Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Nowe formy wiary i duchowości w kontekście publicznej obecności religii w życiu publicznym, postrzegane z perspektywy wybranych teoretyków cywilizacji

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2017
|
vol. 20
|
issue 3(76)
5-17
PL
Wielcy filozofowie czy teoretycy cywilizacji uznawali (i uznają) doniosłą rolę doświadczenia sacrum w budowaniu podstaw więzi moralnych, duchowych, jak również politycznych. Mam na myśli np. Ostwalda Spenglera, Arnolda Toynbee, oraz Erica Voegelina. Wymienieni myśliciele nie przewidywali poważnego rozwoju i ważniejszej roli publicznej tych nowych form wiary i duchowości, o jakich donoszą w ostatnich dekadach socjolodzy religii. Jednakże formy te nie byłyby dla nich prawdopodobnie specjalnie zaskakujące, gdyż spoglądali oni raczej sceptycznie na po-oświeceniowy sekularyzm. W niniejszym artykule dokonuję przeglądu opinii wymienionych filozofów, religioznawców i badaczy nowych form duchowości, a także ich długofalowych prognoz (powiązanych z publiczną obecnością religii) dotyczących przyszłości Cywilizacji Zachodu.
EN
Great philosophers and theorists of civilization recognized (and recognize) the magnitude of the experience of sacrum in building the foundations of moral, spiritual and political ties. I mean, for example, Ostwald Spengler, Arnold Toynbee and Eric Voegelin. These thinkers did not anticipate the serious development and public importance of new forms of faith and spirituality, as reported by religious sociologists in recent decades. However, these forms would probably not be surprising to them, for they were rather sceptical of post-Enlightenment secularism. In this article, I review the opinions of the mentioned philosophers, religion scholars and researchers of new forms of spirituality, as well as their long-term predictions (related to the public presence of religion) concerning the future of Western civilization.
2

O roli piękna i doświadczenia sacrum przez sztukę w myśli Feliksa Konecznego oraz innych XX-wiecznych autorów

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2019
|
vol. 22
|
issue 4(85)
7-16
PL
Rozważmy, czy specjalna odmiana sztuki religijnej, odnoszącej się do treści teologicznych i problematyki stricte religijnej, niegdyś tak rozpowszechniona w tak wielu cywilizacjach, wciąż jeszcze istnieje w świecie Zachodu. Czy może raczej doświadczyła ona przemiany i w takiej postaci jest już co najwyżej pastiszem, stylizacją. W takim wypadku funkcja wyrażania doświadczenia sacrum, realizowana byłaby inaczej. Doświadczanie sacrum w sztuce i przez sztukę, występuje nie w specjalnej, kultowej formie sztuki kościelnej, lecz w wybitnych dziełach artystycznych bardziej indywidualnych, co jednak nie oznacza – całkowicie abstrahujących od wspólnotowych wyobrażeń Absolutu. Feliks Koneczny wywodząc artystyczne poszukiwanie piękna ze sztuki zdobniczej, zdawał sobie sprawę, że sztuka przynajmniej w jakieś części ma znaczenie praktyczne. Czerpiąc z rozmaitych badań etnologicznych, zauważał walory muzykowania i śpiewu u Jakutów, podkreślał ich znaczenie życiowe, zarówno pozytywne jak i destrukcyjne. Rzeczą dość oryginalną jest u Konecznego wpisywanie kategorii piękna i sztuk w porządek cywilizacji. Nasuwa się wniosek, iż spojrzenie na sacrum przedstawiane w sztuce z perspektywy cywilizacyjnej, może pogłębiać nasze myślenie zarówno o sacrum, jak i o wielkiej sztuce.
EN
Let’s consider whether a special type of religious art, referring to theological content and strictly religious issues, once so widespread in so many civilizations, still exists in the Western world. Or perhaps it has changed and in this form is nowadays at most a pastiche, stylization. In this case, the function of expressing the experience of the Sacred would be carried out differently. Experiencing the Sacred in art and through art occurs not in a special, cult form of church art, but in outstanding, more individual, artistic works, which does not mean that they completely abstract from the common ideas of the Absolute. Feliks Koneczny, deriving an artistic search for beauty from decorative art, was aware that art has at least some practical significance. Drawing on various ethnological research, he noticed the qualities of music and singing in the Yakuts, he emphasized their life significance, both positive and destructive. It is quite original for Koneczny to put the category of beauty and art into the order of civilization. The conclusion is that looking at the Sacred presented in art from a civilization perspective can deepen our thinking about both the Sacred and the great art.
3

Znaczenie doświadczenia sacrum w filozofii cywilizacji F. Konecznego, A. Toynbeego i E. Voegelina

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2017
|
vol. 20
|
issue 1(74)
7-19
PL
Szeroko rozumiane doświadczenie sacrum występuje w zasadzie we wszystkich znanych nam cywilizacjach. Pociąga ono za sobą pewnego rodzaju akty kultu, mniej czy bardziej zrytualizowane, ujęte w pewną wypracowaną formę. Występuje ono nie tylko tam, gdzie ludzie modlą się do jedynego Stwórcy i Boga osobowego, ale i w cywilizacjach dalekiego wchodu: taoizmie, buddyzmie czy hinduizmie, gdzie czci się Tao albo naśladuje Buddę, czy wielość bogów, z których część nie posiada cech osobowych… Pomimo trwających już od stuleci procesów sekularyzacji, pomimo ruchów neopogańskich oraz nowych odmian ateizmu, doświadczeniu sacrum w poważniejszych teoriach cywilizacji nadaje się kluczowe znaczenie. Tak jest i u Bronisława Malinowskiego, i Feliksa Konecznego, Arnolda Toynbeego czy Erica Voegelina. W moim artykule próbowałem skoncentrować uwagę na porównaniu pewnych zbieżności i różnic w ujmowaniu roli religii, religijności i sacrum przez teoretyków cywilizacji w życiu cywilizacji dawnych i współczesnych. Siłą rzeczy stosunkowo niewiele zdołałem powiedzieć o opisywanych przez nich procesach sekularyzacyjnych, które skądinąd zasługują niewątpliwie na uwagę. Niemniej dopiero w takim (choćby skrótowo zarysowanym) kontraście pomiędzy odnawiającą się mocą doświadczenia sacrum, w zderzeniu z wypieraniem tego sacrum, czy idiolatrycznym (np. w kulcie państwa, człowieka lub Ludzkości) zastępowaniu, widoczny staje się dramat współczesnych wyborów, pozwalający uchwycić wyzwania dla przyszłych pokoleń Ludzkości.
EN
The experience of the sacred is present in virtually all known civilizations. It entails a kind of worship acts, more or less ritualized, expressed in an elaborated form. It occurs not only where people pray to the only Creator and personal God, but also in the Far East civilizations: Taoism, Buddhism or Hinduism, where people worship Tao, mimic Buddha, or multiplicity of gods, some of which do not have personal features ... Despite the processes of secularization ongoing for centuries, despite the neo-pagan movements and new varieties of atheism, the experience of the sacred is crucial in the major theories of civilization. So it is with Bronislaw Malinowski, and Felix Koneczny, Arnold Toynbee and Eric Voegelin. In my article I have tried to focus attention on a comparison of certain convergences and differences in the recognition of the role of religion, religiousness and sacrum given by theorists of civilization in the life of ancient and modern civilizations. Inevitably, relatively little I could say about secularizing processes described by them, which would otherwise undoubtedly deserve attention. However, only in this (even briefly outlined) contrast between the renewing power of the experience of the sacred, in the face of displacement of the sacrum, or idiolatric (eg. in the cult of the state, man or humanity) replacement of it, a drama of contemporary choices, allowing the capture of challenges for the future generations of humanity becomes visible.
4

Polska Solidarność, czyli „nieopisany moment w dziejach powszechnych”

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2020
|
vol. 23
|
issue 1(86)
22-29
PL
W moim tekście, przede wszystkim staram się udzielić odpowiedzi na następujące pytania: Czym były wydarzenia Sierpnia 1989 roku, mające swój ośrodek w Stoczni Gdańskiej? Czemu dały początek? Dlaczego w ogóle do nich doszło i jak było możliwe zwycięstwo wyrażające się w powołaniu do życia wolnego ruchu związkowego NSZZ Solidarność – wielonurtowego ruchu, który odmienił nasze najnowsze dzieje? Kto w największej mierze wpłynął na tor myślenia polskich robotników oraz inteligencji tak, iż mimo potężnych ustrojowych murów i politycznych zniewoleń tzw. obóz państw socjalistycznych został na tyle osłabiony, że wrota wolności zostały otwarte? Jakie wydarzenia natury intelektualno-duchowej mogły się do tego przyczynić? Odpowiadając na te pytania rozważam także personalizm, jako nurt chrześcijańskiego myślenia, reprezentowany m. in. przez Emmanuela Mouniera, który w pewnej mierze wpłynął na polskich reprezentantów personalizmu.
EN
This article, first of all, tries to answer the following questions: What were the events of August 1989 that had their center at the Gdansk Shipyard? What did they give rise to? Why did they happen at all, and how was the victory – expressed in the vocation of the free trade union movement of NSZZ Solidarnosc, a multi-directional movement that changed our recent history – possible? Who influenced the way of thinking of Polish workers and intelligentsia the most, so that despite the powerful institutional walls and political enslavements, the so-called socialist states’ camp was weakened enough to let the gates of freedom open? What intellectual-spiritual events could have contributed to this? While answering these questions the article also considers personalism, as a midstream of Christian thinking, represented among others by Emmanuel Mounier, who to some extent influenced Polish representatives of the personalism.
5

POLITICAL ROLE OF A (POLITICAL) PHILOSOPHER IN POLIS ACCORDING TO ALASDAIR MACINTYRE (Rola i odpowiedzialnosc filozofa polityki w polis wedle A. MacIntyre'a.)

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2010
|
vol. 13
|
issue 4(49)
7-12
EN
What makes a philosopher direct his attention to the word of politics? An event and moral evil with which ordinary people cannot cope and do not even know what to think about. This is the case of Plato, T. Hobbes, L. Strauss, K. Jaspers. It can also be a quest for reconciliation with reality which the philosopher finds unacceptable. This is the case of Aristotle, Hegel, M. Walzer and A. MacIntyre. In both cases the philosopher distances himself from the social order and current dynamics of the world power. He remains in the domain of concepts and theories and is able to pass from a pure knowledge about the world to practical conclusions. Philosopher himself does not act but he provides premises for decisions and political activity of authorities or citizens. Strauss witnessed the collapse of both totalitarian systems of XX century, which he conceived as consequences of errors of the whole post-Enlightenment modernity. Jaspers searched for political guilt in the past of Germany and in omissions of European nations after World War I. According to Arendt Europeans, and German in particular, suffered for both moral and intellectual decay of judgment (Urteilskraft). Walzer searches for reconciliation of the philosopher with the democracy, a reconciliation difficult for both parties. MacIntyre is quite a radical critic of capitalist modernity who searches for relatively gentle forms of therapy. How does he portrait the figure of philosopher who is critical to modernity? And what are his intellectual virtues? What remedies does he give to the dynamics of the contemporary social word of globalization? These questions the Author tries to answer by comparing MacIntyre's line of reasoning with those of the other authors mentioned above.
6

O chrześcijaństwie i cywilizacjach – przypomnienie myśli wybranych autorów dwudziestowiecznych

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2019
|
vol. 22
|
issue 2(83)
7-19
PL
Artykuł zawiera przypomnienie myśli wybranych autorów dwudziestowiecznych, prognozujących przyszłość chrześcijaństwa. Autor mierzy się z pytaniem, czy ateistyczny humanitaryzm, liberalizm i naukowy racjonalizm potrafią odpowiadać na głębokie, ludzkie wyzwania egzystencjalne. Dopiero bowiem poszerzenie myśli egzystencjalnej prowadzi do otwarcia człowieka na doświadczenie sacrum. Mierząc się z tą niełatwą kwestią przywołuje Piekarski myśl Alaina Besançona, według którego zbrodnicze ideologie i reżymy totalitarne XX wieku przedstawiają się właśnie jako zastępcze formy zbawienia. Z kolei Charles Taylor czy Eric Voegelin poskreślali, że postawa szczególnego racjonalizmu, cechująca ludzi Oświecenia, stanowi przeszkodę w podążaniu za boskimi podstawami bycia. Stwierdziwszy to, Piekarski zastanawia się nad możliwą przyszłością chrześcijaństwa i dialogu międzywyznaniowego czy międzyreligijnego. Zwłaszcza analizy tego ostatniego zagadnienia wymagają uwzględnienia w procesie badawczym największych społecznych struktur, tj. cywilizacji. Raz jeszcze powraca zatem Piekarski do myśli Arnolda Toynbee’go, który opowiadał się za pewną wersją pluralizmu religijnego. Myśliciel ten sądził, że różne Kościoły i wyznania mogą się uzupełniać, za cenę jednakże wyrzeczenia się roszczeń do ekskluzywnego posiadania depozytu prawdy o człowieku, Bogu i świecie.
EN
The article contains a reminder of the thoughts of selected twentieth-century authors forecasting the future of Christianity. Its author confronts the question of whether atheistic humanitarianism, liberalism and scientific rationalism can respond to deep human existential challenges. For it is only the extension of existential thought that leads to the opening of a man to the experience of the sacred. Facing this difficult issue, Piekarski recalls the thought of Alain Besançon, according to which criminal ideologies and totalitarian regimes of the 20th century are presented as substitute forms of salvation. In turn, Charles Taylor or Eric Voegelin emphasized that the attitude of special rationality, characteristic for people of the Enlightenment, is an obstacle in following the divine foundations of being. Having found this, Piekarski reflects on the possible future of Christianity, and interfaith and interreligious dialogue. In particular, the analysis of the latter issue requires taking into account in the research process the largest social structures, i.e. civilizations. Once again, Piekarski returns to the thought of Arnold Toynbee, who advocated a certain version of religious pluralism. This thinker believed that different churches and denominations could complement each other, for the price of renouncing claims for an exclusive deposit of the truth about man, God and world.
7

POLITICAL GUILT AND RESPONSIBILITY - RETURNING TO THE REFLECTION OF K. JASPERS AND H. ARENDT ON GERMAN FASCISM (Wina polityczna i odpowiedzialnosc - powracajac do refleksji K. Jaspersa i H. Arendt o faszyzmie niemieckim.)

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2010
|
vol. 13
|
issue 1(46)
7-22
EN
The issue of guilt and political responsibility is an universal one. Do fascism and communism belong irretrievably to the past? Are enslaving masses and conquest of the entire societies over? Have the sources of totalitarianism been drained? Has humanity became resistant to them? We still need to answer these questions. In this article the author is recalling chosen analysis of Karl Jaspers and Hannah Arendt on the responsibility for the Nazism. The question of responsibility and guilt for the Nazi totalitarianism is not purely historical, but indirectly refers to current and future events and political decisions, for populist manipulation of the masses, incapable of active citizenship has changed its form, but the same, world has not yet created a new order resistant to similar dangers.
8

Odczarowanie świata a pytanie o przyszłość religii. Sekularyzacja jako problem filozoficzny

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2015
|
vol. 18
|
issue 4(69)
7-34
PL
Człowiek współczesny nieomal utracił autentyczne doświadczenie sacrum. Na tym polega współcześnie sekularyzacja, w jej wymiarze duchowym. Stanowi to rezultat wielu złożonych procesów, gdyż sekularyzacja w szerszym znaczeniu – jako „odczarowanie świata” – posiada swe początki już w Starym Testamencie. Sekularyzacja to zjawisko zmniejszania się wpływów religii na życie społeczne, to pewien proces w kulturze, w którym wartości religijne, religijna świadomość oraz instytucje religijne, są wypierane zarówno z życia społecznego, jak i indywidualnego, jest więc ona procesem uwalniania się spod kontroli religii i spod wpływu treści religijnych. Autor stawia pytanie o status i miejsce współczesnych kościołów (przede wszystkim) chrześcijańskich w obrębie nowoczesnego społeczeństwa. Analizuje zróżnicowane procesy sekularyzacji i de-sekularyzacji w Europie, USA oraz innych częściach świata. Rozważa także kwestię przyszłości religii światowych oraz wiary chrześcijańskiej, przede wszystkim w Europie i Polsce. Autor dochodzi do następujących wniosków: religie odtwarzają się i trwają pomimo procesów sekularyzacji; religie światowe raczej umacniają swoje wpływy szczególnie poza Europą; chrześcijaństwo, rywalizując z innymi formami religijności czy duchowości, podlega wpływom, przemianom, przybiera formy mniej zinstytucjonalizowane i bardziej zindywidualizowane. Pragnienie absolutu, poszukiwanie najwyższego punktu odniesienia wciąż jest żywe. W dzisiejszym świecie wierzenia religijne nadal są dziedziczone dzięki tradycji, lecz żywa wiara coraz częściej jest pochodną refleksyjnych wyborów. Odnoszenie się do sacrum i do Boga zajmuje ważne miejsce w ludzkiej egzystencji. Opustoszałe niekiedy miejsce „po Bogu” wypełnia bałwochwalstwo i idolatria. Doświadczenie sacrum towarzyszące dotychczas ludzkiemu życiu słabnie pod naporem sekularyzacji, lecz niekiedy także przeobraża się i odradza. Ogłaszany od pewnego czasu zmierzch religii i kres metafizyki nie są definitywne. Ci, którzy sądzili, że w tym względzie do nich należy ostatnie słowo, powinni jeszcze poczekać na werdykt.
EN
Modern man has almost lost his authentic experience of sacrum. This is the modern secularization, in its spiritual dimension. It is a result of many complex processes, because secularization in a broader sense – as "disenchantment of the world" – has its origins in the Old Testament. Secularization is a phenomenon of declining influence of religion on social life, it is a process in culture in which religious values, religious consciousness and religious institutions are displaced both socially and individually. Therefore, it is the process of releasing from the control of religion and the impact of religious content. The article raises questions on the status and place of contemporary churches (mainly) Christian within modern society. It analyzes different processes of secularization and de-secularization in Europe, the USA and other parts of the world. It also considers the future of the world religions and the Christian faith, especially in Europe and Poland. The author comes to the following conclusions: religions recreate and continue in spite of the processes of secularization; world religions rather reinforce their influence, especially outside Europe; Christianity, competing with other forms of religiosity or spirituality, is being transformed, modified, and takes less institutionalized and more individualized forms. The desire for the absolute, seeking the highest point of reference is still alive. In today's world, religious beliefs are still being inherited through tradition, but living the faith is increasingly being derived from thoughtful choices. Referring to the sacred and to God occupies an important place in human existence. Sometimes desolate “place of God" is filled by idolatry. The experience of sacrum in human life is weakening under the pressure of secularization, but sometimes also transforms and regenerates. The end of religion and metaphysics, that is announced for some time now, is not final. Those who thought that the last word, in this respect, belonged to them, should still wait for the verdict.
9

REMARKS ON HUMAN NATURE AND POLITICAL COMMUNITY IN E. BURKE. (Uwagi o naturze ludzkiej i wspólnocie politycznej u Edmunda Burke'a.

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2009
|
vol. 12
|
issue 1(42)
9-18
EN
This article is an attempt to refute the accusation of hostility towards intellect and rationalism to Burke, which is also mentioned by MacIntyre. It is questionable that Burke was falsifying English history for his own benefits. It was ideological conviction connected with French Revolution judged as seditious and 'metaphysical', not conformism, that made him strive for split in his own party. Also in this context he warned of retreating to some founding state, of raising society from the beginning, of starting reforms with act of establishment's breakage. He was convinced that old-time social life, such as human cities and political communities, can't be forced in new political and legal constructions without a great waste and damage of prolonged evolution of human institutions and companionship. Burke's well known belief that to govern we need through knowledge of state's nature and spirit, which is complex and delicate, does not confirm his anti-intellectual attitude. Burke's view of power was probably a public service, in the interest of the nation. MacIntyre, who defends the values of tradition, owes more to Burke than he wants to admit. Nevertheless Burke in his attack on theoretical abstractions goes too far. There is a kind of reflexivity elimination form the practice. Practice without autocratic debates (as MacIntyre exposed) as well as axiological references, which are enabled by theory (as Leo Strauss exposed) would lead to lethal stagnation, but it was not really realized by Burke.
10

Mówca – myśliciel – pisarz humanista, czyli Cyceron o wolności

100%
Piekarski R. M.
Pieniądze i Więź
|
2016
|
vol. 19
|
issue 2(71)
7-30
PL
Cyceron nierzadko obecnie uważany jest za eklektyka, raczej popularyzatora, niż samodzielnego myśliciela. Tymczasem przez wiele wieków był on nauczycielem humanizmu w Europie i zasługuje na większe poważanie. Recepcja pism Cycerona była bardzo rozległa i choć zmieniała się jego ranga w filozofii polityki, to oddziaływał on na koncepcje i kluczowe rozwiązania wielu późniejszych myślicieli, od Machiavellego i Hobbesa po Burke'a, Hume'a, Kanta czy Hegla. Bywa, iż rozumienie wolności przez przedstawicieli tradycji rzymskiej traktowane jest jako nie mające większego znaczenia. Niesłusznie, gdyż łacińskie słowo libertas (wraz z innymi terminami z nim powiązanymi) wnosiło do myśli Zachodu trwałe treści. Nawet jeżeli można mówić o pewnych ograniczeniach wyobraźni moralnej Cycerona, takich jak tolerowanie instytucji niewolnictwa, to nie podważa to faktu, iż jest on czołowym reprezentantem wolnościowej myśli republikańskiej, zachowującej znaczenie także i obecnie.
EN
Cicero is nowadays often considered to be eclectic, rather popularizer than an independent thinker. Meanwhile, for many centuries he was the teacher of humanism in Europe and as such deserves greater esteem. Reception of writings of Cicero was very extensive, and even though its rank changed in political philosophy, it affected the concepts and key solutions of many later thinkers from Machiavelli and Hobbes, to Burke, Hume, Kant and Hegel. Sometimes the understanding of freedom by representatives of the Roman tradition is treated as having no significance. Wrongly, because the Latin word libertas (along with other terms associated with it) brought a lasting content into Western thought. Even though you could speak of some limitations of Cicero’s moral imagination, such as tolerating the institution of slavery, this does not undermine the fact that Cicero is a leading representative of Republican libertarian thought, that retains its significance even now.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.