie tekstu będące podstawą adaptacji (była to niedatowana edycja z pierwszej połowy XVIII w., reprezentująca czwartą redakcję polskiej wersji). Porównano również charakter zmian w rosyjskim „Sowiest-Drale” i pochodzącej z 1786 r. przeróbce polskojęzycznej „Kulhawiec cały w żartach”.

EN

The paper concerns the Russian novel “Sovest-Dral” written before 1763, which is an adaptation of the Old Polish text “Sowiźrzał”. The author proves that the Russian text is based on an undated early-18th-century edition of the fourth redaction of the Polish version. Furthermore, the changes in the Russian Sovest-Dral are compared with those in the Polish 1786 rewriting titled “Kulhawiec cały w żartach” [‘The Lame One, All in Jokes’].

Refine search results

4 Pamiętnik Literacki

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Rossica

1 Śląskie Studia Polonistyczne

2 2020

1 2018

1 2017

1 2016

1 2015

6 Grześkowiak R.

1 Uniwersytet Gdański I. F. P.

„Przywiodą w swą miarę, co się wykroczyło”. Tradycja tekstu „Zgody” Jana Kochanowskiego i jego poprawne brzmienie

Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Część 1: Od bajki o starcu, chłopcu i ośle do oślej paraboli ludzkiego ciała

Wiersze na ryciny jako dominanta polskojęzycznej twórczości Symeona z Połocka. Część 2: Czworaki

Odzyskany tekst „Maszkar mięsopustnych i powszechnych, przy tym Kłody popielcowej z Parnasu” Stanisława Serafina Jagodyńskiego

Recenzenckie zachwyty i niedyskrecje Seweryn Bączalski w roli krytyka Światowej Rozkoszy Hieronima Morsztyna

Radosław Grześkowiak, „«Sowiźrzał» stary zejdzie się w dary” [‘Stary Sowizdrzał nada się na prezent’]. O rosyjskim „Sowiest-Drale” i jego staropolskim przodku