Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 17

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Językoznawstwo polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim dawniej i dziś (w 10 rocznicę powstania Wydziału Polonistyki UJ)

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2016
|
issue 22
7-21
EN
The paper presents a synthesis of the history and achievements of Polish linguistics cultivated at the Jagiellonian University since the second half of the 19th century till this day. The beginnings are the first lectures which discussed the Polish language, followed by the creation of chairs, then the institute, and finally a separate Faculty of Polish Studies. The author interweaves the institutional and personal threads, and indicates the most important figures of old professors whose works were central to the development of Polish linguistics and its various fields.
2
Content available remote

Co to jest kulturem?

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2015
|
issue 20
305-316
EN
The goal of the paper is to present culturemes, a concept used in cultural studies, glottodidactics, translation studies, and ethnolinguistics. As is the case with many terms in humanities, also cultureme has several understandings. In the ethnolinguistic perspective, culturemes are related to Anna Wierzbicka’s key words, Walery Pisarek’s flag words, and Michael Fleischer’s collective symbols. Polish research into culturemes was initiated by Alicja Nagórko who defines them as ‘key words which are important for the self-identification of a community, and which characterize both the community’s attitude towards tradition and inherited values, and how it copes with the present time and with the current experiencing of the world’. One as yet unrealized goal is to identify and list Polish culturemes; this is one of the more urgent tasks of ethnolinguistics.
3
Publication available in full text mode
Content available

Kulturemy – nowa perspektywa badań etnolingwistycznych

100%
Rak M.
tekst i dyskurs - text und diskurs
|
2017
|
issue 10
217-227
PL
Celem artykułu jest przybliżenie etnolingwistycznej koncepcji kulturemów. W takim ujęciu kulturemy są pokrewne słowom kluczom Anny Wierzbickiej, słowom sztandarowym Walerego Pisarka, symbolom kolektywnym Michała Fleischera i konceptom kulturowym opisywanym przez lubelską szkołę etnolingwistyczną Jerzego Bartmińskiego. W Polsce inicjatorką badań nad kulturemami jest Alicja Nagórko. Wciąż niezrealizowanym celem jest wskazanie i opracowanie listy polskich kulturemów – jest to jedno z pilniejszych zadań etnolingwistyki.
4
Content available remote

Słownictwo podhalańskie w Etymologicznym słowniku języka polskiego Andrzeja Bańkowskiego

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2014
|
issue 17
97-108
EN
The paper discusses Podhalan vocabulary contained in Andrzej Bańkowski’s Etymologiczny słownik języka polskiego (SEBań) ‘Polish etymological dictionary’. It scrutinizes the information on the origin of words, and also their dating and other parts of Bańkowski’s commentary. By contrasting data from dialectal atlases and dialectal and etymological dictionaries, this author shows that the material found in SEBań is in a large part inaccurate or even erroneous. In the latter case (e.g. oscypek) own explanations have been proposed.
5
Publication available in full text mode
Content available

Wielojęzyczność i wielokulturowość przedwojennego Lwowa i Czerniowiec w świetle frazematyki

100%
Rak M.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2019
|
vol. LXVII
299-312
PL
Artykuł dotyczy frazematyki polszczyzny przedwojennego Lwowa i Czerniowiec. Miasta te były wielojęzyczne i wielokulturowe, a język polski był tam reprezentowany przez dialekt południowokresowy. Obce wpływy we frazematyce Lwowa i Czerniowiec dają się ująć jako cytaty, kalki, półkalki, a także zapożyczenia leksykalne, na podstawie których powstały frazemy. Ogólnie rzecz ujmując, omówione w artykule jednostki można podzielić na dwie grupy. Z jednej strony mamy do czynienia z frazemami charakterystycznymi dla przedwojennego Lwowa i Czerniowiec, nieznanymi właściwie poza tymi miastami czy szerzej – poza Galicją Wschodnią i Bukowiną Karpacką. Jest to szczególnie widoczne we frazematyce nawiązującej do języka rumuńskiego. Z drugiej strony frazematyka południowokresowa z wpływami niemieckimi wykazuje pewne podobieństwo do frazematyki dialektalnej tych części Polski, które były wystawione na silne oddziaływanie języka niemieckiego.
EN
This article concerns the phrasematics of the Polish language of pre-war Lviv and Chernivtsi. These cities were multilingual and multicultural, and Polish language was represented there by the South-Eastern dialect. Foreign influences in Lviv and Chernivtsi phrasematics can be summarized as: citation, calque, half-calqua, as well as lexical borrowings, on the basis of which phrasemes were created. In general, the phrasemes discussed in the article can be divided into two groups. On the one hand, we deal with phrasemes characteristic of pre-war Lviv and Chernivtsi, unknown beyond these cities or, more broadly, outside of Eastern Galicia and Bukovina. This is particularly evident in the phrasematics referring to the Romanian language. On the other hand, the phrasematics of the South-Eastern dialect with German influences shows some similarity to the dialectal phrasematics of those parts of Poland which were exposed to the strong influence of the German language.
6
Content available remote

Listy Izydora Kopernickiego do Seweryna Udzieli z lat 1887-1891

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2013
|
issue 15
227-249
EN
The paper is an edition of 11 letters and 6 postcards sent by Izydor Kopernicki to Seweryn Udziela in years 1887–1891, stored in S. Udziela Etnographic Museum in Cracow.
7
Content available remote

Z dziejów Słownika gwar polskich Jana Karłowicza. Kartoteka i działania wydawnicze

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2017
|
issue 24
263-288
EN
The paper is devoted to the card index to Jan Karłowicz’s Słownik gwar polskich ‘A Dictionary of Polish Dialects’ which was identified by the end of May 2017th and is currently stored at the Archive of Science of the Polish Academy of Sciences and the Polish Academy of Learning in Cracow. The index provides indirect information about the creation of the first general dictionary of Polish dialects, and principally about the lexicographic method employed by Karłowicz. It is also a testimony to an ambitious, though eventually unrealized lexicographic project that was Wielki słownik języka polskiego ‘A Great Dictionary of Polish’ which was meant to comprise general Polish and dialectal vocabulary, and also include the etymological aspect. Archival materials related to the history of publication of the card index are a slice of the history of Polish dialectology which is all the more important in that it exposes the beginnings of this field.
8

Zebranie Oddziału Krakowskiego TMJP 15 X 2019 roku poświęcone wspomnieniu Prof. Mirosława Skarżyńskiego (1952–2019)

100%
Rak M.
Język Polski
|
2019
|
vol. 99
|
issue 4
138
9
Publication available in full text mode
Content available

Kilka uwag o socjolekcie przestępczym polszczyzny przedwojennego Lwowa

100%
Rak M.
Socjolingwistyka
|
2016
|
issue 30
133-145
PL
Artykuł dotyczy socjolektu przestępczego polszczyzny przedwojennego Lwowa. Podstawą materiałową jest tu niepublikowany wcześniej rękopis S. Udzieli z r. 1892 pt. Żargon złodziejski we Lwowie. Zebrane przez Udzielę słownictwo zostało poddane analizie semantycznej i formalnej. Zestawienie z innymi zbiorami leksyki przestępczej ujawniło, że również w Żargonie złodziejskim we Lwowie znalazły się nienotowane gdzie indziej nowości leksykalno-semantyczne.
EN
This article applies the the Slang of Thieves in the Polish Language of the Pre-war Lviv. The basis material is here previously unpublished manuscript S. Udziela of the year 1892 Jargon of Thieves in Lviv. Collected by Udziela vocabulary has undergone semantic and formal analysis. Summary of other criminal lexical sets revealed that even in Jargon of Thieves in Lviv included elsewhere unlisted new lexical-semantic units unlisted elsewhere.
10
Content available remote

Przydatność testamentów chłopskich w badaniach językoznawczych

100%
Rak M.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
|
2018
|
vol. 74
117-128
PL
W artykule omówiono testamenty polskich chłopów (Kazimierz Dobrowolski, Włościańskie rozporządze nie ostatniej woli na Podhalu w XVII i XVIII w., Kraków 1933; Janusz Łosowski, Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, Lublin 2015) pod kątem ich przydatności w językoznawstwie. Wykazano, że teksty te mogą być wykorzystywane w badaniach antroponimii i mikrotoponimii, a także zmienności leksyki gwarowej i regionalnej. W pewnym zakresie omawiane dokumenty mogą być również przedmiotem badań etnolingwistycznych, gdyż ujawniają ludowe wierzenia, przesądy i zwyczaje.
EN
The article discusses the usefulness of testaments (published by Kazimierz Dobrowolski, Włościańskie rozporządzenie ostatniej woli na Podhalu w XVII i XVIII w., Kraków 1933 and Janusz Łosowski, Testamenty chłopów polskich od drugiej połowy XVI do XVIII wieku, Lublin 2015) in linguistic research. It is argued that last wills can be used in studies on anthroponymy and microtoponymy, as well as on the variability in dialectal and regional lexis. To some extent, the discussed documents can also be the subject of ethnolinguistic research, as they reveal folk beliefs, superstitions and customs.
11

[recenzja] Lubelski Kwietnik i Zielnik: Słownik stereotypów i symboli ludowych, red. Jerzy Bartmiński, zastępca red. Stanisława Niebrzegowska-Bartmińska, t. 2: Rośliny, z. 3: Kwiaty, z. 4: Zioła, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2019, z. 3: s. 295, z. 4: s. 494.

100%
Rak M.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 1
131-134
12

Oddział Krakowski Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego – struktura i działalność w latach 2011–2020

100%
Rak M.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 1
117-125
XX
The paper was written on the occasion of the 100th anniversary of the formation of the Krakow Department of Society of Friends of the Polish Language (established in June 1920). The author briefly describes begin-nings of the department and its activities in the years 2011–2020. The paper is based on reports published in Język Polski (the press organ of the society), and documentation collected by the secretary of Krakow Department of the Society of Friends of the Polish Language. The article provides information on the struc-tural organization of the department (the composition of the management and the audit committee), its members (the number of members in each year and the names of honorary members) and scientific activi-ties, which are mainly monthly lectures. The information presented in the paper contributes to the descrip-tion of the hundred-year history of both the department and Society of Friends of the Polish Language.
13
Publication available in full text mode
Content available

Dialektologia i socjolingwistyka – nowe ujęcie w nowych warunkach językowych Polski

100%
Rak M.
Język Polski
|
2023
|
vol. 103
|
issue 3
5-15
PL
Opisywane od końca II wojny światowej, dynamiczne zmiany sytuacji językowej na polskiej wsi wymagają innego spojrzenia na kwestię relacji między dialektologią i socjolingwistyką. Dialektologia w tradycyjnym ujęciu, czyli takim, jakie zawdzięczamy pracom Kazimierza Nitscha, eksponowała dwa czynniki: wiejskość i zróżnicowanie geograficzne. Zachowywała przy tym autonomię wobec socjolingwistyki. Powojenne zmiany granic Polski i wielomilionowe migracje ludności, a także zmiany cywilizacyjne sprawiły, że aspekt geograficzny mowy ludności wiejskiej odchodzi na dalszy plan. Dialektologia skupia się dziś właściwie na pokoleniowości, sytuacyjności i zróżnicowaniu płciowym gwar, a to są już czynniki stricte socjolingwistyczne. Wynika więc z tego, że dialektologia w nowych warunkach językowych polskiej wsi stała się subdyscypliną socjolingwistyki.
EN
The dynamic changes in the linguistic situation in the Polish countryside, described since the end of World War II, require a different view of the relationship between dialectology and sociolinguistics. Traditional dialectology, i.e. the one we owe to the works of Kazimierz Nitsch, exposed two factors: ruralness and geographical diversity. At the same time, dialectology retained autonomy from sociolinguistics. Post-war changes in Polish borders and multi-million people migrations, as well as civilization changes, made the geographical aspect of the speech of the rural population fall into the background. Dialectology today focuses on generationality, situationality and gender diversity, and these are strictly sociolinguistic factors. It follows, therefore, that dialectology in the new linguistic conditions of the Polish countryside has become a subdiscipline of sociolinguistics.
14

Dwie uwagi do recenzji książki Jan Karłowicz w świetle materiałów archiwalnych. Dialektologia, etnolingwistyka i lituanistyka, Kraków 2021, s. 266

100%
Rak M.
Język Polski
|
2022
|
vol. 102
|
issue 2
154-155
15

Grypsera na szklanym ekranie ("Symetria" Konrada Niewolskiego)

100%
Rak M.
Język Polski
|
2022
|
vol. 102
|
issue 2
54-65
PL
Artykuł dotyczy filmowej stylizacji na grypserę w filmie fabularnym Symetria z 2003 r., którego reżyserem i jednocześnie scenarzystą był Konrad Niewolski. Grypsera jest tu pojmowana jako 1) zbiór zasad, system wartości i norm zachowań, które obowiązują w więzieniu, 2) gwara więźniów. Autor skupił się przede wszystkim na aspekcie językowym, omawiając 80 leksemów i konstrukcji składniowych. Poza tym scharakteryzował podstawowe zasady i normy zachowań, które są nazywane i wyrażane tymi jednostkami. Analiza polegała na zaszeregowaniu zgromadzonego zasobu leksykalnego do 9 kategorii semantycznych. Omawiane wyrazy i związki frazeologiczne zostały zestawione z zawartością Słownika tajemnych gwar przestępczych Klemensa Stępniaka. W wyniku tego okazało się, że w filmie w pełni zadbano o realia więzienne w aspekcie językowym. Co więcej, grypsera w tej stylizacji realizuje wszystkie cechy przypisywane socjolektom, czyli tajność, zawodowość oraz ekspresywność.
EN
The article is about the film stylisation of grypsera in the 2003 feature film Symetria, directed and scripted by Konrad Niewolski. Grypsera is understood here as (1) a set of rules, a system of values and norms of behavior which exists in prison, (2) the slang of prisoners. The author focused primarily on the linguistic aspect, discussing 80 lexemes and syntactic constructions. In addition, he characterized the basic rules and norms of behavior that are expressed by these lexemes. The analysis included classifying the lexical resource into 9 semantic categories. The discussed words and phraseological units have been juxtaposed with the content of Klemens Stępniak’s Słownik tajemnych gwar przestępczych (Dictionary of Secret Criminal Slangs). As a result, it turned out that the film meticulously reflected the prison reality in the linguistic aspect. What’s more, grypsera in this stylisation contains all the features attributed to sociolects, i.e. secrecy, professionalism and expressiveness.
16
Publication available in full text mode
Content available

Zapożyczenia a stylistyczne zróżnicowanie gwary podhalańskiej

100%
Rak M.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2018
|
issue 13
128-138
EN
A dialect of the Podhale region is represented by three functional styles: the colloquial, artistic and literary style. They differ, among others frequency of use and type of loanwords. The literary style is dominated by Hungarian, Slovakian, Germanisms, Romanian, and in the artistic style (mainly in folksongs (przyśpiewki)) Anglicisms appear. Colloquial style in terms of loanwords is the least expressive, old loanwords belong to the recessive vocabulary, and Anglicisms do not have such a punching force as in joking and ironic folksongs.
17

Konferencja Słowiańska frazeologia gwarowa II, Kraków, 11–12 października 2019 roku

88%
Rak M.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 1
138-140
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.