Search results

1

Kapitalizm a kwestia miejska

100%

Jałowiecki B.

Przegląd Socjologiczny

|

2018

|

vol. LXVII (67)

|

issue 1

9-23

PL

W przekształceniach polskich miast w ostatnim ćwierćwieczu istotną rolę odgrywa renta gruntowa, a jednym z najważniejszych aktorów wytwarzania przestrzeni stali się deweloperzy. W rezultacie następuje prywatyzacja przestrzeni i polaryzacja przestrzenno-społeczna.

EN

In the transformation of Polish cities in the last quarter of a century, ground rent has played an important role, and developers have emerged as one of the most important actors in the production of space. As a result, we are witnessing space privatization and spatial-social polarization in cities.

2

Zachodnie pogranicze Polski w opinii mieszkańców

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2006

|

issue 2(24)

99-117

PL

Artykuł przedstawia wyniki sondażu, którego celem było m.in. zbadanie opinii mieszkańców czterech zachodnich podregionów na temat wpływu granicy na życie codzienne oraz opinii o funkcjonowaniu samorządów gmin. Sondaż ujawnia także postawy mieszkańców w stosunku do kwestii ochrony środowiska, współobywateli, mieszkańców sąsiednich krajów oraz pokazuje stopień identyfikacji terytorialnej mieszkańców pogranicza. Badanie zostało zrealizowane przez CBOS na reprezentatywnej próbie dorosłych mieszkańców czterech podregionów (NUTS 3): jeleniogórskiego, gorzowskiego, zielonogórskiego oraz szczecińskiego.

EN

The author investigates the citizens perception of the impact of Polish-German border on local economies and communities in Western Poland. The research, based on the survey conducted in selected municipalities, reveals also the attitudes of the citizens towards the protection of natural environment and their opinion about the neighbours at both sides of the border. Finally, it attempts to assess the degree of citizens identification with the border area.

3

Ryzyko w gospodarce przestrzennej

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2003

|

issue 2(12)

5-15

PL

Ryzyko i zagrożenia w nowoczesnym świecie stają się problemem codziennego życia milionów ludzi, związane są one ściśle z globalizacją w wielu jej wymiarach. W wymiarze przyrodniczym mamy „efekt cieplarniany” wraz ze wszystkimi jego prawdziwymi lub domniemanymi konsekwencjami, w wymiarze ekonomicznym – niekontrolowane przepływy finansowe mogące zagrozić stabilności światowej gospodarki, w wymiarze technologicznym – wrażliwość na atak terrorystyczny czy zwykłą awarię sieci komputerowych, sterujących gospodarką i życiem codziennym, w wymiarze politycznym – terroryzm i wojnę. Wiele z tych zagrożeń związanych jest z gospodarką przestrzenną i właśnie te szczególne rodzaje ryzyka omawia poniższy artykuł.

EN

The risk and the threats of modern world became the problem of day-to-day life of millions of people. They are tightly linked to different dimensions of globalization. In the sphere of nature we have greenhouse effect together with its all real and assumed consequences. In the economic dimension we have financial flows causing the threats to the stability of international economy, in technological dimension there is oversensitivity for terrorist attacks or simple breakdown of the computer systems. The political dimension brings the threats of war and terrorism. Number of these threats is related to spatial economy. These specific types of risk are discussed in this article.

4

Przestrzeń ludyczna – nowe obszary metropolii

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2005

|

issue 3(21)

5-19

PL

Wśród zmieniających się obszarów miasta, oprócz dominującej przestrzeni wymiany, we wszystkich epokach w większości miast europejskich przez ostatnie 250 lat najbardziej istotną rolę odgrywała przestrzeń produkcji uzupełniana stopniowo przez rozszerzającą się przestrzeń konsumpcji. Obecnie miasta pozbyły się znacznej części produkcji, szczególnie przemysłowej, a na zwolnionych miejscach kształtuje się przestrzeń ludyczna. Spowodowane jest to zapotrzebowaniem na usługi kulturalne i rozrywkę ze strony klasy metropolitalnej, która zarówno mieszka w metropoliach, jak się między nimi przemieszcza, będąc najbardziej atrakcyjną częścią turystycznej publiczności. Dużą rolę unifikującą odgrywają także media, a przede wszystkim telewizja, co przyczynia się do globalizacji oferty kulturalnej i rozrywkowej. Nic więc dziwnego, że wielkie międzynarodowe korporacje angażują się w różnego rodzaju przedsięwzięcia mające na celu zagospodarowanie przestrzeni miasta, służące zarówno celom bezpośrednio reklamowym, jak i kształtowaniu wizerunku firmy. W rezultacie obserwować można partykularne zawłaszczanie przestrzeni publicznych i ich specyficzną prywatyzację.

EN

In most European cities industrial districts and, later, consumption areas have emerged supplementing the areas of exchange, which had always been existing within the cities. At present, the cities are almost free of production (especially of industrial production), which has been replaced by the areas of entertainment. This is due to the fact that the metropolitan class - which lives in the cities and moves between them as the most precious part of the tourist community has demonstrated growing demand for culture and entertainment. The influences of the media, mostly of television, make this demand more and more uniform, which results in globalisation of culture and entertainment. It is therefore quite obvious that big corporations engage themselves in undertakings that shape the urban areas in order to advertise their products and brands. As a result, the public parts of the cities are appropriated by individual interests and privatized in a specific way.

5

Studia miejskie – między historią a teorią

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2011

|

issue 2(44)

26-40

EN

This article presents, from a sociological perspective, selected methodological issues concerning urban studies. The authors of such studies either create theories of a city’s rise and fall or describe a changing urban reality, investigating the history of cities. Examples of the first approach are the more or less formalized works of Louis Wirth or Richard Florida, as well as Geoffrey West’s and Louis Bettencourt’s quantitative concept.. The second type of studies is represented by Max Weber, Fernand Braudel and others. The author, although he is not denying the merits of the first approach, claims that the descriptive-historical perspective has so far been more useful in explaining the process of urban development.

PL

Artykuł przedstawia niektóre metodologiczne problemy studiów miejskich z perspektywy socjologa. Autorzy zajmujący się urban studies bądź tworzą teorie funkcjonowania miast i modelowania ich rozwoju, bądź opisują zmieniającą się miejską rzeczywistość, śledząc jej historię. Do pierwszego nurtu należą mniej lub bardziej sformalizowane prace, m.in. Louisa Wirtha, Richarda Floridy, czy zmatematyzowana koncepcja fizyków Geoffreya Westa i Louisa Bettencourta. Drugi nurt reprezentują Max Weber, Fernand Braudel i wielu innych. Autor, nie negując pewnych pożytków pierwszego nurtu, uważa jednak, że podejście historyczno-opisowe znacznie lepiej, przynajmniej na razie, wyjaśnia procesy związane z rozwojem miast.

6

Architektura jako ideologia

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2009

|

issue 3(37)

46-59

PL

Ze wszystkich sztuk architektura jest najsilniej związana z ideologią i to nie tylko dlatego, że jest często narzędziem władzy, lecz także dlatego, że budowlę poprzedza słowo. Poeta pisze wiersze, których nie poprzedza projekt, malarz robi wprawdzie często szkice swojego obrazu, ale potencjalnie zawarty jest w nich już cały obraz. Natomiast budowla powstaje w trzech co najmniej etapach. Najpierw pojawia się idea określająca funkcje, formę i znaczenia, a więc słowo, a potem powstaje odręczny rysunek, obecnie coraz częściej zastępowany przez komputerową symulację, następnie makieta, a wreszcie budynek.

EN

Of all the arts, architecture is the one with the closest links to ideology – not only because in many cases it serves as an instrument of power, but also because any structure is invariably preceded by words. A poet writes poems which need no design beforehand; a painter may occasionally prepare sketches for his painting, but these drafts potentially contain the entire painting which is to be produced. Conversely, there are at least three stages to any building or structure. First, there comes an idea – expressed in words – which determines its function, form and meaning, then comes a hand drawing, which contemporarily is more and more frequently replaced by computer simulation, after that a scale model, and finally – a building.

7

Polskie miasta w procesie metropolizacji

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2005

|

issue 1(19)

5-14

PL

Metropolizacja jest jednym z najbardziej dynamicznych procesów współczesnego świata, zmienia ona istniejące relacje w sieciach osadniczych i tworzy nowe powiązania między wielkimi miastami. Od kilkunastu lat zjawisko to dotyczy również krajów Europy Środkowej. Artykuł przedstawia miejsce miast tych krajów w europejskich sieciach, a na tym tle charakteryzuje procesy kształtowania się polskich metropolii i ich przemiany społeczno-przestrzenne.

EN

Metropolization is one of the most dynamic processes of contemporary world, changing the existing settlement patterns and creating new relations among large cities. Recently, metropolization concerns also Central and Eastern Europe. The article evaluates the position of CEE cities in the European metropolitan network and describes the process of creation of Polish metropolises and their social and spatial transformation.

8

Czy Warszawa staje się miastem Trzeciego Świata?

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2006

|

issue 4(26)

48-60

PL

Miasto jest obrazem zamieszkującego je społeczeństwa, dzieli wraz z nim jego los. Sytuacja Warszawy jest zatem pochodną sytuacji Polski – dużego, ale stosunkowo słabo rozwiniętego kraju położonego na peryferiach Europy. Ogólnokrajowe uwarunkowania sprawiają, że miasto to nie znajduje się w gronie najważniejszych europejskich metropolii. Jednocześnie duży napływ inwestycji zagranicznych i obecność w Warszawie filii międzynarodowych korporacji zapoczątkowały metropolizację miasta zrujnowanego przez wojnę i źle odbudowanego wg wzorów realnego socjalizmu. Zderzenie „starego” i „nowego” jest przyczyną kontrastów i braku nierównowagi. Podobne zjawiska obserwować można także w miastach Trzeciego Świata. Istotne jest jednak pytanie, czy te kontrasty zmniejszają się, czy przeciwnie – utrzymują, a nawet rosną? Tekst ten jest próbą odpowiedzi na to pytanie.

EN

A city is a reflection of the society and flows its fate. The situation of Warsaw is therefore related to the situation of the whole of Poland – a country relatively big, but still poorly developed country, located at the peripheries of Europe. Due to these general conditions Warsaw has not become one of the most important European metropolises. However, a massive inflow of FDI and location of several offices of TNCs in the city has begun a process of metropolisation of this city – severely damaged during the war and later badly reconstructed according to the principles of real socialism. Juxtaposition of the “old” and the “new” leads to emergence of contrasts and imbalances – in a similar way as it happens in the cities of the so-called Third World. An important question arises – do these contrasts have a tendency to diminish, or are they persistent or even growing? This article aims at providing an answer to this question.

9

Berlin Potsdamer Platz – integracja i dezintegracja metropolii

100%

Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2004

|

issue 4(18)

99-107

PL

Na tle skomplikowanych losów Berlina w XX wieku przedstawione zostały przekształcenia przestrzenno-społeczne metropolii oraz próby integracji przestrzeni podzielonego przez pół wieku miasta. Tym głównym zwornikiem miał stać się projekt aranżacji obszaru wokół placu Poczdamskiego, któremu starano się nadać także symboliczne znaczenie. W jakim stopniu to się udało? Przynajmniej częściową odpowiedź na pytanie to znajdujemy w artykule.

EN

This article is devoted to socio-spatial transformation of Berlin and the attempts to reintegrate the city that remained divided for 50 years. Rearrangement of the Potsdamer Platz area was of crucial importance for this reintegration process, both for practical and symbolic reasons. To what extent was this project successful? The answer, or at least part of it, can be found in the article.

10

Problem partycypacji w ujęciu socjologicznym

100%

Jałowiecki B.

Ochrona Zabytków

|

1983

|

issue 1-2

12-14

EN

The anonymity of technical and economic forces controlling a development of towns alienation of local authorities, heiplessnes of inhabitants in face of more and more strenuous artificial environment — these are elementary problems of today’s towns. Symptoms of rebellion and protest are more than understandable in this context. In the late seventies, upon the initiative of Dan Bernfeld, the International Centre for Documentation, Research and Popularization of Visual Arts, published for educational purposes, four volumes containing documentation on more than 200 instances of the participation of inhabitants and their urban interventions. A large proportion of those spontaneous actions conoerned protection and preservation of monuments in a broad sense of the word. The inhabitants called for the mainitenance of not only widely-recognized examples of architecture, as they are as a rule subject to an official care, but also for the maintenance of 19th- century workers’ housing settlements which are to be pulled down and even of later housing complexes, traditional rural buildings et.c. There are two main reasons for this interest. Firstly, a growth of historic awareness and susceptibility to material testimonies of the past epochs. Secondly, a certain level of prosperity achieved by the society. As can be expected these high values of old buildings, including functional ones, are a response to the modernity of town-planning and architecture, and the more so to the ’’moderness” in architecture and town-planning. The awareness of the values of old architecture hi Poland seems to be much lower. The reason for this is both civilizational retardation and a lower standard of life of the society. We can provide many examples of this: destruction of architectonic landscape of v illa ges, devastation of palaces and manor houses, puilting down unique workers’ housing estates. Thus., to have the inhabitants participating in the protection and reconstruction of architectural structures, their values must be realized and there should take place a number of objective factors. In 1976 studies on the assessment of the values of urban sites by their inhabitants were carried out. The studies revealed also the attitude to historic complexes and buildings. Out of the most characteristic buildings of the town they symbolize, the highest rank was taken by new architectural developments. Monuments were listed in the second place, while historic structures were given the third place in that ranking. The attitude to historic complexes and buildings is however quite ambivalent. On one hand we have a stereotype of the monument as something that has to be treasured, while on the other — we face a poor interiorisation of this value. In any case it remains a fact, as was clearly seen in Katowice, that an urban site without historic monuments is thought to be poor. Hence there appears a tendency to give a historic character to the buildings which do not possess it. For example, it is hard to regard a church built in 1965 as a historic structure. Secondly, it should be noticed that the notion of a historic monument in social consciousness has been extended to cover buildings from the 19th and 20th centuries. The studies discussed here in brief reveal an undoubted need for historical education of the society on order to sensitize it to historic values of developing areas. This is certainly the first step towards participation.

11

Badanie miasta − stare i nowe pytania

100%

Jałowiecki B., Uniwersytet Warszawski E.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica

|

2015

|

vol. 54

PL

Artykuł przedstawia, z perspektywy socjologa, niektóre metodologiczne problemy badania miasta. Autorzy zajmujący się tą problematyką poruszają się między próbami tworzenia teorii funkcjonowania miast i modelowania ich rozwoju a opisem zmieniającej się miejskiej rzeczywistości, a więc śledzenia jej historii. W pierwszym nurcie spotykamy prace mniej lub bardziej sformalizowane, jak np. Louisa Wirtha, Richarda Floridy, czy zmatematyzowaną koncepcję fizyków Geoffreya Westa i Louisa Bettencourta. Drugi nurt reprezentują np. Max Weber i Fernand Braudel i wielu innych. Autor tego tekstu, nie negując pewnych pożytków pierwszego nurtu, jest jednak zdania, że podejście historyczno-opisowe znacznie lepiej, przynajmniej na razie, wyjaśnia procesy rozwoju miast.

EN

This article presents, from sociological perspective, some selected methodological issues related to urban studies. The authors of such studies remain between creating theory of the city functioning, and depicting a changing urban reality, thus investigating the history of a city. In the first strand we will encounter the more or less formalized works, such as these of Louis Wirth or Richard Florida, or the quantitative concept of Geoffrey West and Louis Bettencourt. The second type of studies is represented by Max Weber, Fernand Braudel and others. The author, although not denying the merits of the first strand, claims that so far the descriptive-historical approach is more useful in explaining the process of urban development.

12

Strategie rozwoju regionalnego województw: próba oceny

63%

Gorzelak G., Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2001

|

issue 1(5)

41-59

PL

Przedmiotem niniejszego artykułu jest porównawcza analiza metodologii opracowywania strategii szesnastu polskich województw. Analiza ta uwzględnia trzy najważniejsze cechy, które charakteryzują dokumenty strategiczne: pole, zakres oraz metoda i tryb opracowania dokumentu. Analiza strategii nie jest zadaniem łatwym. Były one przygotowywane, mimo pewnych wytycznych ustawowych, według indywidualnych założeń, są więc bardzo różnorodne i zawierają nieraz elementy trudno porównywalne. Dlatego też przedstawiamy interesujące nas zagadnienia kolejno w poszczególnych województwach, aby – w miarę możliwości – na końcu dojść do syntetycznych wniosków.

13

Europejskie granice: jedność czy podziały kontynentu?

63%

Gorzelak G., Jałowiecki B.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2001

|

issue 2-3(6)

51-70

14

Miejskie szlaki pamięci

63%

Jałowiecki B., Sekuła E.-A.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2009

|

issue 4(38)

5-20

PL

Tekst ten przedstawia przestrzeń miejską z perspektywy kilku szlaków pamięci istniejących w Warszawie i Krakowie. Punktem wyjścia dla autorów stało się badanie charakteru i roli warszawskich oraz krakowskich pomników. Analizie poddane zostały materialne i symboliczne „ścieżki pamięci” w obu miastach, a główne pytania badawcze dotyczyły obszarów tematycznych, elementów tworzących poszczególne szlaki oraz ich wpływu na przestrzeń miejską.

EN

This paper presents the urban space from the perspective of “memory traces” functioning in Warsaw and Krakow. The authors analyzed the nature of these traces and their elements – monuments and other places of historical meaning, and the roles they play in the cities and the social memory of their inhabitants – both in their material and symbolic meanings. The research concentrated on the themes of the “memory traces”, their elements and influence on the cities’ spaces.

15

Obszary metropolitalne w Polsce - diagnoza i rekomendacje

51%

Smętkowski M., Jałowiecki B., Gorzelak G.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2009

|

issue 1(35)

52-73

PL

Celem artykułu jest identyfikacja i diagnoza problemów obszarów metropolitalnych w Polsce. W pierwszej części autorzy przedstawiają przegląd najważniejszych przejawów procesów metropolizacji wraz z próbą wskazania problemów, jakie mogą im towarzyszyć w skali lokalnej i regionalnej. Stanowi to podstawę do identyfikacji najważniejszych ośrodków miejskich w Polsce, dla których przeprowadzono delimitację ich obszarów metropolitalnych. W kolejnej części artykułu wyróżnione obszary scharakteryzowano pod kątem ukazania ich najważniejszych problemów rozwojowych. W efekcie możliwe stało się sformułowanie rekomendacji dotyczących działań, które usprawniłyby funkcjonowanie największych miast i ich otoczenia.

EN

The aim of the paper is to indicate metropolitan areas in Poland as well as to provide the assessment of their situation. The first part is devoted to literature review focused on identification of the most significant trade-offs of metropolisation process in regional and local scale. This constitutes a base for indication of the most important cities in Poland for which delineation of their metropolitan areas are provided. In the next part these metropolitan areas were characterised to reveal obstacles in their development. This enables authors to provide recommendations regarding activates that should be undertaken to facilitate growth of the largest cities and their surroundings.

16

Metropolitan Areas in Poland - Diagnosis and Recommendations

51%

Maciej S., Jałowiecki B., Gorzelak G.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2009

|

issue numer specjalny / special issue

37-58

EN

The aim of the paper is to identify and diagnose problems relating to Poland's metropolitan areas. In the frst part, the authors offer a review of the most important features metropolisation process and indicate problems associated with such processes on the local and regional scales. This is followed by an identification of major urban centres in Poland, and a delimitation of their metropolitan areas. In the subsequent part of the study, the identified metropolitan areas are characterised in terms of their pertinent development problems. Finally, a set of conclusions and recommendations is proposed, with the aim of improving the functioning of the largest cities and their environment.

17

Klasa metropolitalna w przestrzeni Warszawy

51%

Jałowiecki B., Krajewska M., Olejniczak K.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2003

|

issue 1(11)

59-74

PL

Celem poznawczym badań było pokazanie prawidłowości zachowań w przestrzeni miejskiej zamożnych mieszkańców Warszawy, których zaliczyć można do kształtującej się w Polsce tzw. klasy metropolitalnej. Wywiady zostały przeprowadzone wśród 132 mieszkańców luksusowych mieszkań. Lokalizacji apartamentów wynika w zasadzie z dotychczasowej struktury społeczno-przestrzennej miasta i subiektywnej waloryzacji przestrzeni Warszawy. Jednym z głównych motywów zamieszkania w apartamentach jest poczucie bezpieczeństwa, kolejnym, bardzo ważnym - "bycie między swoimi" oraz prestiżowy charakter miejsca. Mieszkańcy apartamentów w jeszcze większym stopniu niz pozostali zamożni mieszkańcy stolicy tworzą wokół siebie "osobne światy". Przede wszystkim izolowany, dobrze chroniony świat mieszkania i konsumpcji, a więc luksusowe butiki, malle, restauracje i puby, prywatne szkoły dla dzieci, a także świat dalekich i bliższych krajów, w których spędza się letnie i zimowe wakacje, nie licząc służbowych podróży. Między licznymi punktami zainteresowań w mieście, w którym żyją, przemieszczają się dobrymi samochodami, mając niewielki jedynie kontakt z tzw. życiem ulicy.

EN

The objective of the research was to analyze the patterns of behaviours in the urban space of the rich inhabitants of Warsaw. The targeted group can be classified as members of the rising metropolitan class. The research covered interviews with 132 inhabitants of the luxury apartments. The location of the apartments in Warsaw is in fact the result of the former socio-spatial structure of Warsaw and the subjective valorisation of urban space. The research revealed that one of the main motives for choosing the apartments as a place for living was the need of security. Another reason given by the interviewee was a sense of belonging to the own class – sense of being in a “peer group” and the prestige of the place. The inhabitants of the apartments create “a separate world” around themselves. It consists of well secured, protected, isolated houses, luxury consumption, top restaurants, malls, pubs, private schools and travels to exotic, foreign countries (for business purposes or just for vacations). The inhabitants of the apartments have spots of interests in the urban space and they travel between these isolated points of the city in their luxury cars. Thus, these members of rising metropolitan class have very limited contact with the “life on the ordinary streets”.

18

Władze miasta wobec zagrożenia degradacją społeczno-gospodarczą w warunkach transformacji systemowej

51%

Gorzelak G., Jałowiecki B., Kozak M., Smętkowski M.

Studia Regionalne i Lokalne

|

2007

|

issue 3(29)

5-31

PL

Artykuł przedstawia próbę identyfikacji miast zagrożonych degradacją społeczno-gospodarczą w Polsce. Na przykładzie 10 wybranych miast wskazuje różne przyczyny problemów oraz mocne i słabe strony tych układów lokalnych. Na tym tle autorzy ukazują i oceniają działania podejmowane przez władze miast, konfrontując je z pozytywnym przykładem transformacji systemowej w wymiarze lokalnym, za który można uznać Biłgoraj.

EN

Article is devoted to identification of towns endangered by socio-economic degradation (marginalisation). Using the example of 10 selected towns it shows their weak and strong points and complex sources of developmental problems. Authors present and evaluate activities undertaken by town authorities. Town of Bilgoraj serves as a benchmark (positive example of successful local transformation after 1989).

Refine search results

Kapitalizm a kwestia miejska

Zachodnie pogranicze Polski w opinii mieszkańców

Ryzyko w gospodarce przestrzennej

Przestrzeń ludyczna – nowe obszary metropolii

Studia miejskie – między historią a teorią

Architektura jako ideologia

Polskie miasta w procesie metropolizacji

Czy Warszawa staje się miastem Trzeciego Świata?

Berlin Potsdamer Platz – integracja i dezintegracja metropolii

Problem partycypacji w ujęciu socjologicznym

Badanie miasta − stare i nowe pytania

Strategie rozwoju regionalnego województw: próba oceny

Europejskie granice: jedność czy podziały kontynentu?

Miejskie szlaki pamięci

Obszary metropolitalne w Polsce - diagnoza i rekomendacje

Metropolitan Areas in Poland - Diagnosis and Recommendations

Klasa metropolitalna w przestrzeni Warszawy

Władze miasta wobec zagrożenia degradacją społeczno-gospodarczą w warunkach transformacji systemowej