Search results

1

Powinność i obowiązek

100%

Puzynina J.

LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

|

2015

|

issue Numer Specjalny

121-130

EN

The interest of the author is in the tangled fates of two synonymous, and partially univocal words in the title: powinność ‘duty’ and obowiązek ‘obligation’. The author follows the two words’ quantitatively and semantically different, but always interwoven presence in the history of the Polish language, using dictionary data and, for contemporary times, data from the National Corpus of Polish. After an initial predominance of powinność, from the 18th century on, obowiązek takes the lead quantitatively, while powinność gradually becomes more clearly linked with the meaning of ‘serious internal moral obligation’ and formal language, leaving to obowiązek mainly the field of legal and administrative duties, and thereby the official style. Nonetheless, a complete semantic and stylistic separation of these two synonymous words has not as yet happened.

2

Z problemów opisu językowego obrazu świata - pytania i wątpliwości

100%

Puzynina J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2010

|

vol. 22

39-51

PL

Autorka wypowiada się polemicznie na temat dwóch artykułów opublikowanych w t. 21 „Etnolingwistyki”: M. Abramowicza, J. Bartmińskiego i W. Chlebdy Założenia programu „A” i R. Grzegorczykowej Punkty dyskusyjne w rozumieniu pojęcia językowego obrazu świata – widziane z perspektywy badań porównawczych. Oba artykuły dotyczyły badań projektowanych w ramach konwersatorium EUROJOS. Autorka zgłasza szereg postulatów dotyczących podstawy materiałowej, przedmiotu i celu badań, w szczególności domaga się stosowania metod statystyki matematycznej w badaniach ankietowych i tekstowych; wykorzystania dużego zrównoważonego korpusu i systemu językowego oraz krytycznego stosunku do danych czerpanych bezpośrednio z tekstów, słowników i badań ankietowych. Za kontrowersyjne uznaje preferowanie stylu potocznego ze względu na to, że operuje on także „rejestrami niskimi”. Jej zdaniem ważniejsze od analizy nazw przedmiotów wartościowanych (jak dom, praca, Europa, wolność) byłoby skupienie uwagi na postawach człowieka i wartościach osobowych, takich jak uczciwość, prawdomówność, odpowiedzialność, mądrość, odwaga i in. Przechodząc do praktyki wartościowania, autorka postuluje uwzględnienie wpływu ideologii na wypowiedzi językowe i podkreśla potrzebę ustalenia wspólnej definicji wartości, podaje też typologię nazw wartości. W drugiej części artykułu autorka dyskutuje propozycje Renaty Grzegorczykowej, zwłaszcza problem przydatności frazeologizmów, przysłów i derywatów dla ustalania cech semantycznych; kwestię statusu „rzeczywistości” (podkreśla jej podmiotowy charakter, przynależność do „światów możliwych”) oraz rozumienie tertium comparationis, które w jej opinii przy wszelkiego rodzaju obiektach (zarówno przyrodniczych, jak i artefaktach) powinno mieć taki sam charakter mentalny i dać się stosować do całych pól semantyczno-leksykalnych należących do różnych języków i kultur.

EN

The author offers a critical evaluation of two articles published in the 21st volume of Etnolingwistyka: Abramowicz, Bartmiński’s and Chlebda’s “Założenia programu ‘A’” [The assumptions of programme “A”] and Grzegorczykowa’s “Punkty dyskusyjne w rozumieniu pojęcia językowego obrazu świata – widziane z perspektywy badań porównawczych” [The controversial points in the understanding of the linguistic worldview from the perspective of comparative studies] – both are concerned with research proposed within the EUROJOS project. A number of comments are offered relating to the data, the subject matter and the goals of the project. The author particularly stresses the need of using mathematical statistics in questionnaires and in textual analyses, an access to a large and balanced corpus and a critical approach to data taken directly from texts, dictionaries and questionnaires. She finds it dubious to give priority to colloquial style, which also includes “low registers”. More important, she claims, than analyzing the objects being evaluated (e.g. home, work, Europe or freedom) is a focus on people’s attitudes and personal values, such as honesty, truthfulness, responsibility, wisdom, courage etc. The author also proposes that the influence of ideology on linguistic utterances be taken into account, as well as underscoring the need for establishing a common definition of value. A typology of value terms is also provided. In the second part of the article, the author relates to the views of Renata Grzegorczykowa. Special attention is paid to the usability of phraseological units, proverbs and derivatives in establishing semantic features, to the status of “reality” (its nature as subject, its belonging to “possible worlds”) and to the understanding of tertium comparationis, which in relation to all kinds of natural objects and artefacts should have the same mental status and be applicable to whole semantic-lexical fields from various languages and cultures.

3

Problemy wartościowania w języku i w tekście

100%

Puzynina J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2004

|

vol. 16

179-190

PL

Autorka stawia pytanie o to, jak się przejawia wartościowanie w systemie językowym i w tekście. Twierdzi, że wartościowanie zawsze dokonuje się w wypowiedziach, czyli tworzonych tekstach. Podmiotami wartościowań tekstowych są autorzy konkretnych tekstów, podmiotami skonwencjonalizowanych wartościowań kodowych – mniejsze lub większe społeczności. Przedmiotem wartościowania jest cała otaczająca rzeczywistość oraz możliwe światy, pojawiające się w świadomości człowieka, człowiek bowiem wartościuje samego siebie, swoje możliwości, przymioty, poczynania. Podstawą sądów wartościujących są zdania z kwantyfikatorem ogólnym (typu X jest czymś cennym/złym), nazywane zasadami wartości. W akcie komunikacji jednostka może dokonywać połączenia norm należących do różnych systemów wartości, może też zapożyczać zasady od indywidualnych autorytetów, może tworzyć własne. W tekstach obecne są: (a) wartościowania podmiotu mówiącego (autora tekstu), w poezji – też podmiotu lirycznego, w prozie narracyjnej – narratora, (b) wartościowania bohaterów literackich oraz (c) wartościowania relacjonowane w mowie niezależnej lub zależnej. Wartościowania tekstowe pojawiają się w różnych aktach mowy, w różnych modalnościach. Często w tekstach dochodzi do wartościowań ukrytych w presupozycjach. Wartościowaniu służą różne jednostki kodu językowego: wyrazy (dobry, zły; ładny, brzydki; ojczyzna, matka), związki frazeologiczne (coś jest do kitu, coś jest wysokiej klasy), konstrukcje słowotwórcze (romansidło, artykulisko), formy fleksyjne (ministry, profesory), konstrukcje składniowe (dzięki komuś; kosztem kogoś/czegoś) i środki fonologiczne (np. intonacja). Wartościowania występują w tekstach o różnych funkcjach. Są ważnym elementem identyfikacji grupowej.

EN

The article deals with the problem of the linguistic and textual manifestations of valuation. A claim is made that it is always realized in utterances, i.e. texts. The subjects of textual valuations are the authors of the texts, whereas the subjects of conventionalized coded valuations are communities of different sizes. The object of valuation is the whole reality and possible worlds arising in people's consciousness. People tend to valuate themselves, their own abilities, traits and actions. The basis for valuating judgments are sentences, treated as the principles of values, which include the general quantifier (of the type 'X is something valuable/bad'). In the communicative act, the speaker/hearer can combine norms from different systems of values, borrow principles from individual authorities or create one's own. In texts, one finds the presence of: a) value judgments coming from the speaking subject (the author of the text), in poetry - of the lyrical 'I', in narrative prose – of the narrator; b) judgments from the protagonists and other literary frgures, c) judgments expressed in direct or indirect speech. Textual valuation appears in various speech acts and modalities. Valuation often takes place in hidden presuppositions. It can be achieved through various units of the linguistic code: words: 'dobry' (good), 'zly' (bad), 'ladny' (nice), 'brzydki' (ugly), 'ojczyzna' (homeland); phraseological units: 'cos jest do kitu' (sth is worth nothing), 'cos jest wysokiej klasy' (sth is of high class); word-formational constructions: 'romansidlo' (mawkish love story), 'artykulisko' (a huge article); inflectional forms 'ministry' (ministers), 'profesory' (professors); syntactic constructions: 'dzieki komus' (thanks to sb), 'kosztem kogos/czegos' (at the expense of sb/sth) and phonological features (e.g. intonation). Valuation occurs in texts with various functions; it constitutes an important aspect of group identity.

4

O wartościach trwałych i istotnych

100%

Puzynina J.

Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

|

2011

|

vol. 23

25-29

5

Norwid – jaki i dla kogo?

100%

Puzynina J.

Kwartalnik Filozoficzny

|

2014

|

vol. 42

|

issue 4

5-34

EN

According to Cyprian K. Norwid poetry should not be primarily an expression of emotions and moods, but should concern social, moral, or historical issues. The ideas that Norwid expressed in his works, often breaking literary and linguistic conventions, are still valid. His critique of contemporary European culture and Polish society is also important and his ideals of patriotism and Christianity are still valid. Faith should be rational and open, ecumenical. Patriotism is not only the memory of tradition, but a creative undertaking which aims at the moral transformation and liberation of the nation. Social life requires a serious attitude, responsibility, and conscience. Norwid’s world is seen as an organic whole, which combines faith and reason, ordinary life and the nurture of values, love and struggle, the sublime and the ordinary.

6

Z dyskusyjnych problemów słowotwórstwa

100%

Puzynina J., Warszawski U.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1981

|

vol. 002

EN

The article deals with three problems: Firstly, it discusses the interpretation of the word-formation “stem“ (here the author tries to define what the stem is: whether it is the whole periphrase, the word-torn or the lexeme if it is the lexeme - what primary function has it got as a part of speech). Secondly, interpretations of the derivative are reviewed. Most often the derivative is interpreted as a lexeme there is also the problem of its primary function as a category. Thirdly, the article deals with the problem o£ assigning meaning to formatives. The author, contrary to A. Bogusławski, speaks in favour of assigning meaning both to formatives and to other elements of the texts which have no loose connection with other segments of the texts.

Refine search results

3 Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury

1 Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

1 Kwartalnik Filozoficzny

1 LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa

1 2015

1 2014

1 2011

1 2010

1 2004

1 1981

6 Puzynina J.

1 Warszawski U.

Powinność i obowiązek

Z problemów opisu językowego obrazu świata - pytania i wątpliwości

Problemy wartościowania w języku i w tekście

O wartościach trwałych i istotnych

Norwid – jaki i dla kogo?

Z dyskusyjnych problemów słowotwórstwa