Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

The Fall of the Chorupnik Parish. A Contribution to the History of the Reformation in Poland

100%
Szady B.
Roczniki Humanistyczne
|
2018
|
vol. 66
|
issue 2: Historia - Selected Papers in English
31-42
EN
The Polish version of the article was published in Roczniki Humanistyczne vol. 61, issue 2 (2013). The article addresses the question of the fall of the Latin parish in Chorupnik that belonged to the former diocese of Chełm. The parish church in Chorupnik was taken over by Protestants in the second half of the 16th century. Unsuccessful attempts at recovering its property were made by incorporating it into the neighbouring parish in Gorzków. The actions taken by the Gorzków parish priest and the bishop together with his chapter failed, too. A detailed study of such attempts to recover the property of one of the parishes that ceased to exist during the Reformation falls within the context of the relations between the nobility and the clergy in the period of Counter-Reformation. Studying the social, legal and economic relations in a local dimension is important for understanding the mechanisms of the mass transition of the nobility to reformed denominations, and then of their return to the Catholic Church.
2
Publication available in full text mode
Content available

Organizacja i funkcjonowanie diecezji chełmskiej w świetle relacji „ad limina” z 1594 r.

100%
Szady B.
Roczniki Humanistyczne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 4
139-158
EN
The major aim of the present article is to assess the credibility and provide criticism of the source value of the first account on the state of the Chełm diocese from 1594 in reference to the organizational state of the diocese at the end of the 16th century, which was before the fire of the archives of the Episcopal curia in Krasnystaw (7 April, 1597), when most of the documents and books burnt down. The account analyzed in the present text is one of the oldest preserved reports sent by the Polish bishops to the Apostolic See after the Council of Trent. The criticism of the Chełm account from 1594 is preceded by an introduction referring to the research tradition and the editorial tradition related to this category of sources. The circumstances and the historical context concerning the account are presented. The evaluation of the reliability of the information passed to the Apostolic See by the representative of bishop Stanisław Gomoliński was conducted by means of the comparative analysis referring to the content of the account together with the information on the state and organization of the Chełm diocese which comes from other sources and scientific studies. The author of the account pointed to a number of difficulties in the functioning of his diocese in the area where the Orthodox Church prevailed and the network of Latin churches, additionally weakened by the Reformation, did not make up a regular and compact territorial structure. This caused a lot of problems in the material protection of the benefices and in pastoral services (a lack of clergymen, accumulation of benefices, disregarding the duty of residence). The account from 1594, as compared to later reports, has the character of a letter (“stylus epistolaris”), and not a form. It is short and fairly general. Its informative value, especially when we analyze particular problems or particular issues, is only supplementary. It can present greater value while studying the bishop’s relation to his diocese and the way of managing it. It is worth looking at this source in the comparative context – especially through the prism of the accounts presented by the same bishop from various dioceses which were under his management during his pastoral career. This will enable criticism of this source and the answer to the question about the extent to which the accounts were the personal work of a given bishop or the work of the Episcopal curia circles and to what extent the traditions of the bishopric.
PL
Głównym celem artykułu jest ocena wiarygodności oraz krytyka wartości źródłowej pierwszej relacji o stanie diecezji chełmskiej z 1594 r. w odniesieniu do stanu organizacyjnego diecezji w końcu XVI wieku, czyli przed pożarem archiwum kurii biskupiej w Krasnymstawie (7 kwietnia 1597), w którym spłonęła większość dokumentów i ksiąg. Analizowany w tekście raport jest jedną z dwóch najstarszych zachowanych relacji przesłanych przez polskich biskupów do Stolicy Apostolskiej po soborze trydenckim. Krytyka relacji chełmskiej z 1594 r. poprzedzona została wstępem odnoszącym się do tradycji badawczej oraz edytorskiej związanej z tą kategorią źródeł. Przedstawione zostały okoliczności i kontekst historyczny powstania relacji. Ocena wiarygodności informacji przekazanych do Stolicy Apostolskiej przez pełnomocnika biskupa Stanisława Gomolińskiego została dokonana poprzez analizę porównawczą treści relacji z informacjami na temat stanu i organizacji diecezji chełmskiej pochodzącymi z innych źródeł oraz opracowań naukowych. Autor relacji wskazał szereg trudności w funkcjonowaniu swojej diecezji na obszarze, gdzie przeważała Cerkiew prawosławna, a sieć kościołów łacińskich, dodatkowo nadszarpnięta przez reformację, nie tworzyła regularnej i zwartej terytorialnie struktury. Powodowało to trudności w materialnym zabezpieczeniu beneficjów oraz zapewnieniu obsługi duszpasterskiej (brak duchowieństwa, kumulacja beneficjów, niedotrzymywanie obowiązku rezydencji). Relacja z 1594 r., w porównaniu z późniejszymi relacjiami, ma charakter listu (stylus epistolaris), a nie formularza, jest krótka i dość ogólna. Jej wartość informacyjna, zwłaszcza przy analizie poszczególnych problemów czy konkretnych zagadnień, ma charakter jedynie uzupełniający. Większą wartość może przedstawiać przy badaniu stosunku biskupa do swojej diecezji oraz sposobu zarządzania. Warto patrzeć na to źródło w kontekście porównawczym – szczególnie przez pryzmat relacji składanych przez tego samego biskupa z różnych diecezji, które pozostawały w jego zarządzie w ciągu kariery duchownej. Umożliwi to pełniejszą krytykę tego źródła oraz odpowiedź na pytanie na ile relacje były osobistym dziełem danego biskupa a na ile środowiska kurii biskupiej, i w jakimś zakresie tradycji biskupstwa.
3

Upadek parafii w Chorupniku. Przyczynek do dziejów reformacji w Polsce

100%
Szady B.
Roczniki Humanistyczne
|
2013
|
vol. 61
|
issue 2: Historia
136-145
EN
The article takes up the question of the fall of the Latin parish in Chorupnik that belonged to the former Chełm diocese. The parish church in Chorupnik was taken away by Protestants in the second half of the 16th century. Attempts at recovering its property possessions by incorporating it into the neighboring parish in Gorzków, and then actions taken both by the Gorzków parish priest and the bishop and his chapter were unsuccessful. A detailed study of the attempt to recover the property of one of the parishes that disappeared during the Reformation, is situated within the context of the relations between the nobility and the clergy in the Counter-Reformation period. Research on the social, legal and economic relations in a local dimension is important for understanding the mechanisms of the mass departure of the nobility to reformed denominations, and then of their return to the Catholic Church.
4
Publication available in full text mode
Content available

Wizytacje diecezji chełmskiej - wizytacja biskupa Krzysztofa Jana Szembeka (1714-1718)

100%
Szady B.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2007
|
vol. 87
245-274
DE
Das präsentierte Repertorium umfasst die Protokolle der in den Jahren 1714-1718 von Bischof Krzysztof Jan Szembek und seinen Delegierten durchgefüherten Visitationen der Diözese Culm (Chełmno). Diese Visitationsakten werden im Erzdiösenanarchiv in Lublin in zwei Volumina aufbewahrt (Sign. Rep60 A 152 und Rep60 A 153) und gehören zu den reichhaltigsten und inhaltlich interessantesten Visitationen dieser Diözese in altpolnischer Zeit. Am wertvollsten sind, neben der Schilderung des Zustandes der Diözese zu Beginn des 18. Jahrhunderts, die Eintragungen vieler Stiftungs- und Erektionsdokumente. Das Repertorium enthält die Regesten aller vor 1600 ausgestellter Dokumente. Vom methodologischen Standpunkt aus ist diese Publikation die Fortsetzung des früher veröffentlichten Repertoriums der Visitationen der Diözese Culm (Chełmno) aus dem 17. Jahrhundert.
5
Publication available in full text mode
Content available

Prałatury i kanonie kolegiaty Wszystkich Świętych w Krakowie w II połowie XVIII wieku

100%
Szady B.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2006
|
vol. 86
331-354
DE
Der vorliegende Artikel behandelt die Frage nach dem Präbendalsystem der Allerheiligen-Stiftskirche in Krakau in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts. Neben einer Analyse der Entstehung der einzelnen Prälaturen und Kanonien wird auch deren Besetzung sowie der Charakter des Patronats behandelt. Die Allerheiligen-Stiftskirche entstand im Jahre 1490 und bestand ursprünglich aus 2 Prälaturen (einer Dekanei und einer Präpositur) sowie aus 6 Kanonien. Das Patronat der meisten Präbenden der ursprünglichen Stiftung befand sich in den Händen der Familie Melsztyński, die über die Besetzung der einzelnen Prälaturen und Kanonien entschied. Im Laufe der Zeit wuchs die Zahl der Präbenden (1787 gab es schon 7 Prälaturen und 16 Kanonien), und damit änderte sich auch der Charakter des gesamten Kapitels und der Stiftskirche. Eine entscheidende Rolle spielten dabei die Krakauer Akademie und ihre Kollegien. Die natürliche Konsequenz dessen war, dass die Prälaturen und Kanonien fast ausschließlich durch Personen besetzt wurden, die mit der Universität verbunden waren, d.h. hauptsächlich durch ihre Professoren.
6
Publication available in full text mode
Content available

Religie i wyznania w Atlasie historycznym Polski XVI wieku

100%
Szady B.
Studia Geohistorica
|
2022
|
issue 10
200-214
EN
The article characterises the content pertaining to religious structures and their presentation methods in the Historical Atlas of Poland (AHP) programme. It identifies the causes and describes the circumstances of changes in the depiction of religious topics at various phases of the project. It also presents the paths of the AHP development, shaped by discussions around the role of historical cartography and socio-religious history, which influenced how religious issues were treated in the AHP programme and publishing series.
PL
Artykuł zawiera charakterystykę treści dotyczących struktur religijnych oraz metod ich prezentacji w programie „Atlasu historycznego Polski”. Identyfikuje przyczyny oraz opisuje okoliczności zmian w ujmowaniu tematyki wyznaniowej w poszczególnych fazach rozwoju projektu atlasowego. Ukazuje różne ścieżki rozwojowe AHP, kształtowane przez dyskusje wokół roli kartografii historycznej oraz historii społeczno-religijnej, które wpływały na sposób ujęcia problemów religijnych w programie i serii wydawniczej AHP.
7
Publication available in full text mode
Content available

Rozwój struktur parafialnych i dekanalnych metropolii mohylewskiej (1783–1918)

100%
Szady B.
Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej
|
2019
|
vol. 54
|
issue 2
5-42
EN
The article presents, in chronological order, a geographic-historical analysis of the development of parish structures in the Mogilev metropolis in 1783–1918. The analysis has been based on two primary sources: the annual diocesan handbooks called Schematisms and registers of the clergy. The changes in the network of parishes are presented within the territorial administrative units of the higher level: deaneries and dioceses (of Mogilev, Vilnius, Samogitian diocese, and the dioceses of Lutsk and Zhytomyr, Kamianets-Podilskyi, Minsk, and Tiraspol). The paper attempts to interpret these changes by establishing their causes and circumstances.
PL
Artykuł w układzie chronologicznym przedstawia analizę geograficzno-historyczną rozwoju struktur parafialnych w metropolii mohylewskiej w latach 1783–1918. Główną podstawę źródłową stanowią schematyzmy diecezjalne oraz spisy duchowieństwa. Zmiany sieci parafialnej zostały ukazane w ramach jednostek administracyjnych wyższego rzędu: dekanatów oraz diecezji (mohylewskiej, wileńskiej, żmudzkiej, łucko-żytomierskiej, kamienieckiej, mińskiej, tyraspolskiej). Tekst podejmuje próbę interpretacji tych zmian przez określenie ich przyczyn i okoliczności.
8
Publication available in full text mode
Content available

Prawo patronatu wikariuszy kolegiackich w Zamościu w świetle "Reflexiones super iure praesentandi" z 1770 roku

100%
Szady B.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2002
|
vol. 78
221-241
DE
Der Artikel behandelt die Problematik des Konflikts um das Patronatsrecht der Kollegiatsvikare in Zamosc, der in der zweiten Hälfte des 18. Jahrhunderts vor dem Gericht des Bischofs von Chelm entbrannte. Im Jahre 1765 entschied der Bischof von Chelm, Walenty Wężyk, über die Umgestaltung von vier Vikarien in Zamosc ("canonicales"), die bisher nach dem Provisionsprinzip besetzt wurden, in selbständige Pfründen, über die die Domherren von Zamosc das Patronatsrecht ausüben sollten. Dies stieß auf den Widerstand der Familie Zamoyski als Hauptstifter sowie der Gönner der Kollegiatskirche in Zamosc. Die von den Seiten dieses Rechtsstreits angeführten Argumente bieten eine vorzügliche Gelegenheit zur Analyse der Art und Weise der Berufung der Kollegiatsvikare im neuzeitlichen Polen. Die Begründung des Klägers (d.h. eines Scholastikers und der Domherren von Zamosc) unter dem Titel "Reflexiones super iure praesentandi vicarios ad ecclesiam collegiatam Zamoscensem scholastico et caninicis primaevae fundationis fundi Chmielek competente", die in Form eines gesonderten Heftes im Staatlichen Woiwodschaftsarchiv in Lublin aufbewahrt wird, wurde mit einem kritischen Apparat versehen und dem Artikel als Anhang hinzugefügt.
9
Publication available in full text mode
Content available

Wizytacje diecezji chełmskiej - XVIII wiek

100%
Szady B.
Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne
|
2004
|
vol. 82
269-288
DE
Das präsentierte Repertorium umfaßt vier Visitationen der Diözese Chelm im 17. Jahrhundert: - die 1602-1604 von Jerzy Zamoyski durchgeführte Visitation, - die von Jan Sasin, dem Generaloffizial und Vikar in spiritualibus auf Anordnung von Bischof Remigiusz Koniecpolski durchgeführten Visitationen von1629-1534 und 1635-1638 - sowie die in den Jahren 1671-1672 von Bischof Krzysztof Zegocki und seinen Bevollmächtigten durchgeführte Visitation. In der Einführung wurden kurz die europäischen (französischen, deutschen und italienischen) und polnischen Erfahrungen auf dem Gebiet der Vorbereitung und Herausgabe von Repertorien kanonischer Visitationen behandelt. Die Methode der Erarbeitung eines Repertoriums kann einen neuen Vorschlag darstellen, obwohl unterstrichen werden muß, daß sie sich auf das nur unbeträchtlich modifizierte Schema der "Publizierung und Registrierung der Visitationsakten von Kirchen und Pfarreien" gründet, welches 1967 von S. Litak vorgeschlagen wurde. Derartige Publikationen stellen einerseits eine wesentliche Hilfe bei der Archivquärende dar, andererseits ermöglichen sie eine erste Registrierung der Pfarrkirchen und anderen Gotteshäuser.
10
Publication available in full text mode
Content available

Source-driven data model for geohistorical records' editing: a case study of the works of Karol Perthées

63%
Szady B., Panecki T.
Miscellanea Geographica. Regional Studies on Development
|
2022
|
vol. 26
|
issue 1
52-62
EN
The aim of the paper is to propose a data model for editing historical records using the example of Karol Perthées' works from the late 18th century. These consist of cartographic sketches, elaborated on the basis of parochial questionnaires and the maps of palatinates of the Crown , which are at a scale of 1:225,000. The model links the advantages of direct source data representation with scalability and flexibility features, which provide analytical possibilities. The sketches are indexed using the INDXR application and the structure of the model reflects the structure of the source. The maps were analyzed in a GIS environment, but no georeferencing was performed. The data collected separately as symbols and annotations were treated independently and were linked via features. The model is illustrated by a preliminary study of materials covering the area of the Zemborzyce parish near Lublin.
11
Publication available in full text mode
Content available

Obszar parafii jako czynnik źródłotwórczy rejestracji metrykalnej w dekanacie Kazimierz na przełomie XVIII i XIX wieku

63%
Rachwał P., Szady B.
Przeszłość Demograficzna Polski
|
2016
|
vol. 38
|
issue 2
35-72
EN
The article presents the problem of registering certificates of the congregation of the Kazimierz Deanery outside the native parish. According to the accepted hypothesis the scale of the phenomenon depended on the distance between the nearest church and the place of residence. The research has been based on many sources. In total, the author shave examined the certificates from 13 out of 15 parishes making up the deanery of Kazimierz in the 18th century and additionally a few neighbouring parishes. The collected material has been analysed with the use of the GIS instruments. The results suggest that the scale of the phenomenon was not big. In the case of baptisms, the median of the children baptised outside their native parish was at the level of 3.1. No clear correlation between the number of baptisms and the distance has been detected. On the basis of the results it is possible to conclude that the decisive role in the choice of the place of administering sacraments was the so-called parish coercion. In order to obtain more precise data it seems necessary to enlarge the research basis with certificates from other parishes of the Lublin Voivodeship and to take into consideration a bigger number of the variables that influenced the scale of registering outside the native parish in the statistical analysis.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.