Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 4

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Szukała, Maciej. Archiwum Państwowe w Szczecinie w latach 1914–1945: ludzie i działalność. Szczecin: State Archives in Szczecinie; Warsaw: Head Office of State Archives in Warsaw, 2019

100%
Degen R.
Archiwa – Kancelarie – Zbiory
|
2020
|
issue 11(13)
225-230
PL
Recenzja monografii Macieja Szukały pt. Archiwum Państwowe w Szczecinie w latach 1914–1945: ludzie i działalność (Szczecin-Warszawa 2019).
EN
Review of monograph by Maciej Szukała Archiwum Państwowe w Szczecinie w latach 1914–1945: ludzie i działalność, (Szczecin-Warsaw 2019).
2
Content available remote

Selekcja, brakowanie i początki nadzoru nad nimi w Galicji do wybuchu pierwszej wojny światowej

100%
Degen R.
Archiwa – Kancelarie – Zbiory
|
2011
|
issue 2(4)
s. 107 - 129
EN
Regulations about selecting documents for destruction existed in the Austrian Empire as early as the beginning of the nineteenth century. They were usually drafted by local authorities who from time to time ordered removal of old documents from their own registries and the registries belonging to their subordinate offices in order to find space for incoming new documents. In 1832, an imperial decree ordered general removal of unnecessary papers from registries. At the same time, it instructed to preserve any documents of historical value. Ministries of the Empire followed the decree when they issued orders about appraisal and disposal of documents in their subordinate offices. The busiest in this respect was the Ministry of Justice. All the regulations issued by this ministry until 1897 were made without archivists' opinion or assistance, and no supervision was provided over the process of appraisal and disposal carried out by the historical archives which had been emerging since the early 1860s. In the mid-nineteenth century, the Austrian Federal Monuments Office (Central-Commission zur Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale) was established in Vienna and it became the nucleus of the Austro-Hungarian heritage protection authority which also took interest in the archives. It employed heritage conservators and correspondents who worked in Galicia since 1888 and collected information about the provincial archives, drew up archive inventory and prevented document destruction. National administration and scientific libraries provided them with support. In 1897, new regulations were issued calling for the courts of the Austro-Hungarian Empire to inform the national historical archives about their plans to destroy files. It was also then that the general local authorities in Galicia ordered all the subordinate offices to inform them about such plans by heritage conservators. In fact, only the Archives of Castle and Land Records (archiwa krajowe aktów grodzkich i ziemskich) in Cracow and Lviv were involved in the supervision of documents disposal by the entities that created them, because the vast majority of institutions planning to destroy documents at the time were courts. Because of their financial situation, archives tried to collect information about the files selected for destruction by corresponding with courts, sometimes they asked for the files to be sent over so that the archivists could have a look at them personally, and occasionally their staff travelled to the provinces to carry out an expert appraisal of documentation.
PL
Regulacje dotyczące wydzielenia dokumentacji do zniszczenia, pojawiały się w Cesarstwie Austriackim już na początku XIX w. Ich autorami były lokalne władze państwowe, które poszukując miejsca dla wytwarzanych na bieżąco akt, doraźnie zarządzały usunięcie starych papierów z registratur własnych i podległych im urzędów. W 1832 r. wydany został dekret cesarski, który nakazywał powszechnie usuwanie z registratur akt bezużytecznych. Jednocześnie zarządzał pozostawienie materiałów istotnych z historycznego punktu widzenia. Z zapisów dekretu czerpały ministerstwa monarchii wydając przepisy dotyczące selekcji i brakowania akt w podległych im urzędach. Największą aktywność w tym zakresie przejawiało c. k. Ministerstwo Sprawiedliwości. Wszystkie wydane przez nie do 1897 r. przepisy powstały bez współudziału archiwistów, nie przewidywały także kontroli selekcji i brakowania prowadzonej przez powstające od początku lat 60. XIX w. archiwa historyczne. W poł. XIX w. powstała w Wiedniu Centralna Komisja do Badania i Zachowywania Zabytków Architektury (k.k. Central-Commission zur Erforschung und Erhaltung der Baudenkmale), która stała się zalążkiem austro-węgierskiej służby ochrony zabytków obejmującej swoim zainteresowaniem także archiwalia. Jej konserwatorzy i korespondenci działający w Galicji od 1888 r. zbierali informacje o działających na prowincji archiwach, inwentaryzowali je i zapobiegali niszczeniu. W tych działaniach byli wspierani przez administrację krajowa i biblioteki naukowe. W 1897 r. wydane zostały przepisy zobowiązujące sądy Austro-Węgier do informowania archiwów krajowych historycznych o planowanym zniszczeniu akt. Wówczas także lokalne władze ogólne w Galicji nakazały podległym sobie urzędom informować o takich działaniach konserwatorów sztuki. W rzeczywistości, to archiwa krajowe aktów grodzkich i ziemskich w Krakowie i Lwowie stały się jedynymi instytucjami zaangażowanymi w nadzór nad brakowaniem akt przez aktotwórców, bo zdecydowana większość instytucji planujących wówczas zniszczenie dokumentacji była sądami. Archiwa ze względu na swoją sytuację finansową starały się zbierać informacje o wybranych do zniszczenia aktach korespondując z sądami, czasem prosiły o nadesłanie im akt które archiwiści chcieli przejrzeć osobiście, sporadycznie organizowały wyjazdy swoich pracowników na prowincję by tam przeprowadzili ekspertyzę dokumentacji.
3
Content available remote

Gromadzenie zasobu w archiwach polskich w latach 1945-1989. Problem badawczy i przegląd podstawowej literatury

100%
Degen R.
Archiwa – Kancelarie – Zbiory
|
2005
|
vol. 1
s. 159 - 192
PL
Wydawać by się mogło iż termin "gromadzenie" - powszechnie używany w polskiej archiwistyce - jest terminem posiadającym jednoznacznie określone pojęcie i zakres. Niestety, dla potrzeb niniejszego opracowania konieczna była próba określenia przedmiotu i zakresu gromadzenia zasobu. Przyjęto, że jest to jedna z czterech - obok przechowywania, opracowywania i udostępniania - podstawowych funkcji archiwów, która polega na uzupełnianiu zasobu o nowe materiały. Nie jest ono działaniem przypadkowym, a zachodzącym na ściśle określonych zasadach. Możliwe jest do prowadzenia dzięki właściwemu kształtowaniu narastającego zasobu i przestrzeganiu zasad kierujących jego rozmieszczeniem. Nie zawsze gromadzenie jest działaniem systematycznym - periodyczność uzupełniania zasobu archiwów historycznych o nowe materiały archiwalne jest w zasadzie możliwa tylko w ramach sieci archiwalnej. Dlatego też czasem gromadzenie zasobu przez archiwa o charakterze historycznym powinno również oznaczać konieczność nabywania materiałów archiwalnych pozostających w rękach prywatnych, czy wytworzonych i przechowywanych przez instytucje funkcjonujące poza siecią archiwalną. Konsekwencją takiego rozumienia gromadzenia zasobu archiwalnego jest konieczność zbadania zarówno mechanizmów kształtowania, jak i rozmieszczania zasobu. Poznanie zasad sprawowania nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym, kryteriów i metod oceny wartości archiwaliów, zasad brakowania dokumentacji o charakterze czasowym. Traktując gromadzenie zasobu jako problem badawczy nie można jednak rozpatrywać go autonomicznie, w oderwaniu od innych zadań stawianych archiwom. Nigdy bowiem nie gromadzono dokumentów tylko po to, by je gromadzić, zawsze temu działaniu przyświecał jakiś cel. Spostrzeżenie to powinno determinować chronologicznie badania nad gromadzeniem zasobu w archiwach polskich - na przykład do okresu 1945-1989, w którym zadaniami archiwów przez cały czas było obok gromadzenia, przechowywanie, opracowywanie i udostępnianie zasobu, a same archiwa funkcjonowały w państwie o określonym systemie politycznym, którego totalny charakter mógł wpływać również na cel działania i rzeczywistą pracę archiwów. Kwestią dyskusyjną jest natomiast rozciągnięcie zakresu badań nad gromadzeniem archiwaliów na wszystkie sieci archiwów, bądź ograniczenie ich do jednej wybranej - jak choćby sieć archiwów państwowych, najbardziej rozwiniętej i narażonej na ingerencję czynników spoza dziedziny archiwalnej. Liczna, choć szczegółowo traktująca zagadnienia wchodzące w zakres badań literatura oraz różnorodny - publikowany i niepublikowany - materiał źródłowy umożliwiają przeprowadzenie badań nad szeroko rozumianym gromadzeniem zasobu w polskich archiwach w latach 1945-1989. Tym nie mniej jednak złożoność problematyki skłaniać powinna do rozważania możliwości podzielenia badań na kilka etapów kolejno poświęconych naświetleniu poszczególnych zagadnień - na przykład polityki kształtowania i rozmieszczenia zasobu. Potraktowanie ich w możliwie szerokim kontekście zmian w polskiej humanistyce, osobno postrzeganej archiwistyce, polityce państwa wobec nauki nie powinno pociągnąć za sobą negatywnych skutków.
EN
In would appear that term "collecting" - generally used in Polish archive studies - has unambiguously meaning and scope. Unfortunately, for the purposes of present paper indispensable turned out an attempt at specifying the subject and scope of holdings collection. It was assumed that this is one of five - beside storing, arrangement, description and making accessible - basic tasks of archives, which consist in replenishing the holdings with new materials. It is not accidental action; it must follow precisely defined rules. It becomes executable thanks to suitable shaping of increasing holdings and its territorial pertinence. Not always collecting is systematical operation - periodicity of replenishing the record of historical archive with new archival materials is in principle possible merely within the confines of archival network. Therefore, sometimes completing holdings of archives of historical character require purchasing archival materials being a private property or generated and kept by institutions that function beyond archival network. Perceiving collecting record as scientific matter, one cannot consider it alone, separately from others tasks that archives face. Files were never collected without a serious reason and purpose. This remark should determine chronological studies on collecting records in Polish archives, for example in period 1945-1989 when archives permanently fulfilled - beside collecting - tasks of storing, arrangement, description and making accessible the holdings, and they functioned in the state of specific political system, of which totalitarian character could have also affected the aim of archives operating and their actual functioning. Controversial problem is whether to expand the scope of studies on collecting archival materials on all archive networks or to limit it to one selected network, for instance network of state archives, the most developed one and being a subject to beyond-archival interference. Rich, although dealing with details of mentioned studies questions, literature alongside with diverse - published or not published - source material enable carrying out studies on widely interpreted collecting records in Polish archives in years 1945-1989. Nevertheless, complexity of discussed matter should induce to consider dividing studies into several stages, identifying in turn particular problems, for instance policy of formation and arrangement of collections. Dealing with them from as wide as possible point of view of changes in Polish humanities, separately perceived archive studies, state policy toward science should not bring any negative consequences.
4
Content available remote

Kształtowanie państwowego zasobu archiwalnego w Polsce w latach 1945-1989

100%
Degen R.
Archiwa – Kancelarie – Zbiory
|
2008
|
vol. 2
s. 13 - 38
PL
Kształtowanie zasobu archiwalnego jest jednym z zadań, które wykonują współczesne archiwa w Polsce. Zaangażowały się one w tę działalność już przed wybuchem II wojny światowej i rozwinęły po 1945 r. Dziś jest realizowane dzięki selekcji i nadzorowi nad narastającym zasobem archiwalnym. Już w 1948 r. w czasie prac nad projektem przepisów archiwalnych zadeklarowano, że dążeniem państwowej służby archiwalnej będzie zachowanie wszelkich akt mających znaczenie naukowe, polityczne i praktyczne, niezależnie od miejsca ich dotychczasowego przechowywania, techniki i sposobu wytworzenia. Inaczej niż przed wojną, projektowanie przepisy dotyczyły wszystkich, nie tylko państwowych, instytucji. Deklaracja znalazła swoje odbicie w dekrecie o archiwach państwowych z marca 1951 r. i przepisach wykonawczych do niego. Została utrwalona w uchwalonej w lipcu 1983 r. ustawie o narodowym zasobie archiwalnym i obowiązywała w zasadzie do 1989 r. Realizując zapisy dekretu z 1951 r. polska administracja archiwalna zaangażowała się w określanie typów materiałów wartych wieczystego zachowania (oznaczanych kategorią A) oraz wyznaczaniem okresów przechowywania pozostałej dokumentacji (kat. B). W 1955 r. archiwa państwowe zainicjowały selekcję twórców materiałów archiwalnych, a na początku lat 60. XX w. zaczęły wykorzystywać "archival sampling" do wyboru reprezentatywnych próbek dokumentacji operacji bankowych, zażaleń i skarg. Prowadzony przez administrację archiwalną nadzór nad narastającym zasobem archiwalnym polegał do 1989 r. na kontrolowaniu archiwów zakładowych, sprawdzaniu wyników selekcji wykonywanej przez instytucje i mechanizmów pracy biurowej aktotwórców. Początkowo archiwa państwowe starały się wizytować wszystkie składnice akt i archiwa zakładowe. Po 1955 r. ograniczyły się do kontrolowania archiwów bieżących instytucji wytwarzających dokumentację kat. A, choć w razie potrzeby stworzono możliwość przeprowadzenia wizytacji w składnicach nie będących pod szczególnym nadzorem. W 1971 r. nakazano do minimum ograniczyć wizytowanie archiwów instytucji niewytwarzających materiałów wartych wieczystego zachowania, w 1977 przeprowadzenie kontroli w nich uzależniono od inicjatywy aktotwórcy. Ostatecznie sprawę wizytacji archiwów bieżących, które nie przechowują akt kat. A, zamknęła ustawa a 1983 r.. Dzięki jej ustaleniom składnice akt - tak nazwano w niej archiwa bieżące bez dokumentacji o charakterze wieczystym - nie miały być wizytowane przez pracowników archiwów państwowych. O ile krąg wizytowanych instytucji ulegał w latach 1945-1989 zmianom, o tyle nie zmieniał się zakres wizytacji. Ich celem było zebranie informacji o pracy archiwum bieżącego, skontrolowanie jej mechanizmów i udzielenie wskazówek pracownikom. Procedura kontroli brakowania dokumentacji przez aktotwórców została opracowana przez administrację archiwalną na początku lat 50. XX w. Tak samo jak kontrola archiwów bieżących, obejmowała ona początkowo wszystkie instytucje i zakładała prowadzenie kontroli spisów dokumentacji przeznaczonych do zniszczenia przez instytucje oraz ekspertyzę samych akt. Od 1959 r. zaczęto wydawać stałe zezwolenia na brakowanie dokumentacji. W 1965 r. umożliwiono instytucjom wytwarzającym akta kat. B brakowanie dokumentacji bez obowiązku poddawania jej ekspertyzie. W 1971 roku zobowiązano archiwistów państwowych do przeprowadzania ekspertyz tylko wtedy, gdy dostarczone im spisy akt przeznaczonych na makulaturę budziły wątpliwości. Archiwalna kontrola biurowości jest najmłodszą z form nadzoru nad narastającym zasobem archiwalnym, choć świadomość wpływu, jaki ma sposób prowadzenia akt w registraturze na kształt zasobu archiwalnego, nie była archiwistom obca już w latach czterdziestych. Od momentu jej wprowadzenia do 1989 r. sprowadzała się do kontrolowanie przepisów kancelaryjnych wprowadzanych przez aktotwórców. W końcu lipca 1963 r. po raz pierwszy jednoznacznie stwierdzono, że jednym z zadań jakie archiwa państwowe wypełniają w ramach nadzoru nad narastającym zasobem jest opiniowanie normatywów kancelaryjnych oraz instytucji o organizacji i zakresie działania archiwów zakładowych. W marcu 1967 r. ustalono kto jest uprawniony do uzgadniania przepisów kancelaryjnych konkretnych typów czy grup aktotwórców. Wreszcie w czerwcu 1970 r. stwierdzono, że zadaniem państwowej służby archiwalnej jest nie tylko opiniowanie przepisów kancelaryjnych, ale także ich "ostateczne uzgadnianie". Później wprowadzane przepisy nie zmieniały rangi konsultacji, sukcesywnie jednak zwiększano krąg poddawanych niej instytucji. Początkowo do uzgadniania przepisów kancelaryjnych zobowiązane były instytucje wytwarzające dokumentację kat. A. We wrześniu 1974 r. krąg zobowiązanych do tego aktotwórców rozciągnięto na wszystkie uspołecznione jednostki organizacyjne.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.