Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Wszystkie gwary są piękne

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2015
|
vol. 39
EN
All dialects are beautifulThe text presents the publication Visos tarmės gražiausios… Tarmių medžiagos rinkimo instrukcija [Eng. All dialects are beautiful… Dialectal material collection instruction] created by Lithuanian dialectologists. It aims to activate dialectical research data collection in various regions of Lithuania. The publication provides brief, popular and scholarly articles about the history of the Lithuanian dialectical research, as well as practical guidelines for researchers. The cooperation initiative between reserachers and dialect users is underlined. Wszystkie gwary są piękneTekst przedstawia publikację Visos tarmės gražiausios… Tarmių medžiagos rinkimo instrukcija [pol. Wszystkie gwary są piękne… Instrukcja gromadzenia materiałów gwarowych], opracowaną przez dialektologów litewskich. Ma ona na celu aktywizację pracy nad gromadzeniem danych gwaroznawczych w różnych regionach Litwy. Publikacja zawiera krótkie artykuły o charakterze popularnonaukowym, dotyczące historii gwaroznawstwa na Litwie oraz praktyczne wskazówki dla badaczy. Godna uwagi jest sama inicjatywa współpracy naukowców z użytkownikami gwar.
2
Publication available in full text mode
Content available

Nowe sposoby opracowania pruskiego dziedzictwa językowego przez bałtystów litewskich

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2015
|
vol. 39
EN
New ways to develop the linguistic heritage of Prussia by Lithuanian Baltists The text presents database related to Prussian language heritage. Lithuanian Baltists created this database for the purpose of providing access for a wide circle of researchers to both the Prussian language texts and research compilations. Vytautas Maziulis’ etymological dictionary of the Prussian language is available on the pages of database. Nowe sposoby opracowania pruskiego dziedzictwa językowego przez bałtystów litewskich Tekst prezentuje bazę danych, dotyczącą pruskiego dziedzictwa językowego. Baza została stworzona przez bałtystów litewskich w celu udostępnienia szerokim kręgom badaczy zarówno tekstów w języku pruskim, jak i opracowań naukowych. Na stronach bazy można korzystać ze Słownika etymologicznego języka pruskiego Vytautasa Mažiulisa.
3
Publication available in full text mode
Content available

O języku, dawnych czasach i obrzędach w okolicach Mejkszt na Litwie

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2015
|
vol. 39
EN
The language, history and ceremonies in the area of Meikštai in Lithuania This publication is a report of the field studies carried out in July 2000 in the Smalvos area in Lithuania. This area is characterized by historically shaped multilingualism, where Lithuanian, Polish and Russian Old Believers’ villages are adjacent. Also frequent are contacts between local residents with family or friends who live in Belarus. As a result, the inhabitants of these villages are familiar with four languages: Polish, Lithuanian, Russian, and Belarusian dialect. The Polish villages preserved the basic Polish language which is used by all three generations as a home language, while in the external contacts other language varieties can be used.The ongoing research was not only aimed at examination of the language of these areas but also at documentation of very diverse cultural layers, therefore rites, customs and folk songs were recorded. Many different questionnaires were used in the study – linguistic, ethno-linguistic and social-linguistic. The source text in the book consists of stories kept in historical and ethnographic character, basic features of the informer, who represents a Smalvos variety of the Polish language in Lithuania, have been preserved in the phonetic record. O języku, dawnych czasach i obrzędach w okolicach Mejkszt na LitwieW publikacji przedstawione są teksty nagrane w lipcu 2000 r. podczas badań terenowych na obszarze smołwieńskim polszczyzny północnokresowej. Pochodzą one od informatorki ze wsi Mejkszty (lit. Meikštai). Wieś jest położona w rejonie ignalińskim (lit. Ignalinos rajonas), na samej granicy z Białorusią. Teren ten charakteryzuje się historycznie ukształtowaną wielojęzycznością, gdzie sąsiadują ze sobą wsie litewskie, polskie i staroobrzędowców. Częste są też kontakty miejscowych mieszkańców z rodziną lub znajomymi, mieszkającymi na Białorusi. Mieszkańcy tych miejscowości znają cztery języki: polski, litewski, rosyjski i gwarę białoruską. W zachowanych wsiach polskich kodem podstawowym pozostaje dotychczas polszczyzna, której używa się we wszystkich trzech pokoleniach jako języka domowego, natomiast w kontaktach zewnętrznych mogą być używane pozostałe odmiany językowe.Badania miały na celu nie tylko odnotowanie języka używanego w tych miejscowości, lecz też udokumentowanie bardzo zróżnicowanej warstwy kulturowej, dlatego też nagrywano opowieści o obrzędach, zwyczajach, a także pieśni ludowe. W trakcie badań stosowano różnorodne kwestionariusze – językowe, socjolingwistyczne i etnolingwistyczne. Przedstawiony tekst składa się z opowiadań o charakterze historycznym i etnograficznym. W zapisie półfonetycznym zachowano podstawowe cechy języka informatorki, który reprezentuje odmianę smołwieńską polszczyzny na Litwie.
4
Publication available in full text mode
Content available

Zapożyczenia litewskie dotyczące charakteru i zachowań człowieka (na materiale gwar polskich na Litwie)

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2010
|
vol. 34
EN
Lithuanian loanwords describing human character and behaviour (based on the material of Polish dialects in Lithuania) The aim of the present article is to describe the vocabulary of Lithuanian origin that correlates with an individual’s psychology. The major attention in the article is given to the function of this lexical group in the present-day Polish dialects, as well as to the changes, which took place in the semantic structure of the borrowings in comparison to the original expressions. In this connection, the area of the usage of corresponding lexemes in Lithuanian dialects has been established, their semantic structure analysed, and stylistic marking regarded. Most of the analyzed material has been chosen from my personal collection of Lithuanisms, and it contains vocabulary used in various dialect regions of Lithuania. The Lithuanisms discussed in the article correlate to such individual’s qualities as loquacity, proneness to complain, moan, wail, frivolity, slowness, negligence, slyness and foolishness. Заимствования из литовского языка обозначающие черты характера человека и типичные для него способы поведения (на материале польских говоров в Литве)В статье рассматривается группа лексики литовского происхождения связанная с психической сферой жизни человека. Основное внимание обращено на способ функционирования заимствованных лексических единиц в польских говорах и на те семантические сдвиги, которые произошли в смысловой структуре заимствований по сравнению со словами-источниками. В связи с этим определена сфера употребления соответсвующих лексем-прототипов в литовских говорах, пpoанализирован их семантический объем, учтена стилистическая окраска. Основой исследования является диалектная лексика, собранная автором на различных польскоязычных ареалах Литвы. Анализируемая в статье заимствования касаются таких характерных для человека черт, как: болтливость, сварливость, плаксивость, легкомыслие, медлительность, нерасторопность, хитрость и смекалистость.
5
Publication available in full text mode
Content available

O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskim

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2014
|
vol. 38
EN
About layers of lexis of Lithuanian origins in the Ignalina–Zarasai regionIn this study lexical lithuanisms were analysed, functioning in the Ignalina–Zarasai area, on the Lithuanian–Latvian–Belarussian borderland. Lithuanian proceeds on Slavic dialect have an ancient history, which can be associated with a period, dated quite early based on sources of language. Studying Lithuanian vocabulary in these dialects, the dynamics of influences can be observed simultaneously, as contacts between Lithuanian and other dialects existed in this area for a long time.  Therefore, several layers of lithuanisms, differentiated based on time and manner of borrowing, can be distinguished: a) a layer of borrowings with a wide range, shared by many language groups, certified in Polish, Russian, Ukrainian and Belarusian languages; b) a layer of contact lithuanisms, certified in the border zone of Lithuania and the Polish language, dialects occurring in Belarus, also in the Russian dialects of Old Believers; this vocabulary can have a wider range of occurrence or be listed within a single language area, for example only in the Ignalina–Zarasai or Vilnius region; c) borrowings with the rank of infiltration, resulting from active contacts with the Lithuanian language and dialects. O warstwach leksyki pochodzenia litewskiego na obszarze ignalińsko-jezioroskimW niniejszym opracowaniu poddano analizie lituanizmy leksykalne, funkcjonujące na obszarze ignalińsko-jezioroskim, znajdującym się na pograniczu litewsko-łotewsko-białoruskim. Wpływy litewskie na gwary słowiańskie mają tu dawną historię – w dostępnych źródłach językowych pojawiają się dość wcześnie. Badając leksykę litewską w analizowanych gwarach, można jednocześnie obserwować dynamikę tych wpływów, bowiem kontakt z językiem litewskim trwał na tym terenie nieustannie. Zanotowane lituanizmy dają się podzielić na kilka grup w zależności od okresu i sposobu zapożyczenia: a) warstwę zapożyczeń o szerokim zasięgu, wspólną wielu zespołom językowym, poświadczoną w języku polskim, rosyjskim, ukraińskim i białoruskim; b) warstwę lituanizmów kontaktowych, poświadczonych w pasie przygranicznym z Litwą i występującej polszczyźnie i w gwarach białoruskich, też w rosyjskich gwarach staroobrzędowców; słownictwo to może mieć szerszy zasięg występowania lub być notowane w obrębie jednego obszaru językowego, np. tylko na terenie ignalińsko-jezioroskim lub wileńskim; c) zapożyczeń mających rangę infiltracji, wynikających z czynnych kontaktów z językiem i gwarami litewskimi.
6
Publication available in full text mode
Content available

Najnowsze badania nad językiem i tożsamością emigrantów litewskich

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2019
|
vol. 43
EN
The latest research on language and identity of Lithuanian emigrantsReviewEmigrantai: kalba ir tapatybė (Emigrants: Language and identity), collective monograph, academic editor Meilutė Ramonienė, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2015.This review discusses the collective monograph Emigrantai: kalba ir tapatybė (Emigrants: Language and identity), authored by a team of Lithuanian Studies scholars led by Vilnius University professor Meilutė Ramonienė and published in Vilnius in 2015. The volume brings the results of studies on the functioning of the Lithuanian language among emigrants conducted in 2011–2013, and presents its situation in North and South America, Australia, Africa and different European countries (Great Britain, Germany, Norway, Denmark, Spain, France, Luxembourg, Italy and others). The study only excludes Lithuanian diaspora in Eastern European countries. The volume is based on a vast empirical base consisting of 20,206 sociolinguistic questionnaires (including 66 questions each) and 177 interviews (conducted in person or via Skype).The authors set out to study the linguistic behaviour and identity background of Lithuanian emigrants, and pursue a number of particular objectives: to define the scope of Lithuanian language use in various countries of the world, to acquire the data about its functioning in different spheres, to identify factors which decide about its preservation, to describe the relations between language, identity and a sense of cultural belonging. All these issues are discussed in different chapters of the book. In their studies, Lithuanian researchers applied very modern approaches, inspired by various theoretical concepts of Western sociolinguistics. Najnowsze badania nad językiem i tożsamością emigrantów litewskichRecenzjaEmigrantai: kalba ir tapatybė (Emigranci: język i tożsamość), monografia zbiorowa, redaktor naukowy Meilutė Ramonienė, Vilnius: Vilniaus universiteto leidykla, 2015.W recenzji przedstawiono monografię zbiorową Emigranci: język i tożsamość, opracowaną przez zespół lituanistów pod kierunkiem profesor Uniwersytetu Wileńskiego, Meilutė Ramonienė. Monografia, wydana w Wilnie w 2015 roku, przedstawia wyniki badań prowadzonych w latach 2011–2013 nad sposobem funkcjonowania języka litewskiego na emigracji i ukazuje jego sytuację w wielu krajach w Ameryce Północnej, Ameryce Południowej, Australii czy Afryce, oraz w różnych krajach Europy Zachodniej (Wielkiej Brytanii, Niemczech, Norwegii, Danii, Hiszpanii, Francji, Luksemburgu, Włoszech in.). Badaniem nie została objęta tylko diaspora litewska, zamieszkująca kraje Europy Wschodniej. Podstawą opracowania jest ogromna baza empiryczna, którą stanowi 20 206 ankiet socjolingwistycznych (zawierających 66 pytań) oraz 177 wywiadów (bezpośrednich lub uzyskanych przy pomocy programu Skype).Autorzy postawili sobie za cel zbadanie zachowań językowych oraz postaw tożsamościowych litewskich emigrantów, wytypowali też do analizy szereg zadań szczegółowych: ustalenie zakresu użycia języka litewskiego w różnych krajach świata, zgromadzenie danych o zasięgu jego funkcjonowania w poszczególnych sferach (domenach), rozpoznanie czynników decydujących o zachowaniu języka, opis związków pomiędzy językiem, tożsamością a walencją kulturową. Wszystkim tym zagadnieniom zostały poświęcone poszczególne części tej książki. Badacze litewscy wykorzystali bardzo nowoczesne ujęcia, inspirując się różnymi koncepcjami teoretycznymi zachodnich socjolingwistów.
7
Publication available in full text mode
Content available

Zapożyczenia litewskie oznaczające skłonności i stany człowieka oraz sposoby wyrażania czułości lub niechęci (na materiale gwar polskich na Litwie)

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2011
|
vol. 35
EN
Lithuanian borrowings denoting human states, dispositions and the ways of expressing frankness and unwillingness (based on the material of Polish dialects in Lithuania)The present article is a continuation of the previous studies (Rutkowska, 2009, 2010) dedicated to Lithuanian borrowings. Two previous articles have been related to human appearance and mental characteristics. The subject of the present article is Lithuanian borrowings which describe specific human dispositions and mental states, as well as the usage of epithets and the ways of addressing other people (terms of endearment). The lexical material of the article and vocabulary analyzed previously allows to state that the words referring to man make up a group of fairly large vocabulary of Lithuanian origin. It has been observed that words of such semantic categories as agriculture, weaving, fishery, construction are characterized nowadays as archaic because of the disappearance of a particular type of folk culture and changes in the field of rural activities. However, different ways of describing a person are still present in various dialect areas. A varying degree of adaptation of borrowed lexemes suggests that the penetration of such lexemes was a continuous process, which lasted throughout the period of the contact of Polish and Lithuanian dialects, and this process is continuing at the present day. The reason for the linguistic behavior of this type of Lithuanian words in Polish dialects is semantic capacity and expressiveness of these lexemes. Литуанизмы, обозначающие состояния и склонности человека, а также способы выражения им нежности или пренебрежения (на материале польских говоров в Литве)Данная статья является продолжением предыдущих исследований, посвященных заимствованиям из литовского языка, характеризующим человека (Rutkowska, 2009, 2010). Две предыдущих статьи были посвящены анализу лексики, определяющей внешний облик и черты характера человека. Предметом исследования в данной статье являются слова, связанные с типичными склонностями человека, а также афектонимы и прозвища. Лексика, представленная в трех очередных статьях, свидетельствует о многочисленности заимствований данной лексико-семантической группы и ее продуктивности. Если слова, принадлежащие к таким семантическим категориям, как земледелие, ткачество, строительство, характеризуются архаичностью в силу перемен, происходящих в сельскохозяйственной сфере жизни, то названия, определяющие человека, и в дальнейшем употребляются на разных диалектных ареалах Литвы. Различная степень адаптации данных лексем свидетельствует о том, что процесс проникновения заимствованной лексики был длительным и существовал на протяжениии всего периода контактирования польских и литовских говоров, активно подолжается и в настоящее время. Причиной сохранения в польских говорах данной лексики является ее антропоцентризм, семантическая наполненность и экспрессивность.
8
Publication available in full text mode
Content available

Językowo-kulturowa wizja dworu na Litwie

100%
Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2018
|
vol. 42
EN
A linguistic and cultural image of the manor in LithuaniaThe aim of this article is to provide a description of the linguistic-cultural vision of the manor on the Baltic-Slavic border. The object of the analysis is autobiographical narratives of the oldest residents of Polish villages in the districts of Meikštai and Smalvos in north-eastern Lithuania, on the border with Belarus. The people living there have perfectly retained the memory of old manors and estates, local nobility, and the relations between the peasants and the manor. The article aims to present their memories about the manor, the impact of the manor on the formation of their personalities and attitudes towards the surrounding world, and to characterise the places important for the formation of a multi-ethnic, multicultural borderland and its unique character.The analysis of the conceptualisation of the manor and the landlord by the residents of Smalvos district is based on the general assumptions of oral history, especially those concerning the narrator’s position, his/her worldview and his/her relation with the described reality. The reconstructed vision of the manor, based on the autobiographical narratives, is clearly positive. The described behaviour of the landlord to the peasants dispels the established stereotype of the landlord as a ruthless exploiter and the myth of relations with the peasants based on exploitation. Although cognitive definitions of the concepts under consideration describe the manor as a place distinct from the countryside, at the same time, however, it was a place where peasant children were welcome, taught prayers and the basics of reading and writing. The landlord is described as an educated, tolerant and understanding person who took care about his peasants and supported them. Językowo-kulturowa wizja dworu na LitwieCelem niniejszego artykułu jest opis językowo-kulturowej wizji dworu na pograniczu bałtycko-słowiańskim. Przedmiotem analizy są narracje autobiograficzne pozyskane od najstarszych mieszkańców polskich wsi położonych na terenie północo-wschodniej Litwy, przy samej granicy z Białorusią, w okolicach Mejkszt (lit. Meikštai) i Smołw (lit. Smalvos) w latach 2000–2001 i 2010. Są to miejsca, gdzie w pamięci ludzi bardzo dobrze zachowały się do dziś wspomnienia o dawnych dworach i majątkach, miejscowej szlachcie, relacjach łączących dwór i chłopa udającego się tam do pracy. W artykule została podjęta próba przekazania tego, co ludzie pamiętają o dworze, pokazania, jaki wpływ miał dwór na kształtowanie się ich osobowości, na wypracowanie określonej postawy wobec otaczającego ich świata, i niemniej ważne zagadnienie – przedstawienie znaczących dla wieloetnicznego i wielokulturowego pogranicza miejsc, które przyczyniły się do jego ukształtowania i świadczą o jego wyjątkowości.Analiza sposobu konceptualizacji dworu i pana przez mieszańców Smołwieńszczyzny została oparta na ogólnych założeniach historii mówionej (ang. oral history), ze szczególnym uwzględnieniem postawy narratora, jego wizji świata, stosunku do opisywanej rzeczywistości. Zrekonstruowana na podstawie narracji autobiograficznych wizja dworu jest wyraźnie pozytywna, a zachowanie pana wobec chłopów burzy utrwalone dotychczas w społeczeństwie stereotypy – obala mit osoby wyzyskującej, bezwzględnej i łamie wizję stosunków opartych na wyzysku. Przedstawione w artykule definicje kognitywne badanych pojęć określają dwór jako miejsce odrębne od wsi, gdzie jednak przyjmowano chłopskie dzieci, uczono je pacierza i podstaw pisania i czytania. Pan natomiast jest ukazany jako osoba wykształcona, tolerancyjna i wyrozumiała, troszcząca się o chłopów i okazująca im wsparcie.
9
Content available remote

Współczesna sytuacja językowa na Litwie: aspekt geolingwistyczny i nowe możliwości opisu

63%
Mikulėnienė D., Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
459-471
EN
The purpose of this article is to present the latest dialectological research conducted in Lithuania based on the achievements of dialectology as a science. Primary attention will be devoted to the presentation of the latest research project, carried out in 2011–2014, and headed by prof. Danguolė Mikulėnienė at the Institut of the Lithuanian Language. The project involved 33 dialectologists, including specialists in Slavic dialects. This project is a continuation of earlier studies conducted in Lithuania by well-known Lithuanian dialectologists. The project takes advantage of their accomplishments and achievements, but at the same time it considers new aspects of the research and applies contemporary methodologies; thus, it gives rise to a new stage of the dialectological research in Lithuania. Lithuanian dialects are described in the context of the complicated language situation in many dialectal regions of Lithuania. What is more, the research project takes into account the effects of other language codes on dialects of Lithuanian in terms of synchronic and diachronic dimensions, and aims at description of the consequences of such interactions. This project is based not only in traditional dialectology, but also on methodologies developed by other branches of linguistics, such as sociolinguistics, ethnolinguistics and geolinguistics.
RU
Целью данной статьи является презентация новейших диалектологичес­ких исследований, проводимых в Литве. Основное внимание уделено представлению научно-исследовательского проекта, реализуемого в 2011–2014 годах в Институте литовского языка под руководством проф. Дангуоле Микуленене. В проекте принимают участие 33 исследователя-диалектолога, в том числе представители славянских языков. Этот проект является продолжением предыдущих исследований, проводимых литовскими диалектологами, использует их успехи и достижения, а также предлагает новые аспекты исследований, использует новейшие методологии, таким образом знаменуя начало нового этапа в изучении народных говоров в Литве. Литовске диалекты описаны в контексте языковой ситуации, которая исторически сложилась во многих областях Литвы, с учётом влияния других языковых кодов на литовский язык. В процессе исследования используются не только методы традиционной диалектологии, но и методы, разработанные в русле других научных дисциплин – социолингвистики, этнолингвистики, геолингвистики.
10
Publication available in full text mode
Content available

Współczesna sytuacja językowa na Litwie: aspekt geolingwistyczny i nowe możliwości opisu

63%
Mikulėnienė D., Rutkowska K.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
EN
Contemporary linguistic situation in Lithuania: geolinguistic aspects and new descriptive possibilitiesThe purpose of this article is to present the latest dialectological research conducted in Lithuania based on the achievements of dialectology as a science. Primary attention will be devoted to the presentation of the latest research project, carried out in 2011–2014, and headed by prof. Danguolė Mikulėnienė at the Institut of the Lithuanian Language. The project involved 33 dialectologists, including specialists in Slavic dialects. This project is a continuation of earlier studies conducted in Lithuania by well-known Lithuanian dialectologists. The project takes advantage of their accomplishments and achievements, but at the same time it considers new aspects of the research and applies contemporary methodologies; thus, it gives rise to a new stage of the dialectological research in Lithuania. Lithuanian dialects are described in the context of the complicated language situation in many dialectal regions of Lithuania. What is more, the research project takes into account the effects of other language codes on dialects of Lithuanian in terms of synchronic and diachronic dimensions, and aims at description of the consequences of such interactions. This project is based not only in traditional dialectology, but also on methodologies developed by other branches of linguistics, such as sociolinguistics, ethnolinguistics and geolinguistics. Современная языковая ситуация в Литве: геолингвистический аспект и новые перспективы исследованияЦелью данной статьи является презентация новейших диалектологических исследований, проводимых в Литве. Основное внимание уделено представлению научно-исследовательского проекта, реализуемого в 2011–2014 годах в Институте литовского языка под руководством проф. Дангуоле Микуленене. В проекте принимают участие 33 исследователя-диалектолога, в том числе представители славянских языков. Этот проект является продолжением предыдущих исследований, проводимых литовскими диалектологами, использует их успехи и достижения, а также предлагает новые аспекты исследований, использует новейшие методологии, таким образом знаменуя начало нового этапа в изучении народных говоров в Литве. Литовские диалекты описаны в контексте языковой ситуации, которая исторически сложилась во многих областях Литвы, с учётом влияния других языковых кодов на литовский язык. В процессе исследования используются не только методы традиционной диалектологии, но и методы, разработанные в русле других научных дисциплин – социолингвистики, этнолингвистики, геолингвистики.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.