Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 26

first rewind previous Page / 2 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 2 next fast forward last
1
100%
EN
W tworzeniu duchowych wartości narodu rosyjskiego, szczególna rola przypadła świętym z nim związanych.  Pierwszymi kanonizowanymi świętymi byli kniaziowie Borys i Gleb, nazwani na chrzcie imionami Roman i Dawid. Borys i Gleb zostali uznani za świętych jako „strastotierpcy”, tzn. cierpiący męki. W ten sposób powstał nowy typ świętości, znany szczególnie na ziemiach ruskich. Tytuł „równy apostołom” w tradycji bizantyjskiej przypisuje się zwykle pierwszym misjonarzom danego kraju. W przypadku ziem ruskich mianem tym określano księżnę Olgę i księcia Włodzimierza. Kolejną grupą wśród pierwszych świętych ruskich są „podwiżniki”. Określenie to dotyczy osób duchownych i świeckich podejmujących heroiczny wysiłek duchowo-ascetyczny (Antoni i Teodozy Pieczerski, Cyryl Turowski). Osobna grupę świętych w Rosji stanowią „błagowierni” książęta. Mianem tym określano panujących, którzy przyczynili się do rozwoju chrześcijaństwa i prowadzili życie zgodne z nauką Cerkwi. Do tego grona należy książę smoleński Rościsław i księcia Aleksandra Newskiego. Odrodzenia życia religijnego na Rusi Moskiewskiej nastąpiło w XIV w. Na dużą skalę rozwijało się życie monastyczne, a chrześcijaństwo przeniknęło do wszystkich form życia (polityki, kultury, etc.). Nowy impuls do życia duchowego mieszkańców ziem ruskich wniósł św. Sergiusz z Radoneża, propagator życia kontemplacyjnego i założyciel Ławry Św. Trójcy. Wyzwolenie ziem ruskich z niewoli mongolskiej zbiegło się w czasie z upadkiem Konstantynopola. Mieszkańcy Księstwa Moskiewskiego uważali, zgodnie z tradycją bizantyjską, że państwo jest tak samo potrzebne do zbawienia jak Cerkiew, a ścisłe powiązanie państwa z Cerkwią wyraża związek ludzi z Bogiem. Po 1453 r., na Rusi Moskiewskiej, wśród prawosławnych powszechnie panowało przekonanie, że uprawnienia cesarstwa bizantyjskiego przeszły na „Trzeci Rzym”, czyli Moskwę. W tym okresie nastąpił rozwój ośrodka zakonnego na Wyspach Sołowieckich na Morzu Białym. Święci mnisi sołowieccy Sawwati, Zosima i Herman stworzyli wielkie duchowe centrum rosyjskiego prawosławia. Za panowania Iwana IV doszło do konfliktu między panującym a duchowieństwem. Metropolita moskiewski Filip domagał się niezależności Cerkwi i padł ofiarą gniewu carskiego. Po śmierci Iwana IV, za panowania Borysa Godunowa ustanowiono w 1589 r. w Moskwie patriarchat. Pierwszym patriarchą został metropolita moskiewski Hiob. Lata „wielkiej smuty” ponownie zjednoczyły Cerkiew i państwo. Do 1694 r. w stosunkach między państwem a Kościołem panowała pełnia harmonia. Istotne zmiany w życiu religijnym Rosji nastąpiły za panowania Piotra I. Rosyjska Cerkiew Prawosławna nie potrafiła skutecznie przeciwstawić się reformom politycznym Piotra I, który po śmierci patriarchy Adriana (1700) nie dopuścił do wyboru jego następcy. Ostatecznie Piotr Wielki zniósł patriarchat i zastąpił go instytucją Świątobliwego Synodu. W XVIII w. doszło do ponownego odrodzenia życia religijnego w Rosji i wzrostu znaczenia Cerkwi prawosławnej w życiu publicznym. Rozwój myśli teologicznej nastąpił w Rosji za sprawą upowszechnienia się nauczania św. Tichona Zadońskiego. Odnowę życia zakonnego zapoczątkował żyjący w XVIII w. mnich Paisij Wieliczkowski. Poglądy charyzmatycznych starców, obdarzonych szczególnymi zdolnościami przewidywania (mnisi z pustelni Optino, św. Serafim Sarowski) wpływały na elity społeczeństwa ruskiego z carem włącznie. W XIX wieku carat w celu zapewnienia sobie poparcia ludności rosyjskiej popierał ideologię państwa prawosławnego opartego na symbiozie „prawosławia, samowładztwa i narodowości”. W środowisku wyższego duchowieństwa odradzały się tendencje niezależności Cerkwi od państwa. Zwolennikiem autonomii Cerkwi był metropolita moskiewski Filaret. Biskupi, nie mogąc uniezależnić Cerkwi od wpływu państwa, wybierali życie w klasztorze np. Ignatij Brianczaninow, Ambroży z pustelni Optino czy Teofan Pustelnik. Inny nurt w postawie duchowieństwa reprezentował św. Iwan z Kronsztadu. Kapłan propagował udział w codziennej liturgii, pomoc biednym i głosił potrzebę niesienia oświaty szerokim masom. Na początku XX w. Cerkiew domagała się przywrócenia niezależności od państwa i reaktywowania patriarchatu. W okresie I wojny światowej i dwóch rewolucji 1917 r. Cerkiew pozostała wierna carowi. Po obaleniu monarchii, zanim rozpoczęły się prześladowania Cerkwi przez bolszewików, doszło na Kremlu do zwołania soboru, na którym przywrócono kanoniczną wybieralność biskupów i reaktywowano patriarchat. Patriarchą moskiewskim został w 1918 r. arcybiskup wileński Tichon.
PL
W artykule rozpatrywany jest, z punktu widzenia prawa cerkiewnego, konflikt pomiędzy Stefanem Zyzanią a władzą duchowną w kontekście przygotowania przez „ruskich” hierarchów Rzeczypospolitej lokalnej unii 1596 roku z Kościołem katolickim. Na podstawie analizy dokumentów dotyczących wskazanego okresu autorka dochodzi do wniosku, że zachowanie i działanie Zyzanii uwarunkowane było normami kanonicznymi Kościoła prawosławnego metropolii kijowskiej.
PL
Starzec Emilian określa modlitwę charyzmą, niebiańskim radosnym spotkaniem i komunią Boga z człowiekiem. Sztuka modlitwy w doświadczeniu filokalistycznym starca jest uzależniona od stanu naszego umysłu, który powinien być czysty, pozbawiony wszelkiej obcej treści w oczekiwaniu przyjścia Boga. Prawdziwa modlitwa odrzuca wszelki smutek i małoduszność, zaś ramki prawa w których może zaistnieć są określane przez pokój, ciszę, spokój ducha, absolutne wyciszenie i milczenie. W rzeczywistości modlitwa nie jest czymś, co czyni sam człowiek, jedynie to rozpoczyna, tego pragnie, ale wypełnia ją Duch Święty. Modlitwa jestnaszą powszednią powinnością życiową. O sukcesie podczas modlitwy możemy mówić wówczas, gdy stanie się naszym miejscem schronienia. W swym nauczaniu starzec rozróżnia czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, które mają wpływ na modlitwę. Do pierwszych zalicza stan naszego ducha i jego związek z Bogiem, zaś modlitwę określa mianem homilii umysłu, oddechem ducha, pokłonem oddawanym Bogu. Do drugich zalicza wiedzę o różnych sposobach modlitwy, niezbędną do mistycznego natchnienia przez Ducha Świętego. Takimi są uczestnictwo w liturgii Bożej, modlitwa nieustanna, jezusowa i własna, reguła modlitewna, rozważania w skupieniui wyciszeniu. Modlitwa nie izoluje się sama w sobie, ale pozostaje w ścisłym związku z uczestnictwem w nabożeństwach, dziękczynieniem, czuwaniem, w celu pokonania cielesnych namiętności. Starzec przestrzega przy tym, aby modlitwa nie stała się powodem odizolowania, ponieważ wówczas stanie się kłamliwą i nieszczerą. Modlitwa nie jest pracą umysłową która męczy, ale jest pełnią dynamizmu nakierowanego na Boga.
RU
Autor podejmuje problem funkcjonowania mechanizmów współzależności między współczesnym biznesem w Rosji a moralnością, podejmuje kwestię dialektycznej, diachronicznej korelacji tych pojęć bądź też próbę rozpatrzenia synchronicznego ich współdziałania zorientowanego na ogólny dobrobyt społeczeństwa. W toku analizy problemu autor prezentuje przykłady z działalności przedsiębiorczej przemysłowców i filantropów przełomu XIX-XX ww., rozpatruje rolę prawosławnych wartości i ukształtowanych na ich gruncie tradycji narodowych w toku kształtowania się wymienionych mechanizmów.
PL
Artykuł pt. składa się z trzech zasadniczych części. Pierwsza z nich zawiera opis dziedzictwa kulturowego ludzkości w świetle dokumentów międzynarodowych oraz prezentuje wybrane koncepcje teoretyczne dotyczące poruszanej w nim tematyki. Druga część odnosi się do spuścizny kulturowej wybranych narodów bałkańskich, trzecia zaś prezentuje serbską slavę jako przykład niematerialnego dziedzictwa ludzkości narodów południowych Słowian. Tekst opatrzony jest wstępem i wnioskami końcowymi.
6
100%
PL
Głównym zagadnieniem niniejszej pracy jest badanie działalności organizacji społeczno-oświatowej Towarzystwa imienia Michała Kaczkowskiego oraz czytelni jego imienia na Łemkowszczyźnie. Towarzystwo zostało założone w drugiej połowie XIX wieku. Głównym celem organizacji była działalność społeczno-oświatowa wśród Łemków. Najwięcej czytelni im. Kaczkowskiego powstało w powiecie gorlickim, a prawosławne duchowieństwo uczestniczyło w ich działalności. Niniejszy artykuł dotyczy również osoby samego Michała Kaczkowskiego i jego działalności oświatowej.
PL
Artykuł został poświęcony cyrylickim starym drukom tetraewangelii drukowanym we Lwowie. Głównym jego celem było uściślenie liczby wydań zawierających wyłącznie tekst Ewangelii (bez pozostałych ksiąg Pisma Świętego). Informacje zawarte w katalogach i publikacjach naukowych wskazały, że do 1800 roku cyrylickie tetraewangelie drukowano około 120 razy, w tym jedenaście razy we Lwowie. Weryfikacja tych informacji umożliwiła uściślić dokładną liczbę liturgicznych Ewangelii wydanych we Lwowie: siedem w oficynie Bractwa Stauropigialnego pw. Zaśnięcia Bogurodzicy i jedna w zakładzie Michała Ślozki.
PL
Praca ta, to synteza treści, które trafnie i prosto ujawnią nam zawartość obrazu sakralnego powszechnie nazywanego dziś ikoną. Treści te wypływają bezpośrednio z Tradycji Kościoła prawosławnego i żywego doświadczenia religijnego, a profesor tłumaczy je nam współczesnym, jakże zrozumiałym językiem. Tekst pokazuje, że nowość w sztuce ikonograficznej nie jest jedynieowocem kontemplacji oraz twórczo uzasadnionej wizji artystycznej, sprawą alegoryzmu lub rzemiosła, ale również połączeniem religijnego oświecenia oraz artystycznego natchnienia. Dowodzi, że kanon w ikonie nie jest rozumiany jako zewnętrzne ramy, ale jako rdzeń, dzięki któremu ikona istnieje jako dzieło sztuki – tekst wiary Kościoła ukazany na glebie osobistego doświadczenia mistycznego i talentu ikonografia.
PL
Pateryk Kijowsko-Pieczerski jest zabytkiem piśmiennictwa Rusi Kijowskiej. To zbiór hagiograficznych opowiadań, dotyczących świętych starców monasteru Kijowsko-Pieczerskiego, który został założony w XI w. Przewodnim tematem Pateryka jest nieustanna duchowa walka ascetów o osiąganie i trwanie w świętości życia, rozumianego jako wspólnota (gr. koinonia) z Bogiem. Artykuł jest gruntowną analizą demonologii Pateryka Kijowsko-Pieczerskiego. Przedstawione w nim zostały różnego rodzaju sposoby walki mnichów pieczerskich z demonicznymi pokusami i atakami złych duchów. Wskazane zostały również istotne elementy metody hezychastycznej, z których korzystali święci starcy Rusi Kijowskiej w życiu duchowym.
PL
Zarówno Kościele prawosławnym jak i rzymskokatolickim za sakramenty uznawane są Chrzest, Bierzmowanie, Eucharystia, Spowiedź (Pokajanije), Kapłaństwo, Małżeństwo i Namaszczenie św. Olejem. Wszystkie zaś pozostałe poza tymi siedmioma uznawane są za obrzędy czy sakramentalia. Chociaż taki podział świętych działań i rytów występuje zarówno w katechizmach oraz podręcznikach teologii dogmatycznej, to historia i doświadczenie Kościoła pokazuje, że kwestia podziału i liczby sakramentów nigdy nie była oczywista. Jeżeli chrześcijański Zachód usiłował zdefiniować pojęcie sakramentu i jego działanie oraz określić ich liczbę,to „świętych Ojców chrześcijańskiego Wschodu nie interesowała liczba misteriów i nie stawiali sobie za zadanie ich policzenie”. Usiłowali oni odkryć ideę powszechnego, różnorodnego działania Ducha Świętego w Kościele, mającego uświęcać człowieka w różnoraki sposób i w różnych sytuacjach życiowych. Natomiast zwieńczeniem i kulminacją wszystkich sakramentów zawsze była Święta Eucharystia. W bogatej skarbnicy i zachwycającej świętości Eucharystii, która łączy nas z Bogiem swoje dopełnienie i zakończenie otrzymują sakramenty.Zapożyczona z łacińskiej scholastyki nauka o siedmiu sakramentach została ujęta w podręcznikach teologii prawosławnej. Ten scholastycznysystem siedmiu sakramentów został zaakceptowany w teologii prawosławnej, chociaż formalnie Kościół prawosławny nigdy nie uznał żadnej określonej liczby sakramentów. W konkluzji można stwierdzić, iż „w prawosławiu pomiędzy szerszym i węższym pojęciem „sakrament” (μυστήριον) nie ma ostrego podziału. Przede wszystkim całe życie Kościoła należy postrzegać jako jedność, jedno wielkie misterium, którego różne aspekty wyrażają się w wielkiej różnorodności działań, dokonywanych raz w życiu człowieka bądź wielokrotnie.
PL
W II połowie XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim zaczęły powstawać bractwa cerkiewne. Jednym z kierunków ich działalności było szerzenie oświaty wśród prawosławnych. Ważną rolę w tym temacie odegrało bractwo prawosławne w Mohylewie. Artykuł opisuje działalność bractwa prawosławnego w Mohylewie koncentrując się głównie na jego działalności oświatowej: historii szkoły brackiej, jej statucie, nauczycielach, wykładanych przedmiotach, zapisach mieszczan na rzecz szkoły.
PL
Początek XX wieku był okresem przełomowym dla życia Kościoła prawosławnego w Rosji. Głównym wydarzeniem, które zmieniło sytuację zewnętrzną i wewnętrzną Kościoła był Lokalny Sobór Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego w latach 1917-1918. Najważniejszą decyzją soborowych obrad była restytucja patriarchatu, zlikwidowanego rezolucjami cara Piotra I w XVIII wieku. Zainicjowana dyskusja wokół tego procesu była źródłem wielu interesujących wypowiedzi i kierunków dialektyki. W niniejszym artykule prezentowana jest pozytywna argumentacja w celu restytucji patriarchatu w oparciu o publikacje S.N. Bułgakowa, N.I. Troickiego i A.W. Wasiljewa, które były dodatkiem do prac soboru. Szczególnie ważne jest ich odniesienie do przymiotów Kościoła: jedności, apostolskości i soborowości.
RU
Zrozumienie prawdziwego celu ekonomiki. Obfitość i sytości prowadzi do śmierci.
RU
W artykule autor rozważa korelację pomiędzy doktryną chrystologiczną Maksyma Wyznawcy a mistyczną nauką świętego Bernarda z Clairvaux. Analizie poddano ideologiczne paralele dotyczące synergii boskiej i ludzkiej woli oraz stopnie sekwencji wolności i miłości chrześcijańskiej w naukach chrześcijańskich myślicieli.
PL
Artykuł poświęcony jest historii unikatowych, szesnastowiecznych pobizantyńskich fresków supraskich. Znajdziemy w nim próbę określenia czasu powstania dekoracji malarskiej cerkwi Zwiastowania Bogarodzicy w Supraślu, głównej świątyni zgromadzenia monastycznego, a także jej autorów. Zasadnicza część tekstu zawiera opisy kolejnych etapów degradacji polichromii, poczynając od uszkadzających ją nowych elementów wyposażenia wnętrza, pojawiających się w siedemnastym wieku (ikonostas,ołtarze boczne), poprzez zakrycie malowideł w XVIII w. tabulaturą i całkowitą zmianę wystroju architektoniczno-malarskiego prezbiterium,skończywszy na niemal doszczętnym zniszczeniu fresków w czasie II wojny światowej. W części tej znalazły się również odniesienia do zabiegów restauratorskich prowadzonych nad tym zabytkiem od końca XIX w. Omówienie działań ratujących ocalałe fragmenty malowideł, prowadzonych w powojennej rzeczywistości oraz dokumentacja prac konserwatorskich jakie miały miejsce w latach 1964–1965(66), jak również w 2012 i 2014 r., zamyka to opracowanie.
EN
Historia rosyjskiej dobroczynności pełna jest zadziwiających i jaskrawych przykładów, a także perspektyw odróżniających ją od analogicznych zjawisk na Zachodzie. Autor ukazał cechy charakterystyczne zjawiska dobroczynności, co pomoże w dogłębniejszym jego zrozumieniu. Jedna z jego fundamentalnych podstaw została określona jako głębokie i wszechstronne powiązania z prawosławiem, a także tradycjami miłosierdzia ukształtowanymi już w przedchrześcijańskim okresie rosyjskiej historii, które następnie przybrały postać zorganizowanego społecznego systemu pomocy potrzebującym. Autor rozpatrzył jako oddzielny aspekt rosyjskiej dobroczynności jej powiązania z przedsiębiorczością, które pozostawiły w historii unikatowe zjawisko „złotego wieku rosyjskiego mecenatu” na przełomie XIX-XX ww.
17
100%
PL
Analizując współczesną prawosławną tradycję liturgiczną z trudem odnajdziemy w niej ciszę. Niniejszy artykuł ma za zadanie ukazać, że element ten nie jest w prawosławnej liturgice obcy oraz że posiada w niej swoje miejsce i celowość.
PL
Monaster supraski, w XVI wieku był drugim po Ławrze Kijowsko-Peczerskiej prawosławnych ośrodków zakonnych na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Monaster supraski zajmuje niekwestionowane miejsce w historii Kościoła prawosławnego, regionu i kultury wielu narodów. Ten najbardziej wysunięty na zachód prawosławny ośrodek klasztorny przekształcił się w drugiej połowie XVI w. w centrum kulturowe o znaczeniu ogólnosłowiańskim. Trudno bowiem wskazać inny ośrodek, w którym w takim zakresie skoncentrowane zostały najlepsze osiągnięcia różnych dziedzin kultury i w którym tak intensywnie przejawiały się kontakty z kulturą innych narodów słowiańskich, a najgłębsze i stare tradycje weszły organicznie w życie następnych wieków. Bezpośrednie związki Supraśla z kulturą serbską znajdują potwierdzenie w wystroju wnętrza cerkwi Zwiastowania NMP. Najważniejszą inwestycją klasztorną była wspomniana wyżej cerkiew Zwiastowania NMP. Wystrój wewnętrzny świątyni wskazuje na silne wpływy kulturowe bizantyjsko-ruskie na zachodnie obszary Wielkiego Księstwa Litewskiego. Za archimandrii Sergiusza Kimbara grupa malarzy podkierunkiem „Serbina Nektarego malarza” ozdobiła wnętrze świątyni freskami. Ławrę supraską odwiedzało wielu mnichów i dostojników z Bałkan w tym powracający z Moskwy patriarcha carogrodzki Jeremiasz II i patriarcha Serbski i Bułgarski Gabriel. Bliskie relacje monasteru z Kijowem, Słuckiem, Wilnem, Moskwą, Serbią, Wołoszczyzną, Bułgarią i ze św. Górą Athos pozwoliły na skoncentrowanie w nim dorobku kulturowego wielu narodów słowiańskich. Oddziaływanie kultur narodów wschodniosłowiańskichi bałkańskich uwidoczniło się na terenie monasteru w architekturze i malarstwie ikonograficznym, wystroju i wyposażeniu świątyńoraz w zbiorach biblioteki klasztornej.
RU
W artykule skupiono się nad edukacyjną działalnością biskupa Laurencjusza Gorki, twórcy pierwszej szkoły na Wiackiej ziemi. Opracowanie ukazuje również społeczno-polityczne uwarunkowania, w których odbywał się początkowy etap edukacji.
RU
W artykule przedstawione zostały niekanoniczne organizacje wierzących, wspólnoty i diecezje, działających na terytorium Nowosybirskiej Metropolii Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego, położone w granicach regionu Nowosybirsku w Rosji. Pomimo odrzucenia legalnej struktury kościelnej, wspólnoty te nie są w stanie przyciągnąć uwagi do swoich działań lokalnej społeczności prawosławnych regionu Nowosybirska.
first rewind previous Page / 2 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.