Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 12

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Rozwój układu ruralistycznego Spycimierza na tle dziejów osadnictwa w świetle badań geograficzno-historycznych i archeologicznych

100%
Figlus T.
Biuletyn Uniejowski
|
2015
|
vol. 4
73-94
PL
Artykuł prezentuje wyniki badań poświęconych rozwojowi układu przestrzennego Spycimierza na przestrzeni dziejów. Analiza geograficzno-historyczna objęła zagadnienie genezy i zmian morfologicznych wsi, uwzględniając dzieje osadnictwa na badanym obszarze. W tym kontekście wykorzystano wybrane źródła dokumentowe, opisowe oraz mapy historyczne. Uzyskane rezultaty skonfrontowano z dotychczasowymi wynikami badań archeologicznych. Wieś powstała prawdopodobnie w XI w. w pobliżu zlokalizowanego w zakolu rzecznym grodu pierścieniowego, który w XIV w. został przekształcony w gród typu stożkowego. Wyróżniono kilka faz rozwoju wsi, uwzględniając sekwencję powstawania i rozprzestrzeniania się siedlisk i rozłogów w średniowieczu, czasach nowożytnych aż do współczesności. Dzisiejszy Spycimierz przyjmuje formę wsi wielodrogowej z nieregularną strukturą zabudowy i skomplikowanym rozkładem działek. Jest to unikalny relikt osadnictwa z czasów wczesnofeudalnych, który stanowi cenny element krajobrazu kulturowego wsi w centralnej Polsce.
EN
The article presents the results of research on the development of the spatial layout of Spycimierz throughout the history. Geo-historical analysis included the issue of origin and morphological changes of the village, taking into account the history of settlement in the study area. In this context, selected documentary and descriptive sources and some historical maps were used. The results of research were confronted with the existing archaeological studies. The village was probably founded in the eleventh century near the fortified settlement in the form of ring, located in the bend of the river, which was transformed into a conical type in the fourteenth century. Several phases of rural development have been identified, taking into account the sequential formation and expansion of habitats and field systems from the Middle Ages up to the present. Contemporary Spycimierz takes the form of multi-road village with an irregular structure of housing and complicated arrangement of plots. This is a unique relic of settlement from the early feudal times, which is a valuable element of the cultural landscape of villages in central Poland.
2
Publication available in full text mode
Content available

Uwagi na temat procesu kształtowania granic wsi w Polsce do końca XVIII wieku w kontekście morfogenetycznym

100%
Figlus T., Katedra Geografii Politycznej i Studiów Regionalnych W. N. G.
Studia z Geografii Politycznej i Historycznej
|
2015
|
vol. 4
PL
W artykule omówiono w zarysie proces kształtowania granic wsi w Polsce w średniowieczu i epoce nowożytnej. Analizy następstwa stosowanych procedur delimitacji oraz demarkacji granic w krajobrazie kulturowym wsi dokonano w świetle odpowiednio wyselekcjonowanego materiału źródłowego w konfrontacji z wynikami dotychczasowych badań geograficzno-historycznych w tym zakresie. W pracy podjęto także problem powiązania kwestii formowania granic z zagadnieniem pochodzenia form osadniczych w ujęciu morfogenetycznym. Pozwoliło to na wykrycie wielu prawidłowości i dało podstawę do ustalenia współzależności w sferze osadnictwa wiejskiego w okresie staropolskim.
EN
The article discusses the process of shaping the boundaries of the rural settlements in Poland until the end of the eighteenth century. Analysis of the procedures of delimitation and demarcation of limits in the cultural landscape of the village was carried out on the basis of the collected historical sources in the form of documents, descriptive materials and judicial maps in the confrontation with the results of geographical and historical research. In this work the problem of forming the boundaries was also connected with the issue of the morphogenesis of villages. The process of so called ujazd was the most important form of shaping the spatial extent of the villages in the Middle Ages. During the feudalization of social relations one can indicate the process of linearization of zonal boundaries. The course of demarcation gradually changed in the context of codification of border law. On the basis of comparative analysis of internal limits of the medieval villages one can identify the regular and irregular forms of layout. External limits and geometric form of village depended mainly on the temporal sequence of settlements formation. In the Modern Period the institutionalization of shaping the boundaries occurred in association with the development of the land jurisdiction. In this context, complex procedures of demarcation were commonly used, taking into account the ways of limitation and border marks used in the field. New measurement techniques and maps of border disputes were also an important innovation of demarcation. Rural settlements from that period were varied from the point of view of internal and external limits. Villages formed in the process of so called pomiara włóczna, Frederician colonization and some Olęder villages showed a high degree of regularity of internal division, and their external limits were clearly dominated by linear segments. A significant part of the manorial villages, pre-industrial settlements and a part of the Olęder villages were much less regular, both in terms of internal divisions and external limits.
3
Publication available in full text mode
Content available

Znaczenie czynników prawno-politycznych w procesie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej dawnego województwa łęczyckiego i sieradzkiego w okresie przedrozbiorowym

100%
Figlus T., Łódzki U.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
|
2014
|
issue 17
PL
Artykuł prezentuje wyniki badań związane z uwarunkowaniami prawno-politycznymi rozwoju osadnictwa wiejskiego o metryce średniowiecznej i nowożytnej na obszarze przedrozbiorowego województwa łęczyckiego i sieradzkiego. W świetle analizy źródeł historycznych w konfrontacji z dotychczasową historiografią ukazane zostały generalne prawidłowości w zakresie kształtowania wiejskiej sieci osadniczej w kontekście omawianej kategorii czynników. W artykule dokonano analizy wpływu na rozwój osadnictwa wiejskiego systemów grodowych, wielkiej własności ziemskiej oraz recepcji prawa niemieckiego w okresie średniowiecza, jak również procesów refedualizacji stosunków społecznych i ufolwarcznienia, podziałów majątkowych oraz nowych form oczynszowania związanych z kolonizacją olęderską i fryderycjańską w epoce nowożytnej.
EN
The article presents the results of research related to the legal and political determinants of the development of the rural settlement in Middle Ages and Modern Period in the prepartition Łęczyca and Sieradz voivodeships. In the light of historical sources in confrontation with historiography one can indicate the general features shaping the rural settlement in the context of the discussed category of factors. The article analyzes the impact of fortified settlements administration, development of large estates and the reception of German law during the Middle Ages, as well as the processes of refeudalization and expansion of manorial economy, divisions of property and new forms of rental settlement related with Dutch and Frederician colonization in the Modern Period.
4
Publication available in full text mode
Content available

Lokalne programy rewitalizacji jako instrument odnowy małych miast na wybranych przykładach z obszaru województwa łódzkiego

100%
Figlus T., Łódzki U.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica
|
2011
|
issue 11
PL
Spośród 44 miast województwa łódzkiego 28 (tj. 63,6%) ośrodków należy do kategorii tzw. „małych miast”. Znaczna ich część wykazuje poważne problemy rozwoju społeczno-gospodarczego i cechuje się dużym udziałem obszarów zdegradowanych. Istotną szansę aktywacji małych miast stanowi proces rewitalizacji. Impulsem do jej realizacji stały się możliwości pozyskania funduszy unijnych. Ich wykorzystanie w tym kontekście uzależnione jest od opracowania lokalnych programów rewitalizacji (LPR). W artykule dokonano kompleksowej analizy porównawczej LPR dla sześciu odpowiednio dobranych miast z obszaru województwa łódzkiego pod kątem zasięgu ich oddziaływania, skali i rodzaju działań rewitalizacyjnych oraz systemu realizacji.
EN
Among 44 cities in the Łódź region 28 are included into the category of so called "small towns". Many of them show serious social and economic issues and they are characterized by a high proportion of degraded areas. Opportunity for development of small towns has been a process of revitalization. It includes a comprehensive, coordinated and long-term activities that lead to significant spatial, technical, social and economic changes. The possibilities of financing the projects with EU funds became the impetus for the revitalization processes in Poland. Their use is dependent on the development of local revitalization programs (LPR). In this article the comparative analysis of revitalization program for six small towns in the area of the Łódź region was implemented, taking into account three categories of cities in terms of population. From the group of small towns from 10 to 20 thousand population a survey was conducted for Konstantynów Łódzki and Koluszki, from a group of 5 to 10 thousand for residents of Działoszyn and Poddębice, and from the group of towns below 5 thousand residents for Złoczew and Krośniewice. The analysis concerned the spatial extent of areas revitalized, financial scale and type of actions and their implementation system. In the smallest towns, revitalized surface area is relatively small, but its share in the total municipal area is larger than in the other cities. The most often repeated delimitation criteria are following: the level of land and public facilities degradation, poor housing facilities, the degradation level of the technical infrastructure, social issues and their weak economic activation. Larger towns more often used social criteria (unemployment, crime), however the smaller ones were likely to use weak economic growth criterion. Revitalization activities clearly dominate in the spatial field (improvement of housing conditions, renovation of public buildings, protection of monuments, modernization of technical infrastructure). Less frequently, activities in the sphere of economic activation (investment promotion, tourism development functions) and the elimination of social problems (elimination of unemployment, increased security, living conditions improvement) have been undertaken.
5
Publication available in full text mode
Content available

ROZWÓJ OSADNICTWA WIEJSKIEGO W KLUCZU UNIEJOWSKIM DÓBR ARCYBISKUPÓW GNIEŹNIEŃSKICH

100%
Figlus T.
Biuletyn Uniejowski
|
2016
|
vol. 5
5-28
PL
Artykuł ukazuje wyniki badań poświęconych rekonstrukcji rozwoju osadnictwa wiejskiego na obszarze klucza uniejowskiego dóbr arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w okresie przedrozbiorowym. Kwerenda i analiza materiałów źródłowych pozwoliły usystematyzować i uszczegółowić dotychczasowy stan wiedzy oraz dokonać weryfikacji wcześniejszych ustaleń historiograficznych. W pracy uwzględniono zmiany terytorialne badanego klucza majątkowego w porządku chronologicznym, ustalono metrykę historyczną wsi oraz podjęto próbę określenia okoliczności ich powstania i objęcia własnością arcybiskupią. W artykule zaprezentowano także zagadnienie lokacji na prawie niemieckim, rozwoju gospodarki folwarcznej, zjawisko powstawania osad młyńskich i rybackich oraz transformacji struktur osadniczych związanej z komutacją. Porównano również w ujęciu dynamicznym wielkość wsi i ich powierzchnię uprawną, wskazując na tendencje zmian i ich uwarunkowania.
EN
The paper presents results of research devoted to reconstruction of the development of rural settlement in the Uniejów estate belonging to the Gniezno diocese in the pre-partition period. Analysis of source materials brought enrichment of the present state of knowledge and verification of earlier historiographic findings. The study has identified territorial changes in the estate in chronological order, and age of the villages and circumstances of their formation and becoming archbishops’ property. The paper also addresses such issues as location under German law, development of the manorial system, creation of millers’ and fishermen’s villages, and the transformation of settlement structures caused by commuting. There also is a comparison of changes in the sizes of villages and their cultivated areas, and indication of their future development trends.
6
Publication available in full text mode
Content available

Zagospodarowanie przestrzenne Szadku w okresie nowożytnym w świetle lustracji dóbr królewskich

100%
Figlus T.
Biuletyn Szadkowski
|
2020
|
issue 20
21-35
PL
Artykuł prezentuje wyniki badań geograficzno-historycznych dotyczących zagospodarowania przestrzennego Szadku w okresie od XVI do XVIII w. Analizę przeprowadzono na podstawie materiałów źródłowych w postaci lustracji królewszczyzn z lat 1564, 1616, 1628, 1661 i 1789. Wiek XVI i początek XVII to okres dynamicznego rozwoju gospodarczego. Szadek obejmowało ok. 300 budynków mieszkalnych i kompleks dworski. W mieście rozwijał się handel i rzemiosło, o czym świadczą liczne kramy kupieckie i zakłady produkcyjne. W połowie XVII w. w wyniku zniszczeń wojennych rozpoczął się okres regresu. Nastąpił ogromny ubytek zabudów mieszkalnej, zanikowi uległo wiele istniejących wcześniej obiektów rzemieślniczych, podupadł handel, zaprzestano uprawy gruntów na przedmieściach. Pod koniec XVIII w. notuje się symptomy ożywienia gospodarczego. Obserwuje się wzrost liczby domów i poprawę stanu technicznego zabudowy, reaktywowano wiele obiektów usługowych i ponownie realizowano działalność produkcyjną, w tym rzemieślniczą i rolną.
EN
The article presents the results of geographical and historical research on spatial development of Szadek from XVI to XVIII century. The analysis was conducted on the basis of source materials in the form royal land inspections carried out in 1564, 1616, 1628, 1661 and 1789. XVI and early XVII centuries are a period of dynamic economic growth. Szadek comprised about 300 residential buildings and a manorial complex. Trade and crafts flourished in the town in numerous market stalls and manufacturing facilities. In mid-XVII century, as a result of wartime destruction, a period of recession began. The number of houses decreased considerably, many manufacturing sites disappeared, trade collapsed, and agricultural activity in suburban areas was no longer continued. At the end of XVIII century there were some symptoms of economic revival. The number of residential buildings increased and their technical condition improved, services and production (including crafts and agriculture) were reactivated.
7
Publication available in full text mode
Content available

GENEZA MAJORATU I STOSUNKI OSADNICZE W DOBRACH RODZINY TOLLÓW POD UNIEJOWEM

63%
Cepil M., Figlus T.
Biuletyn Uniejowski
|
2017
|
vol. 6
92-107
EN
The article presents settlement relations in an entailed estate near Uniejów in the 19th and the beginning of the 20th century. Geo-historical analysis covers the issue of settlement origins and transformations, including the morphology of the countryside. It attempts a reconstruction of the circumstances of the origin of donation on the basis of a ukase (an edict of the tsar) of 1836, and presents, from the spatial perspective, the development of selected social and economic aspects of the functioning of the entailed estate in question. Special attention is devoted to changes in rural settlement resulting from two massive agrarian reforms which caused the transformation of rural settlement systems.
8
Publication available in full text mode
Content available

Morfogeneza i przemiany układu ruralistycznego wsi Wielenin

63%
Figlus T., Cepil M.
Biuletyn Uniejowski
|
2019
|
vol. 8
21-34
PL
Artykuł prezentuje wyniki badań poświęconych morfogenezie i rozwojowi układu ruralistycznego wsi Wielenin w gminie Uniejów. Analiza geograficzno-historyczna objęła również próbę identyfikacji reliktów dawnych struktur przestrzennych osadnictwa we współczesnym krajobrazie kulturowym. Na potrzeby artykułu przeprowadzono kwerendę materiałów źródłowych, w tym historycznych zasobów kartograficznych, zgromadzonych w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie oraz Archiwum Państwowym w Łodzi. W pierwszej części artykułu dokonano analizy morfologicznej wsi na tle dziejów osadnictwa w okresie średniowiecza i epoce nowożytnej. W kolejnej części przedstawiono rozwój układu ruralistycznego Wielenina od początku XIX w. do 1945 r. Finalna część artykułu obejmuje rozważania dotyczące współczesnej struktury przestrzennej wsi oraz stopnia zachowania pierwotnych form rozplanowania.
EN
The article presents the results of research devoted to the morphogenesis and evolution of the rural structure of the village of Wielenin in Uniejów commune. The historical-geographical analysis also includes the identification of the relics of older spatial structures of settlement in the contemporary cultural landscape. For the purpose of this study, an examination was carried out of source materials, including historical cartographic materials, kept in the Central Archive of Old Documents in Warsaw and in the State Archive in Łódź. In the first part of the article a morphological analysis of the village is conducted against the background of the history of settlement in the Middle Ages and in modern times. The next part presents the development of the spatial structure of Wielenin from the beginning of the 19th century to 1945. The final part deals with the present layout of the village and the extent of preservation of the old spatial structure.
9
Publication available in full text mode
Content available

Parcelacja wsi w okresie międzywojennym i jej reperkusje osadnicze na przykładzie folwarków Orzeszków, Wielenin i Zieleń

63%
Cepil M., Figlus T.
Biuletyn Uniejowski
|
2018
|
vol. 7
29-45
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań nad procesem parcelacji majątków folwarcznych, zlokalizowanych w rejonie Uniejowa, w okresie międzywojennym. Szczegółowe analizy objęły trzy jednostki osadnicze położone w dawnej gminie Kościelnica: Orzeszków, Wielenin i Zieleń. W pierwszej części artykułu zobrazowano niektóre aspekty prawne procesów parcelacji, związane z implementacją reformy rolnej. W dalszej części opracowania, przedstawiono wyniki badań nad przebiegiem parcelacji wsi w gminie Kościelnica, z uwzględnieniem kwestii prawnych oraz przemian struktur przestrzennych osadnictwa.
EN
The article presents the results of research on the process of parcelling out the land of big farms in Uniejów region in the interwar period. The analysis covered three settlement units in located in the former commune of Kościelnica: Orzeszków, Wielenin and Zieleń. The first part of the article explains some legal aspects of the parcellation process connected with the implementation of the land reform. The next part presents the results of research on the parcellation of villages in the commune of Kościelnica, including legal questions and changes in the spatial structures of settlement.
10
Publication available in full text mode
Content available

Wybrane zagadnienia toponimiczne w kontekście przemian osadniczych na przykładzie gminy Szadek

63%
Cepil M., Figlus T.
Biuletyn Szadkowski
|
2018
|
issue 18
21-37
PL
W artykule zaprezentowano wyniki badań na temat przemian toponimicznych na obszarze współczesnej gminy miejsko-wiejskiej Szadek pod wpływem rozwoju osadnictwa, ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia różnych form zagospodarowania przestrzennego oraz wpływu czynników polityczno-administracyjnych. Podjęto kwestie genezy i zmienności nazewniczej jednostek osadniczych lub ich części w różnych okresach historycznych: od średniowiecza aż po czasy współczesne. W skali lokalnej pozwoliło to wykryć zróżnicowanie w zakresie typów toponomastycznych oraz szereg interesujących zależności i prawidłowości w kontekście przemian geograficzno- -historycznych osadnictwa na badanym obszarze.
EN
The article presents the results of research on toponymic changes that took place within the area of the present urban-rural municipality of Szadek as a result of settlement development, with a particular focus on various forms of spatial development as well as political and administrative factors. The study addresses the question of the origin and changes in the names of settlement units or their parts in different historical periods: from the Middle Ages to modern times. At the local level, the research enabled identification of various toponomastic types and a number of interesting relationships and regularities in the context of geographical and historical transformations of settlement in this area.
11
Publication available in full text mode
Content available

Studia nad rozwojem sieci szkolnictwa podstawowego w gminie miejsko-wiejskiej Szadek

63%
Cepil M., Figlus T.
Biuletyn Szadkowski
|
2020
|
issue 20
119-129
PL
Artykuł obejmuje próbę zbadania genezy oraz rozwoju sieci szkolnictwa podstawowego na obszarze gminy miejsko-wiejskiej Szadek w jej współczesnych granicach. Analizy objęły wybrane obiekty oświatowe utworzone w mieście Szadek i okolicznych wsiach. Wykorzystano w tym celu wybrane dokumenty, akta prawne a ponadto źródła prasowe i dane statystyczne. Na potrzeby artykułu dokonano periodyzacji dziejów szkolnictwa podstawowego na badanym obszarze. W pierwszej części autorzy przeanalizowali rozwój szkół w okresie przedrozbiorowym, a następnie przedstawili wyniki analogicznych studiów w odniesieniu do okresu rozbiorów oraz ostatniego stulecia (1918–2018).
EN
The article examines the origin and development of primary education network in Szadek municipality in its present boundaries. The analysis covers chosen educational facilities in the town of Szadek and in the surrounding villages. The material used in the study includes selected documents, legal acts, press information and statistical data. For the purposes of the article, the history of primary education in the studied area was divided into periods. First, the pre-partition period was analysed, then the time of the Partitions, and finally the past century (1918–2018).
12
Publication available in full text mode
Content available

Procesy parcelacji gruntów folwarcznych i likwidacji serwitutów w okresie międzywojennym na przykładzie wsi Boczki i Rzepiszew

63%
Cepil M., Figlus T.
Biuletyn Szadkowski
|
2019
|
issue 19
77-92
PL
W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących procesu parcelacji majątków folwarcznych i likwidacji serwitutów, jakie miały miejsce w okresie międzywojennym. Szczegółowe analizy na podstawie przeprowadzonej kwerendy archiwalnej objęły dwie jednostki osadnicze położone na obszarze współczesnej gminy Szadek, tzn. wsie Boczki i Rzepiszew. W pierwszej części artykułu zaprezentowano wybrane aspekty prawno-administracyjne, związane z realizacją reform rolnych oraz strukturę przestrzenną majątków ziemskich istniejących w badanym okresie na terenie gminy. W dalszej części opracowania przedstawiono wyniki studiów nad przebiegiem parcelacji wsi i likwidacji serwitutów na wybranych przykładach, uwzględniając kwestie prawne analizowanych procesów oraz ich reperkusje w postaci przemian struktur osadniczych.
EN
The article presents the results of research on the process of manor land parcelling and abolition of easement, which took place in the interwar period. A detailed analysis based on archival queries covers two settlement units located in the area of the contemporary Szadek commune: the villages of Boczki and Rzepiszew. The first part of the article presents the legal and administrative aspects related to the implementation of agricultural reforms and the problem of spatial structure of landed estates existing in the analyzed period in Szadek commune. The next part of the study presents the results of research on the origin and course of land parcelling and the abolition of easement on selected examples, taking into account the legal issues of the analyzed processes and their repercussions including changes in settlement structures.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.