Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 4

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Twórczość literacka Władysława Bogusławskiego – „kwestia podrzędna”?

100%
Mazur A.
Pamiętnik Literacki
|
2019
|
vol. 110
|
issue 2
15-41
PL
Artykuł omawia twórczość literacką Władysława Bogusławskiego (1838–1909), wybitnego krytyka (teoretyka) teatru i zasłużonego krytyka literackiego. Był on też autorem tekstów prozatorskich, powstałych głównie w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Najciekawsze z nich, sześć opowiadań i nowel oraz jeden obrazek dramatyczny, reprezentują dyskurs kobiecy (feministyczny), ukazując relacje płci wnikliwie i niestereotypowo: w kontekście psychologiczno-obyczajowym, społecznym, antropologicznym, historyczno-kulturowym i filozoficznym, a także w ambiwalentnym ujęciu pro- i antyemancypacyjnym. Równie interesujące i cenne dokumentarnie są dwie autobiograficzne reminiscencje, odwołujące się do pobytu pisarza na zesłaniu na Syberii. Wreszcie dwa drobiazgi nowelistyczne to parabole o przesłaniu filozoficzno-etycznym. Zróżnicowaną tematycznie i formalnie prozę pisarza cechują niebanalne rozwiązania kompozycyjne oraz erudycja estetyczna (m.in. nawiązania do muzyki i malarstwa).
EN
The paper describes the literary creativity of Władysław Bogusławski (1838–1909), an distinguished theatre critic (theorist) and a deserving literary critic. Bogusławski was the author of prose pieces produced mainly in 1880s. The most interesting of them—six tales and short stories as well as one dramatic sketch—represent female (feminist) discourse, showing sex relations penetratingly and nonstereotypically: in a psychological-customary, social, anthropological, history-cultural and philosophical context, as well as from the ambivalent pro- and antiemancipatory stance. Equally interesting and valuable are two autobiographical reminiscences referring to the writer’s stay in exile in Siberia. Finally, there are two minor tales—parables with a philosophical and ethical message. Bogusławski’s thematically and formally diversified prose is characterised by original compositional solutions and aesthetic erudition (e.g. references to music and painting).
2

THE ANATOMY OF THE 'GENTLE LAW' - BETWEEN LITERATURE AND PHILOSOPHY (Anatomia 'lagodnego prawa' - miedzy literatura a filozofia)

100%
Mazur A.
Przegląd Filozoficzno-Literacki
|
2009
|
vol. 6
|
issue 2(23)
25-36
EN
The paper thoroughly discusses biographic, aesthetic, literary, and philosophical premises of Adalbert Stifter's Foreword (to 'Bunte Steine'), taking into consideration plurality of prevailing interpretations, the latest ones as well. The influence of the 'soft law' for literary work of Stifter is discussed as well. On further investigation of traditional and modern determinants of the conception (parallels with Wolff, Leibniz, Kant, Humboldt, Herder, Bolzano, 'Lebensphilosophie', Schiller, Goethe, Winckelmann, Jean-Paul, Cicero, Seneca), it should be emphasized, however, that Stifter's 'law of gentleness' is a dialectical, dramatic conception rather, with inner inconherence, than a classical doctrine.
3

„Nuta ukraińska” Wielkopolanki. Jeszcze o Zbigniewie Zmorskiej

100%
Mazur A.
Pamiętnik Literacki
|
2023
|
vol. 114
|
issue 4
171-195
PL
Zapomniana twórczość Zbigniewy Zmorskiej (1852–1894), przedwcześnie zmarłej córki poety, radykalnego demokraty i słowianofila Romana Zmorskiego, obejmuje około 24 tekstów (nowele i dłuższe opowiadania, pojedyncze wiersze, dramaty, szkice publicystyczne). Twórczość Zmorskiej cechuje się konwencjonalną poetyką fabuł romansowo-obyczajowych z elementami krytyki społecznej oraz typową dla epoki ideologią „umiarkowanej” emancypacji (malownicza galeria pełnych uroku bohaterek kobiecych, obdarzonych energicznym temperamentem). Na tym tle wyróżnia się wyrazisty wątek ukraiński (np. „Druhy” <1878>, „Z opowiadania rezydenta” <1882>, Mykita <1890>, „Nitka jedwabiu” <1905>), prezentujący krajobraz i życie mieszkańców Ukrainy (w tym Kozaków), który świadczy o fascynacji autorki estetyczną i ideową tradycją (post)romantycznej „szkoły ukraińskiej”. Najbardziej oryginalny poetycko-publicystyczny tekst Druhów nawołuje do polsko-ukraińskiego pojednania i zawiera intrygujące odniesienia do XIX-wiecznego ukraińskiego dyskursu narodowego (Bractwo Świętych Cyryla i Metodego, „Księgi bytu narodu ukraińskiego”) oraz kanonu poezji ukraińskiej (Taras Szewczenko), pozwalając dowartościować dorobek Zmorskiej – zapoznanej przedstawicielki ukrainizmu w literaturze (kulturze) polskiej.
EN
Forgotten output of Zbigniewa Zmorska (1852–1894), prematurely deceased daughter of a poet, a radical democrat and Slavophile Roman Zmorski, amounts to 24 pieces (novellas and longer short stories, single poems, dramas, journalistic sketches). Zmorska’s works are characterised by conventional poetics of the romance-customary novel plot with elements of social criticism and ideology of “moderate” emancipation typical of this epoch (a vast array of exquisitely charming heroines with fiery temperament). The Ukrainian motif stands out against this background (e.g. “Druhy” <”Companions,” 1878>, “Z opowiadania rezydenta” <”From a Resident’s Story,” 1882>, “Mykita” <1890>, “Nitka jedwabiu” <”A Thread of Silk,” 1905>), which presents Ukrainian landscape and the lives of the Ukrainians (i.e. the Cossacks), and which reveals Zmorska’s fascination with aesthetic and ideological tradition of (post)romantic “Ukrainian school.” The most original poetic-journalistic text of “Companions” calls for Polish-Ukrainian conciliation and contains intriguing references to the 19th c. Ukrainian national discourse (Brotherhood of Saint Cyril and Methodius, “Księgi bytu narodu ukraińskiego” <”Books of the Genesis of the Ukrainian People”>), and the canon of Ukrainian poetry (Taras Shevchenko), allowing to show appreciation of Zmorska—an unrecognised representative of Ukrainism in Polish literature (culture).
4

„Noc jeanpaulowska” u Fiodora Dostojewskiego, Bolesława Prusa i Thomasa Manna

63%
Mazur A., Brzozowska S.
Pamiętnik Literacki
|
2016
|
vol. 107
|
issue 1
61-80
PL
Fragment powieści „Siebenkäs” (1796–1797) Jean Paula, najbardziej znany w przekładzie francuskim pod tytułem „Un Songe (Sen)” (tytuł oryginalny: „Rede des toten Christus vom Weltgebäude herab, dass kein Gott sei ”), to jeden z ważniejszych nokturnów romantyzmu europejskiego: w planie metafizycznym ukazuje grozę apokalipsy bez Boga i zagładę lucyferycznego kosmosu materii, w planie estetycznym oznacza triumf wyzwolonej, fantasmagorycznej wyobraźni. Świadome lub mimowolne echa „jeanpaulowskiej nocy” można znaleźć w twórczości Fiodora Dostojewskiego (scena spowiedzi Hipolita w „Idiocie”, 1869; nowela „Bobok”, 1873), Bolesława Prusa (nowela „Pleśń świata”, 1884) oraz Thomasa Manna („śnieżna” wizja Castorpa w „Czarodziejskiej górze”, 1924). Eschatologiczne lub kosmiczne wizje bohaterów (narratorów) powstałe w wyniku demonicznego kuszenia wyobraźni, ukazują zdehumanizowany świat chaosu i śmierci, podległy przyrodniczemu determinizmowi – i podobnie jak u Jean Paula stanowią rodzaj wstrząsowej autoterapii światopoglądowej.
EN
The fragment of the novel by Jean Paul Richter Siebenkäs (Blumen-, Frucht- und Dornenstücke oder Ehestand, Tod und Hochzeit des Armenadvokaten F. St. Siebenkäs im Reichsmarktflecken Kuhschnappel ,1796–1797), known as “The Atheist’s Dream,” the full German original title being Rede des toten Christus vom Weltgebäude herab, dass kein Gott sei (Speech of the Dead Christ from the Universe that there is no God), presents one of the most important romantic night-visions: in metaphysical dimension it presents a terrifying Apocalypse without God, and a luciferic destruction of cosmic perpetual matter; in aesthetic dimension it indicates a triumph of liberated phantasmagorical imagination. Intentional or accidental traces of “Jean-Paulian night” are found in the works of Fyodor Dostoevsky (Ippolit’s “confession” from The Idiot, 1869; the short story Bobok, 1873), in the short story by Bolesław Prus (Pleśń świata , 1884) and in Thomas Mann’s (Castorp’s “snow” vision from Der Zauberberg , 1924). Eschatological or cosmic visions of the characters (narrators) produced as a result of demonic temptation of imagination present a dehumanised world of chaos and death subordinated to biological determinism and, as in Jean Paul Richter, constitute a kind of worldview shock autotherapy.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.