Search results

1

The Gates of Dur-Sarrukin

100%

Sołtysiak A.

Światowit

|

2009-2010

|

vol. Tom VIII (XLIX), fasc. A

133-137

PL

Dur-Szarrukin, stolica państwa asyryjskiego założona przez Sargona II, zostało zaplanowane i zbudowane we wcześniej niezasiedlonym miejscu pod koniec VIII wieku p.n.e. Miasto na planie zbliżonym do kwadratu było zorientowane według tradycyjnych mezopotamskich kierunków kardynalnych, tzn. jego narożniki kierowały się na północ, południe, wschód i zachód. Według inskrypcji Sargona, Dur-Szarrukin miało osiem bram, po dwie na każdym boku kwadratu, każda brama poświęcona innemu bóstwu. Analiza listy tych bóstw wskazuje, że Sargon świadomie wykorzystał ezoteryczną tradycję babilońską w celu symbolicznego ustawienia swojej stolicy jako centrum świata

2

Paleopathology in Mesopotamia. A Short Overview

100%

Sołtysiak A.

Światowit

|

2013

|

vol. Tom X (LI), fasc. A

91-108

PL

Artykuł zawiera przegląd dostępnych informacji na temat chorób w starożytnej Mezopotamii, uzyskanych dzięki badaniom szczątków ludzkich pochodzących z 44 stanowisk archeologicznych (Tab. 1). Mniej lub bardziej szczegółowe raporty na temat chorób w dawnych popula-cjach są dostępne tylko dla bardzo niewielu stanowisk: zawi Czemi-Szanidar, Abu Hureyra, Tell Miszrife/Qatna, Tell Aszara/Terka i Tell Masaich, Nimrud/Kalchu oraz Tell Szeh Hamad/Dur Katlimmu. Poza tym Theya Molleson opublikowała wiele artykułów na temat wzorców aktywności fizycznej (np. 2001; 2006), są również dostępne dwie diagnozy rzadkich chorób z regionu Hamrin (WADA ET AL. 1987a; 1987b), jeden artykuł na temat epidemiologii próchnicy zębów (SoŁTYSIAK 2006a) oraz bardzo ogólne podsumowanie badań paleopatologicznych w Mezopotamii i Iranie autorstwa Teda Rathbuna (1984). oprócz tych niewielu publikacji poświęconych wyłącznie lub głównie paleopatologii, sporo danych jest rozproszonych w rozmaitych ogólnych sprawozdaniach z badań kości ludzkich, najczęściej publikowanych jako dodatki do raportów wykopaliskowych. Prawdopodobnie najpoważniejszą przeszkodą w badaniach historii chorób w populacjach starożytnej Mezopotamii jest to, że na większości stanowisk analizy osteologiczne muszą być wykonane na miejscu podczas wykopalisk, kiedy czas jest ograniczony, a dostępny sprzęt umożliwia tylko podstawową diagnostykę. Nieliczne kolekcje kości ludzkich zostały wywiezione poza Irak lub Syrię i mo gą zostać przebadane w bardziej wyrafinowany sposób. Najliczniejsza z nich liczy szczątki ponad 600 osobników z Tell Inghara/Kisz, z wykopalisk przeprowadzonych w latach 1922-1933 przez Ernesta Mackaya i Henryego Fielda. Większość z nich (551) trafiła do Field Museum of Natural History w Chicago i została tam przebadana przez Teda Rathbuna (1975), a następnie Christinę Torres-Rouff i Williama Pestle (2007). Niestety, w większości wypadków szkielety nie są wydatowane. Mniejsza kolekcja szczątków 57 osobników datowanych głównie na epokę brązu trafiła na uniwersytet w Oxfordzie, a następnie do Natural History Museum w Londynie. Oprócz kości z Kisz, to ostatnie mu¬zeum posiada w swojej kolekcji również czaszki lub całe szkielety 17 osobników z Ubaid (późny chalkolit), 24 z Ur (wczesna i środkowa epoka brązu, poza tym 11 szkieletów w British Museum), 12 z Tell Arpaczija (kultura Halaf), 102 z Abu Hureyra (neolit preceramiczny) i cztery z Tell Brak (wczesna epoka brązu). Kolejna znaczna kolekcja osteologiczna została zgromadzona przez ekspedycję japońską w ramach projektu ratowniczych badań archeologicznych w basenie Ham- rin w środkowym Iraku (1977-1980). Szkielety 584 osob ników pochodzą z 13 stanowisk na terenie zalewu Hamrin, trzech stanowisk z okolic Haditha, Aszur oraz Babilonu; większość jest datowana na okres islamski. Ten zbiór został przewieziony na uniwersytet w Osace. Kości około 100 osobników z Nemrik (wczesny neolit, Irak) znajdują się w Państwowym Muzeum Archeologicznym w Warszawie, 84 osobników z Nippur (okres nowobabiloński i islamski, Irak) - w muzeum University of Pennsylvania, 21 osobników z Tell Leilan (wczesna epoka brązu, Syria) - w University of Alberta w Edmonton w Kanadzie, 8 osobników z Aszur (okres średnio- i nowoasyryjski) - w Vorderasiatisches Museum w Berlinie. Wciąż rosnąca kolekcja zębów i próbek kości znajduje się w Instytucie Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego; są tam szczątki ponad tysiąca osobników z 10 stanowisk w dorzeczu Chaburu (Tell Arbid, Tell Brak, Tell Barri, Tell Rad Szakra), w środkowej dolinie Eufratu (Tell Aszara, Tell Masaich, Tell Marwanije, Dżebel Masz- tale) oraz w środkowej dolinie Tygrysu (Aszur, Tell Ridżim). W roku 2003 badania archeologiczne w Iraku zo-stały przerwane, a archeolodzy przenieśli się do syryjskiej części północnej Mezopotamii, w związku z czym zwiększyła się liczba raportów z badań szczątków ludzkich, zwłaszcza z dorzecza Chaburu oraz środkowej doliny Eufratu. Przez wiele lat regiony te były słabo przebadane przez archeologów, którzy woleli prowadzić wykopaliska na terenie dużych miast sumeryjskich, babilońskich i asyryjskich. ze względu na sytuację polityczną w Iraku paradoksalnie lepiej został zrekonstruowany stan zdrowia w rolniczych i pasterskich populacjach zamieszkujących marginalne obszary północnej Mezopotamii niż w miastach Sumeru, Akadu, Babilonii i Asyrii. ze względu na różnorodność stosowanych stan-dardów diagnostyki i opisu zmian patologicznych możliwe jest tylko bardzo ogólne podsumowanie dotychczasowego stanu badań. Częstość niemal wszystkich rodzajów zmian patologicznych (choroba zwyrodnieniowa stawów, stany zapalne, choroby zębów i przyzębia, w tym próchnica, specyficzne i niespecyficzne wskaźniki stresu, w tym hipopla- zja szkliwa, urazy) jest najniższa we wczesnej i środkowej epoce brązu. We wcześniejszych okresach wyższa była fre¬kwencja choroby zwyrodnieniowej stawów, chorób przyzębia oraz urazów. Symptomy kryzysu w rolnictwie stały się widoczne na początku epoki żelaza (przede wszystkim wyższa częstość liniowej hipoplazji szkliwa oraz chorób jamy ustnej). Jakość życia znów spadła w północnej Mezopotamii w późnym okresie rzymskim. Po podboju muzułmań¬skim miejscowe populacje wykazywały zbliżoną częstość zmian patologicznych do populacji z epoki brązu i jedyną różnicą była znacznie wyższa częstość próchnicy zębów.

3

SHORT INTRODUCTION TO THE BIOARCHAEOLOGICAL STUDIES AT TELL BARRI

100%

Sołtysiak A.

Światowit

|

2009-2010

|

vol. Tom VIII (XLIX), fasc. A

107-112

PL

Podczas wykopalisk na stanowiskach osadniczych w Mezopotamii często znajdowane są ludzkie pochówki. Na stanowisku Tell Barri (starożytne Kahat) w latach 1980-2005 włoska misja archeologiczna odkryła co najmniej 79 szkieletów, z czego 40 zostało przebadanych jesienią roku 2005. Próba nie jest liczebna, ale można na jej przykładzie przedstawić różne rodzaje analiz wykonywanych przez bioarcheologów. W grobie nr 895, datowanym na okres nowo-asyryjski, odkryto przepalone kości dziecka w niezaburzonym układzie anatomicznym. Na pewno nie był to typowy pochówek ciałopalny; kości zostały prawdopodobnie przepalone dopiero po pogrzebaniu osobnika, zapewne w wyniku funkcjonowania dużego paleniska, zlokalizowanego bezpośrednio nad podwójnym naczyniem zawierającym ciało. Szczątki ludzkie z Tell Barri odkrywano w wielu warstwach, m.in. datowanych na wczesną epokę brązu, okres środkowoasyryjski, okres nowoasyryjski oraz okres achemenidzki. Najwcześniejsze pochówki zawierają przeważnie szczątki noworodków pochowane w specyficznym kontekście, pod podłogami pomieszczeń o charakterze sakralnym, co może mieć związek ze znanym z sumeryjskiej opowieści o Gilgameszu zróżnicowaniem pośmiertnych losów małych dzieci i osób dorosłych. Szczątki ludzkie pochodzące z czterech wyróżnionych okresów zasiedlenia Tell Barri charakteryzują się dużą zmiennością frekwencji próchnicy, związanej ze spożyciem cukrów, oraz liniowej hipoplazji szkliwa, która jest jednym ze wskaźników stresu środowiskowego. Największa różnica występuje między okresami nowoasyryjskim (mało próchnicy i częsta hipoplazja) i achemenidzkim, co można zinterpretować jako efekt problemów ekonomicznych we wcześniejszym okresie. Na próbie szczątków ludzkich z Tell Barri można też było przetestować niektóre metody określania płci na podstawie pomiarów kości; okazało się, że długość powierzchni stawowej kości skokowej i szerokość nadkłykciowa kości ramiennej lepiej różnicują kobiety i mężczyzn niż pomiary rzepki.

4

Pohualli 1.01. A Computer Simulation of Mesoamerican Calendar Systems

63%

Sołtysiak A., Lebeuf A.

Światowit

|

2009-2010

|

vol. Tom VIII (XLIX), fasc. A

165-167

PL

System kalendarzowy używany przez ludy prekolumbijskiej Mezoameryki oparty był nie na prostych obserwacjach ruchów ciał niebieskich, lecz raczej na matematycznym modelu cykli widoczności Słońca, Księżyca i Wenus. W związku z tym można go dość łatwo przekształcić w algorytm wykorzytywany przez program komputerowy. Taki właśnie program, nazwany Pohualli, został opracowany w latach 1995-1996 (wersja 1.00) wZakładzie Antropologii Historycznej IA UW jako rodzaj elastycznego narzędzia do testowania rozmaitych hipotez dotyczących korelacji poszczególnych elementów mezoamerykańskiego kalendarza z różnymi cyklami astronomicznymi. Poprawiona wersja 1.01 jest dostępna w Internecie pod adresem:

Refine search results

4 Światowit

4 Sołtysiak A.

1 Lebeuf A.

1 2013

The Gates of Dur-Sarrukin

Paleopathology in Mesopotamia. A Short Overview

SHORT INTRODUCTION TO THE BIOARCHAEOLOGICAL STUDIES AT TELL BARRI

Pohualli 1.01. A Computer Simulation of Mesoamerican Calendar Systems